مظاهر مصفا

▪«یلدا»
شعری از سیّدالشعرا امیری فیروزکوهی


دوشینه آمد از درم آن ماه
پوشیده به خزّ ادکنش بالا

رویش به سپیدیِ مه گردون
مویش به درازیِ شب یلدا

تا دست به سوی زلف او بردم
آشفته چو موی خویشتن گفتا

آهسته که تار شب فرو ریزد
از پودش بر نیامده فردا

یلداست هم امشب ای ز شب غافل
یعنی شب قدر عاشقان امّا

زلف من و امشب این دو یلدایند
یک‌جا بندید کس دو یلدا را

زمستان ۵۲
#امیری_فیروزکوهی



▪@mazahermosaffa

▪
«ای شب»


امشب ای شب غم‌گساری کن برایم
یک شبی شب‌زنده‌داری کن برایم

کرده‌ام عمری به دامان تو زاری
در کنارم گیر و زاری کن برایم

بی‌قراری بوده‌ام بس بی‌قرارت
بی‌قرارم بی‌قراری کن برایم

با تو ای بی‌مهر کردم پایداری
مهربان شو پایداری کن برایم

بی‌شکیبی می‌برم بار غمت را‌
بی‌شکیبم بردباری کن برایم

چاره‌یی کن از سر رحمت به کارم
ترک جور و نابه‌کاری کن برایم

لطف کن بر آتشم آبی برافشان
کمترک ای شب شراری کن برایم

سوخت دل در آتش غم ای شب ای شب
ساعتی بیمارداری کن برایم

یاریم کن تا نثار او کنم جان
من نگویم جان‌نثاری کن برایم

جان به دستت می‌سپارم الله الله
پیش پایش جان‌سپاری کن برایم

خدمت او خدمت بی‌قیمت من
لطف کن خدمت‌گذاری کن برایم

چون نهد پا بر سر من بوسمت دست
در ره او خاکساری کن برایم

دیده‌ای هر روز و شب بی‌روزگارم
روزگاری روزگاری کن برایم

مرده‌ام در انتظار آخرین دم
یک نفس ساعت‌شماری کن برایم

نوعروس مرگ با من ناز دارد
نازنین را خواستاری کن برایم

باش با من هر که هستی هر چه هستی
گل نباشی باش و خاری کن برایم

ای رخ از ابر دو چشمم لعل بارد
زرگری نه لاله‌زاری کن برایم

چار فصل اى عمر من کردی خزانی
یک دو روزی هم بهاری کن برایم

سوخت جسمم سوخت جانم آسمانا
قطره‌زن شو قطره‌باری کن برایم

لاله‌زاران شهیدان وطن را
خون بيفشان آبیاری کن برایم

شب اگر این است و تب این است و غم این
ای سحرگه سوگواری کن برایم


#مظاهر_مصفا


▪دکتر مظاهر مصفّا
▪@mazahermosaffa

▪«دانش‌سرا»
[پاره‌ی دوم]


اینک اینک پیکر دهقان توس
داستان‌پرداز ایران کهن
شیرمرد بیشه‌ی تاریخ ما
شه‌سوار بی‌هماورد سخن


آگه است از رنج این گنجور پاک
گر کسی را دست نقد و وارسی‌ست
قدردان آن سنمّاری بناست
هرکه معمار زبان پارسی‌ست


سر همی‌گردانم و تصویر دل
زنده می‌گردد به پیش دیده‌ام
این نه امروز است عمری شد که من
زرد و زارِ دل پریش دیده‌ام


این سیاسی این کنی بیناست این
این خطیبی این صفا این فاضل است
این همایی سنا فحل ادب
اینک این صورتگر صاحب‌دل است


این فروزان‌فر مدرّس این معین
اینک این عصار اینک هوشیار
این نفیسی این مقدّم این کیا
این سعادت این قریب نامدار


این فرشته‌خوی بهمنیار خوب
اینک این فیّاض این هم بیژن است
در میان حوض خاک‌انباشته
سرنگون در آب تصویر من است


رفت بهمنیار و خالی جای اوست
شد قریب و ماند تالار قریب
نه به سامان گشت کار نحو و صرف
صرف شد گر عمر پربار قریب


هست خالی جای شاه شاعران
دیدمی ای کاشکی او را دمی
جُستمش بسیار و گفتند ای دریغ
رفت از این‌جا پیش‌تر از من کمی


این سرای دیرپای دورسال
ماند بر جای و در او یاری نماند
خانه برپای است و بی خانه‌خدای
دار برجای است و دیّاری نماند


این‌همه بی‌جانشین مردان مرد
جایشان خالی‌ست ای درد و دریغ
غالبا پر کرد هر کس جایشان
پوچ و پوشالی‌ست ای درد و دریغ


با همایی شاه‌باز علم و فضل
آسمان دیدی چه کرد از مکر و فن
بودم و دیدم که پیر زنده‌دل
چون غریبان مُرد در خاک وطن


در میان یأس و تاریکی معین
آفتابی بود امید روزگار
داد خاکش را به باد از جور و جهل
دست خون‌ریز پلید روزگار


با صفا گنجور تاریخ ادب
بازی گردون بازیگر چه کرد
کرد با خون دل و رنج درون
کاخی از دانش به پا دیگر چه کرد


خانلری طرّاح تاریخ کلام
بوستان‌بان زبان پارسی
مزدی الحق درخور و شایسته دید
زآن‌همه تحقیق و نقد و وارسی


با خطیبی بانی تاریخ نثر
یافت نظمی جان‌گزا تاریخ درد
در جهان ویرانه بادا کاخ رنج
از جهان برکنده بادا بیخ درد


گر بگویم ای عزیزان شرح درد
مثنوی هفتاد من کاغذ شود
ور نه شُکر حال و کار خود کنیم
کار و حال ما بتر از بد شود


بام و دیوار و در و باغ و چمن
داستان‌سازان عهد رفته‌اند
کز میان رفتند جمعی زین کسان
زآتش بی‌داد جمعی تفته‌اند


هر طرف رو کردم و هر جا شدم
کوی و برزن گفت با من دوست رفت
آشنایان را مپرس از حال و کار
که شکفته مُرد و میهن‌دوست رفت


کشته‌ی عشقم به عشقم زنده کن
ای مسیحادم دمی در من بدَم
خیز ای خورشید عشق و اشتیاق
زآتشت بیش و کمی در من بدَم


قصّه‌ی دیوانگی‌های مرا
بشنو و دیوانه را زنجیر کن
مانده‌ام بازیچه‌ی تقدیر خویش
چیستم تدبیر تو تدبیر کن


دست تقدیرت به سوی من کشید
هم توی بازیچه‌ی تقدیر خویش
چون کنی تدبیر کار من که خود
مانده‌ای درمانده از تدبیر خویش


من یکی ناآگهی در کار خویش
تو به کار خویشتن ناآگهی
تو ز من من از تو حیران‌مانده‌‌تر
زین حصار بسته پیدا کن رهی


وای ای بخت رسن‌تاب نگون
من ز تو دیوانه‌یی زنجیری‌ام
چون تو تقدیر من استی از قضا
مانده سرگردان ز بی‌تدبیری‌ام


صبح شد برخیز رفتن دیر شد
دیر شد برخیز بار آماده است
یار بدخو بار سنگین کار سخت
درد و رنج روزگار آماده است


دوش خم کن دم مزن از خستگی
گرچه طاقت کم شد و شد بار بیش
چون شتر خاری بخور باری ببر
نیستی کم از خران پشت‌ریش

زمستان ۶۹

#مظاهر_مصفا


▪دکتر مظاهر مصفّا
▪@mazahermosaffa

▪«دانش‌سرا»
[پاره‌ی اول]


این همان میعادگاه عشق من
این همان دانش‌سرای عالی است
جای‌جای این‌جا و آن‌جا هرکجا
جای من مانده‌ست و جایم خالی است


این سعیدی این هما طاووس مست
قصّه‌ی ناکامی عشق است این
اینک اینک شعر و شور و سوز و ساز
دفتر بدنامی عشق است این


اسعد و رومی و کرد و سرمدی
نازنین‌یاران دیرین منند
ارغوان و بیدمشک و سرو و کاج
داستان تلخ و شیرین منند


ماه‌روی موپریشان آن طرف
بر دوراهی مانده حیران شرم‌گین
بلبل دستان‌سرای عشق اوست
آن جوان فاضل آزرم‌گین


این همایون است آن سرو بلند
بوستان کبر و ناز و دلبری
بود وقتی مهربان با دوستان
دیرگاهی شد که شد از من بری


آذران دیرینه یار مهربان
هم‌دل و هم‌راه و هم‌پیمان پاک
رازدان و رازپوش عشق من
زاد و رود زادگاه من اراک


حجّت بدجنس و هادی‌خان خوب
اکبر صورت که وردستی‌ش داشت
بود شاگردش ولی در کارها
نه وقوف و نه زبردستی‌ش داشت


در همه دانش‌سرا هرگز نزد
هیچ‌کس زنگی که هادی‌خان زدی
کوفتی خایسک بر زنگ آن‌چنانک
کاوه‌ی حدّاد بر سندان زدی


دوستان را در کنار هم ببین
طرح سودی جفت نقش مانی است
این غریب افتاده از خاک وطن
در وطن آن دیگری زندانی است


این کنار من نشسته درس‌خوان
این کتاب و دفتر خیس من است
قاه‌قاه خنده‌ها در گوش من
یادگار آن که ابلیس من است


اینک آن نخل برومند جمال
در کنارش رفعت میرافضلی
آن‌یکی آویخته از بازویش
اعتمادی قهرمان تنبلی


سروبالا ماه‌روی تندخوی
اینک آن غارتگر عمر من است
کز غم اویم گریبان چاک‌چاک
وز جفایش اشک دامن‌دامن است


بامداد نوبهاران یاد باد
وآن خرامیدن چو کبک و کُدری‌ام
شعر و شور و شادی و شیدایی‌ام
حسرت و بی‌تابی و بی‌صبری‌ام


با کسان در آفتاب استادنم
با کسی در سایه‌یی بنشستنم
تازه کردن عهدهای کهنه را
تازه و کهنه به هم پیوستنم


این صف شمشادکان یاد آورد
روزگار چستی و چالاکی‌ام
می‌پریدم گاه‌گاه از رویشان
ای دریغ آن همّت و بی‌باکی‌ام


کاشف و آن داستان جان‌گداز
یادم آید وآن غزال گاوچشم
آن شب و آن قصه آن قول و قرار
آن به مهر آویختن وآن قهر و خشم


یاد گورستان و یاس و آن سبو
می‌خلاند در دلم نیشی هنوز
زآن شگفت‌انگیز قهر و آشتی
مانده در یادم کم و بیشی هنوز


ناگهان یادی مرا از من گرفت
دور کرد از من مرا فرسنگ‌ها
رفته‌ام از خویش و از دانش‌سرا
ناگهان ماندم جدا فرسنگ‌ها


از فراز سد درون آب رود
زار و زردی خردسالی می‌جهد
می‌رساند خویش را آن سوی آب
روی بر خاک عزیزان می‌نهد


اینک این‌جا خفته دارد زیر خاک
دو گرامی خواهر هم‌نام خرد
این‌یکی را آبله از پا فکند
آن‌یکی از پلّکان افتاد و مرد


بینم آن کودک ز بعد سال‌ها
یاس افشاند به خاک غنچگان
یاد می‌آرد به دردی مردسوز
از خزان دردناک غنچگان


پیش پا دارد سبویی در کنار
سروبالایی غزالی گاوچشم
وز کنارش ناگهان برخاسته
عزم رفتن بی‌سبب دارد به خشم


دور از آن خاک سیه فرسنگ‌ها
بعد سالی خفته با دردی گران
کاشف آورده پیامی دل‌گداز
زآن غزال گاوچشم و دیگران


هفته‌یی نالیده زین پیغام و باز
دل‌نوازش آمده پرسان ز حال
هدیه‌یی دارد ز گل‌های سپید
یعنی آگه شو سر آمد قیل و قال


بازمی‌گردم به سوی خویشتن
بعد چندین لحظه خالی‌کالبد
برفراز خویش می‌گردم چو ابر
قطره‌زن زان حال نیک و حال بد


می‌گشایم چشم و می‌بینم که باز
مانده در دانش‌سرا حیران منم
در میان سایه‌سار یادها
بس پریشان‌حال و سرگردان منم


مادر گیتی پریشان‌حال من
دخترک مست هوایی دیگر است
زشت و زیبا هر دو را با من سری
در سر من شور عشق آذر است


او ز سودابه‌ست تمثیلی دگر
از سیاوش من مثالی دیگرم
گر سیاوش رَست از آتش درست
سوخته من در هوای آذرم


اینک آن نیلوفر پهن سپید
باز کرده چادرک بر روی آب
در تماشای قد و بالای خویش
کرده سر خم دخترک بر روی آب


#مظاهر_مصفا


▪دکتر مظاهر مصفّا
▪@mazahermosaffa

▪ششم آذر؛
سالروز وفات علی‌اکبر سعیدی سیرجانی


دانشگاه کلمبیا هر سال مجلس یادبودی برای کسانی که سال پیشین درگذشته‌اند و در دانشگاه تدریس می‌کرده‌اند یا در سمینارهای رسمی آن شرکت داشته‌اند برگزار می‌کند و رئیس دانشگاه پس از سخنرانی‌ها و قطعات موسیقی و سرودهایی مناسب حال، نام درگذشتگان را اعلام می‌کند. امسال به نام سعیدی که رسید، باز احوال او و چهرهٔ مطبوع او با موهای جوگندمی پرپشت و لهجهٔ گرم سیرجانی و کلام شیرینش، و هم زیانی که با درگذشت او بر جهان دانش و ادب و آدمیت ایران و بر همهٔ ما رفته است در نظرم جان گرفت و غم این حادثه دلم را به هم فشرد اما از سویی با خود گفتم که سعیدی هر چند در زندان مرد و به دشواری، بی‌خبر از زن و فرزند، درگذشت اما به سرافرازی جان داد و نمونه‌ای از آزادگی و ایستادگی و سرمشقی از شرافت قدر آدمی بر جای گذاشت. مرگ نصیب همه است و چون فرامی‌رسد بیشتر ما را در بند هواهای کوچک و در غم تمدید عمر می‌یابد. وی را چون کوهی استوار در پاسداری نیکنامی و جوانمردی یافت. از میان ما آیا برای چند تن میسر است که مرگشان به آیندگان درس گردن‌فرازی و پایداری و وفای به عهد بیاموزد؟ برای چند تن میسر است که مرگشان چون گوهری تابناک بر تارک حوادث زندگانی آنها بدرخشد؟ آری، سعیدی مرد، اما سقراط‌وار، نیکنام و سرافراز مرد. هر چند بخت بر سعیدی سخت گرفت اما به وی فرصت داد تا به ماندگان و آیندگان بگوید و صلا در دهد که شعلهٔ مردمی و شرف در دیار ما نمرده است و نهال راستی و دلیری نخشکیده، و بوده‌اند کسانی که بر سر مقصود چون حلّاج جان سپرده‌اند. اندوه امروز ما در فقدان حسرت‌بار او به شادی نیکنامی و سرافرازی دیرپایش آمیخته است. یادش گرامی باد.


احسان یارشاطر

از مقالهٔ «مردی که به مرگ جاودان شد»، مجلهٔ ایران‌شناسی، بهار ۱۳۷۴، شمارهٔ ۲۵.


▪دکتر مظاهر مصفّا
▪@mazahermosaffa

▪«آوای پاییز»

_________________


می‌رسد هر دم آوای پاییز
از در و دشت و صحرا به گوشم
می‌زند چنگ در تار و پودم
می‌رباید ز من عقل و هوشم


کشته‌ی نفس دنیاپرستم
نفس من کاشکی نیست با من
این هواپرور آرزوخواه
گر که من نیستم کیست با من


داردم جان و دل غرق حیرت
بوی پاییز و آوای پاییز
کاشکی بودمی پای تا سر
باخته عمر در پای پاییز


هم‌چنان بار و برگ درختان
برگ و بار مرا ریخت پاییز
چون درآویخت با شاخ‌ساران
چنگ زد در من آویخت پاییز


چون فرود افتد از شاخ‌ساران
رقص شمشیر مرگ است زیبا
مرگ می‌بارد از هر درختی
ای عجب رقص مرگ است زیبا


گر شنیدی ز من بوی پاییز
بشنو آوای پاییز را هم
بشنو ای حسرت دیده و دل
این نوای غم‌انگیز را هم


بوی پاییز ما را شنیدی
بشنو آوای پاییز ما را
قصّه‌ی غصّه‌های جگرسوز
داستان غم‌انگیز ما را


ماه‌ها رفت و آگه نگشتی
از تب و تاب روز و شب من
ای شب و روز تو خرّم و خوش
دور باد از تو تاب و تب من


در دیار تو یارا غریبم
روی در روی دیوار دارم
تو سر من نداری ولی من
با سر کوی تو کار دارم


من در این کوی گم کرده‌ام دل
من بر این خاک افشانده‌ام جان
داستان من ای باد بشنو
آتشم یک دم ای خاک بنشان


آهوی شیرگیر من این ‌جاست
خاک با او بگو شیر آمد
هیچ اگر هست از شیر پرواش
گوی با بند و زنجیر آمد


باد ای باد از جای برخیز
خاک این کوی را بر سرم کن
آتش دل برافروز ای آه
بهترک سوز و خاکسترم کن

#مظاهر_مصفا



___________________
▪دکتر مظاهر مصفّا
▪@mazahermosaffa
___________________

«بوی پاییز»
[پاره‌ی سوم و آخر]

گردنم بار بر گردن دوش
دست باری‌ست بر دوش گردن
بار تن گردن و دست و دوشم
وین همه بار بر گردن من


گاه آشفته از درد دستم
گاه از دست دردم پریشان
باردم اشک هر لحظه بر روی
داردم آه هر دم پریشان


وه که در برگ‌ریز مروّت
موسم برگ‌ریز من آمد
تیغ بیداد بر دست پاییز
از برای ستیز من آمد


آمد از راه پاییز دیگر
یعنی از عمر سالی دگر شد
سر نهم در قدم‌های پاییز
گویدم راه اگر مختصر شد


گر نه‌ای مهربان مهرگانا
خیز از جای و خون‌ریز من باش
از تو می‌خواهم ای فصل پاییز
آخرین فصل پاییز من باش


بیختی برگ را بر سر خاک
خاکتم بادبیزا مرا بیز
از دمت خشک شد برگ و بارم
لطف کن برگ‌ریزا مرا ریز


گرچه در چشم اهل تفرّج
حسرت‌انگیز و خوار است پاییز
آن شنیدم که از روی عبرت
عارفان را بهار است پاییز


در شبستان بستان خاموش
حیرتم از هیاهوی باد است
گوش خاموش مدهوش بستان
پر ز یاحقّ و یاهوی باد است


از بر و بازوی شاخ‌ساران
برگ و بار تعلّق فرو ریخت
دار بی‌برگ‌وبار درختان
دست در دامن باد آویخت


مهرگان دفتر اعتبار است
دفتر اعتبار زمانه
در پی هر بهاران خزانی
این چنین است کار زمانه


گنده‌پیر جهان و وصالش
قحبه‌ی کور دان باده‌ی شور
تن بدین عیش ننگین میالای
دل بدین ذُل مده گر نه‌ای کور


وه که در ملک پاییز‌آباد
داوری‌هاست بد حکم‌ها تلخ
حاکمان حاکمان سدومی
قاضیان تالی قاضی بلخ


گر سر دار داری درون آی
هر درختی‌ست داری در این باغ
سر دهد بر سر دار بر باد
هر که دارد گذاری در این باغ


در بهار جوانی دل من
زخم‌دار خزان پدر بود
فرودین‌سوز من روز نوروز
آذر مادر مهرور بود


پنجه‌ی پنجهم چون رها کرد
دیدم افتاده در شست شستم
سختم و حاصل باد سختم
بستم و نقش بر آب بستم


رنج عمرم ز بیداد یاران
رفت بر باد و بر باد رفتم
سعی و صدق چهل‌ساله‌ی من
رفت از یاد و از یاد رفتم


چون ز دشمن بنالم که از دوست
دیده‌ام دشمنی‌های بسیار
شکوه از دوست نپسندم ار نه
باشدم گفتنی‌های بسیار


نامه بر نام هر کس نوشتم
نامم از نامه‌ی خویش بزدود
نامه‌ام نام شد این و آن را
گر مرا دیده و دست فرسود


جور زن توسنی‌های فرزند
استخوان مرا توتیا کرد
پیش بیدادشان عین داد است
آنچه با شمع باد صبا کرد


عمرشان باد و شادی که ما را
عمر در دست تاراج پیری‌ست
بار دردی که بر دوش داریم
باج تأخیر قُبجور دیری‌ست


ای زمانه ز کشتن چه ترسی
از تو یک تیغ سد گردن از من
دار بردار و بانگی برآور
سر سوی دار آوردن از من


صوم یومی به راه خداوند
چل خزان زآتشم دور دارد
صائم‌الدهر عیشم به تقدیر
خالقم کی در آتش گذارد


زیر بار گران شب و روز
چند در هول و تشویش مانم
عمر در محنت و مسکنت رفت
خوارتر گردم ار بیش مانم


از بد روز مجروح و خونین
در نهان‌خانه‌ی شب گریزم
از دُم عقرب شب هراسان
در دَم افعی تب گریزم


از گریبان شب سر برآرم
تا نهم بر سر دامن روز
بر سرم سدهزاران کمان‌دار
تیر بارند از مکمن روز


تن به خاکم کشاندی به خواری
بر سر بردن جانی ای بخت
زنگیی هندوی ترک‌خویی
کافرم گر مسلمانی ای بخت


بخت پتیاره‌یی جاف‌جاف است
بی‌وفا روسپی خانه‌بردوش
یار نو چون به دست آورد زود
می‌کند یار کهنه فراموش


یار کهنه دل‌آزار گردد
يار نو چون که آید به بازار
رخت نو چون به نوروز پوشی
جامه‌ی کهنه گردد دل‌آزار


آن شنیدم که سرکرده‌ی زند
چون به ناچار دولت رها کرد
تیغ زد آزمون را به زخمی
اشتری را سر از تن جدا کرد


گفت نه ناتوانم نه بددل
بازوانم قوی تیغ تیز است
بیمم از دشمنان نیست با من
طالع باژگون در ستیز است


من هم از جور بخت رسن‌تاب
در تب و تاب و بی‌تاب ماندم
نیست بیدار بختم وگرنه
من همه عمر بی‌خواب ماندم


گر به هستی نه‌ای یارم ای بخت
از پی نیستی یار من باش
گر خریدار من نیستی تو
مرگ را گو خریدار من باش


#مظاهر_مصفا



▪دکتر مظاهر مصفّا
▪@mazahermosaffa

«بوی پاییز»
[پاره‌ی دوم]

خشک بی‌برگ افسرده عریان
گل‌بنان را غم باغ دارد
باغ پژمرده آزرده دل‌سرد
از غم گل‌بنان داغ دارد


هفت‌خط رنگ‌ریزان پاییز
هفت‌رنگی ز پاییز سازند
برگ‌ریزان کنند و به هر برگ
سرخ و زردی دل‌انگیز سازند


رنگرزوار گویی به نیرنگ
هفت خم در پس دست دارند
یک به یک برگ‌ها را به هر هفت
اندر آرند و یک‌یک برآرند


هفت خم‌خانه را آینه‌ی رنگ
برگ‌ها رنگ رنگین‌کمان‌اند
رنگ و نیرنگ چرخ برین را
برگ‌های خزانی نشان‌اند


رنگرز خواند آن کو‌ بهاران
زرگری کرد نسبت به پاییز
نیست تا بیند اکنون که باشد
زرگر مهرگان رنگرز نیز


قمریَک سر فرو برده در بال
بر سر سرو چون بید لرزد
یوسفی جفت گم‌کرده را پر
در بر بید چون دید لرزد


سر فرو کرده در طوقه‌ی چاه
یاهویی شکوه با چاه گوید
دوخته چشم بر جای خرمن
تیهویی دانه از کاه جوید


حلقه‌سان کرمکی بسته بر نوک
جوجگک را هراسان چغوکی
جفت‌جویان ز سرمای برکه
غورغوری کند ماده‌غوکی


بشمرد مانده‌ی جوجگان را
ماکیان خسته از بیم پوشک
کدری و کبک پر بر سر آرند
پربرآوردگان را یکایک


سرو بالابلند سمرخوان
داستان‌گوی بیداد باد است
کاین همه خامشی بوستان را
حاصل بانگ و فریاد باد است


آهوی آفتاب از ترازو
جانب خانه‌‌ی کژدم آید
وز دل تیره‌ی تیر دم‌سرد
سوی چلّه‌ی کمان می‌گراید


زاغ دستان‌سرای است در باغ
باغ پاس دل زاغ دارد
گل‌بن از درد هجر هزاران
بر سر و روی سد داغ دارد


دل پر از خون گریبان زده چاک
حقّه گردد بلوک اناران
تیغ بیداد باد خزانی
بفکند پنجه‌های چناران


تا ز بیداد پاییز گوید
از رگ برگ خون می‌زند جوش
در رگِ من به مظلومی برگ
خون ز شور جنون می‌زند جوش


ناله کردند و در هم شکستند
برگ‌ها زیر گام زمانه
بلبلان سرد و خاموش ماندند
سر نکردند دیگر ترانه


حاکم خاک را سکّه‌ی زر
پایزه می‌دهد شاه پاییز
روی هر سکه غولی‌ست خفته
چشم هر غول را هول چنگیز


بود پاویز گر روز هیجا
با هلاکو و چنگیز ما را
با هلاکو و چنگیز پاییز
نیست دردا که پاویز ما را


مهرگان آمد و زنده شد باز
یاد پاییزهای غم‌انگیز
می‌گشاید ورق بر ورق باد
از کتاب غم‌انگیز پاییز


برگ‌ریز خزانی درافکند
در دلم سوز در سینه‌ام شور
از نفس‌های زخمی که زد باد
زخم‌های کهن گشت ناسور


خیزخیزان خزان خزنده
می‌خزد در درون دل من
ریزریزان دم برگ‌ریزان
می‌وزد می‌برد حاصل من


تلخ و شیرین پاییز امسال
در هم آمیزدم شادی و غم
شادی و غم چو با هم درآمیخت
خاست بوی جراحت ز مرهم


سوز سرمای جان‌سوز آذر
سینه‌ی سوزناکم بسوزد
سردی خاک دم‌سردی آب
سر به سر آب و خاکم بسوزد


بوستان زار تاراج پاییز
باغبان را غم باغ ویران
رنج دل سوز بلبل غم گل
درد جان‌کاه من داغ ایران


یاد تاریخ تاریک‌مانده
تار و پود مرا داد بر باد
رنج فرهنگ بر باد رفته
از نهادم برآورد فریاد


گر خزان روز جشن مغان است
زندخوان کو و کو باژ و برسم
کوی آذرکده از که جویم
راه دیر مغان از که پرسم


باد بیداد سرمای جان‌سوز
سوی بستان من عزم دارد
پیری و درد و پژمردگی عزم
بهر تاراج من جزم دارد


چشم از خشم بر من گشاید
شیرآهنگ آهوی خورشید
تیر بارد کند تیغ‌تیغم
چشم دارم چو بر روی خورشید


#مظاهر_مصفا


▪دکتر مظاهر مصفّا
▪@mazahermosaffa

▪«بوی پاییز»
[پاره‌ی اوّل]



باز در سایه‌ی طاق بستان
آمد از بیستونم نسیمی
گویدم می‌رسد یار دیرین
نازنازان چو درّ یتیمی


خیز بهر پذیره بیارای
دار دیده به ره بهر دیدار
چشم بگشای بهر تماشا
چشم دارم که گردد پدیدار


آید آن آرزوی جوانی
با همان خال و خط با همان روی
با همان چشم و ابروی دل‌کش
با همان قدّ و بالای دل‌جوی


من شناور به دریای تشویش
غرق سی‌ساله خواب و خیالم
می‌زنم نقش بر پرده‌ی چشم
روز و‌ شب هفته و ماه و سالم


می‌گشایم پر و بال در خواب
می‌پرم در هوای خیالی
دل پر از شوق دیدار دل‌دار
سر ز هر شور جز دوست خالی


باز بینم که در خاک خسرو
بر سرم آمد آن یار شیرین
از درختی کهن شاخه‌یی نو
تازه‌سروی ز بستان دیرین


اینک آن درّ خوشاب مشکین
اینک آن شان و شکل و شمایل
این همان است یا آن همین است
دانمش خواب اگر نیست حایل


چشم در چشم یاقوت در لعل
پنجه در پنجه پر در پرم برد
تا یک آغوش گردد دو آغوش
سینه بر سینه‌ام داد و افشرد


زیر گیسوی پر چین و تابش
هستی و نیستی بردم از یاد
هستی‌ام ظلمتی بود خاموش
نیستی هستی بادبنیاد


هم‌چو آتش که افتد به نی‌زار
در من افتاد و در تار و پودم
از دلم شعله‌ی شوق سر زد
وز دل شعله برخاست دودم


هم‌چو ابری سیه تشنهٔ خاک
گشت باران و بر خاک من ریخت
دید خاک مرا تشنهٔ آب
چنگ زد در من و با من آمیخت


بخت بیدار من بود و با او
من نه بیدار نه خواب بودم
غرق آن آب آتش‌برافروز
بحری از آتش و آب بودم


گفت در گوش من داستانی
نکته‌ها زان مرا مانده در یاد
زندگی گفت جز آرزو نیست
هرچه جز آرزو بادبنیاد


زندگی گفت جمله سراب است
آن‌چه در دست و در دیده داری
جز سراب آن‌چه در دست و دیده‌ست
چیده داری و برچیده داری


زندگی گفت رؤیای محض است
خفته رؤیا و ناخفته رؤیاست
قصّهٔ روز و افسانهٔ شب
گفته رؤیا و ناگفته رؤیاست


من همان آرزوی سیاهم
کز جوانی بدو مهر بستی
عهد تو استوار است با او
عهد بس نازنین گر شکستی


آرزو خوان احسان مولاست
گر نگردد فزون کم نگردد
آرزومند را بشکند پشت
قامت آرزو خم نگردد


بعد سی سال آنم که دیدی
با همان قامت و روی اویم
یا نه زان جسم و جانم مثالی
او اگر نیستم اوی اویم


پیر گشتی تو گر از مه و سال
آرزویت جوان ماند برجای
تا بدین روز پاییز پیری
از جوانی همان ماند برجای


در تموزم بدین حال دیدی
دید خواهی بدین حال ایارم
شد ترازوتراز آفتابت
من مه ترک چینی‌تبارم


من همان نوبهارم که بودم
گر تو را نوبهاران خزان گشت
قامت تیری‌ات شد کمانی
ماه رویت تباه از کمان گشت


از پس سی بهار غم‌آلود
شاد اگرچه شبی خفت با من
قصّه‌ی سرد پاییز سر کرد
داستان مرا گفت با من


اشکی از دیده بر رویم افشاند
رنگی از نوبهار و خزان ریخت
زرگری کرد و شد رنگرز نیز
طرحی از گردش آسمان ریخت


تا در شهر پاییز با من
آمد و روی از من نهان کرد
خیس و خسته در آن زرگرستان
ماندم و مانده‌ام مانده‌ی درد


تلخ مرطوب مجروح غمناک
باد می‌خیزد از برگ‌زاران
نقره‌یی لاجوردی طلایی
برگ می‌ریزد از شاخ‌ساران


بر سر برگ‌ها می‌نهم پای
ناله می‌خیزد از نای هر برگ
آخ درد است فریاد هر شاخ
وای مرگ است آوای هر برگ


گردد از شاخ‌ساران بی‌برگ
پیکرِ لاغرِ باد زخمی
خیزد از سینه‌ی دردمندم
ناله مجروح فریاد زخمی



▪دکتر مظاهر مصفّا
▪@mazahermosaffa

سخنان و خاطرات دکتر امیربانو کریمی در «شب مظاهر مصفّا» در صد و چهاردهمین شب از شبهای مجله بخارا که به بزرگداشت دکتر مظاهر مصفّا اختصاص داشت.

https://www.instagram.com/amirbanookarimi?igsh=Ym9icWJ5azBpdjM3


▪دکتر مظاهر مصفّا
▪@mazahermosaffa

این قصیده را زمانی سرودم که استاد مظاهر مصفا را با ناسپاسی بازنشسته اعلام کرده بودند و ما خواهان بازگشت ایشان به دانشگاه تهران بودیم.



بهر ملک ادب و فضل امیر آمده‌ای
امرؤالقیسی و با طبع جریر آمده‌ای

پاسداران سخن را سر تعظیم فرود
آمد آنگاه که دیدند امیر آمده‌ای

آسمان فصحا را ز پس ابر قرون
شب‌زداینده‌تر از مهر منیر آمده‌ای

روح مسرور سنایی به ثنایت مشغول
که پی شرح سخن‌هاش بصیر آمده‌ای

سعدی از گور بزد نعره‌ای و گفت فری
که به ملک سخنش با دل شیر آمده‌ای

مَثَل سنجش تو با دگران عین خطاست
اوستادی بر طفلان به‌شیر آمده‌ای

گام‌ستوار و به‌تنها و عصایت در کف
وه چه موسی‌صفت و وه چه بشیر آمده‌ای

همچو شب‌های مصفّای بهار شیراز
روح‌افزایی و بی‌مثل‌ونظیر آمده‌ای

دست‌لرزنده‌تر از بیدی و با پشت دوتا
شیر فرماندهی ارچند که پیر آمده‌ای

آری آن سیل گراینده تویی کز بر کوه
بهر بارآوری دشت کویر آمده‌ای

ناتوانان را غم‌خوار و رحیم آمده‌ای
زورگویان را گستاخ و دلیر آمده‌ای

گرچه تختیت نه و خرقه‌ات اندر بر نیست
هم تو شاهنشهی و هم تو وزیر آمده‌ای

خسرو تاجور و صاحب دستوری عشق
تویی ای جان جهان بر همه چیر آمده‌ای

کوروش ار بر سر ملکی به کبیری بنشست
بر سرِ ملکِ ادب هم تو کبیر آمده‌ای

ای بسا چامهٔ سخت و غزل نازک را
کآفریننده ز پولاد و حریر آمده‌ای

این‌چنین طبعِ گهرزای تو را بود به شیر
تو نه امروز و نه دیروز و پریر آمده‌ای

خود به امّید دو نان در پی دونان نشدی
آل خاقانی و بخشنده‌ضمیر آمده‌ای

حیف و صد حیف که با گوهر تابان هنر
پی همکاری این قوم ضریر آمده‌ای

همه نسلی به خطا رفته و کج‌فهم و کرند
به‌خطارفته بر آنند اسیر آمده‌ای

لیک اینان خس‌وخارند و تو توفانی و خشم
تا ز جاشان بکنی رعدصفیر آمده‌ای

اوستادا پدرا یارا فرماندارا
ای که اشعار مرا بوی عبیر آمده‌ای

باز آ تا که ببینیم دگر بار تو را
که به چشمان حسودانْت چو تیر آمده‌ای

غم این غمکده را دانش تو چاره‌گر است
بازگرد ارچه ازین غمکده سیر آمده‌ای

گر خطایی به قلم رفت ببخشای مرا
ای که همواره مرا عذرپذیر آمده‌ای

مصرعی وام بگیرم که‌اش امروز مگر
تو شناسی که شناسندهٔ دیر آمده‌ای

«دلم ای دوست تو دانی که هوایِ تو کند»
دم‌به‌دم یاد ز دیدار و صفای تو کند



محمد خلیلی
@mkhalilishirazi



▪دکتر مظاهر مصفّا
▪@mazahermosaffa

«مصفا؛ شاعری بزرگ»

غلامعلی شهیدی
متخصص نورولوژی
__

مصفا فقط مدرس ادبیات و خواننده و مصحح متون نبود؛ شاعر بزرگی بود. در میان هم‌نسلان مصفا کم نبودند بزرگانی که در مقام استادی مثل او بودند، اما آنچه مصفا را در صدر قرار می‌دهد مقام شاعری اوست. دکتر مصفا نهنگ اقیانوس ادبیات فارسی بود، حال آنکه بسیاری از کسانی که این روزها در ادبیات فارسی تحقیق یا تدریس می‌کنند صرفا در این فکرند که برای ارتقای رتبه‌ی علمی‌شان مقاله‌ی ISI بنویسند. مصفا اما خود عین ادبیات فارسی و معرّف عظمت و مرتبه‌ی علمی این رشته بود. تجسّم زنده‌ی آن بود. او کاسب ادبیات نبود؛ عاشق آن بود. سعدی را از بُن جان دوست می‌داشت. عمری در دریای پهناور ادبیات فارسی شناگری کرد نه برای آنکه تحقیقی بكند و به واسطه‌ی آن نان و نامی برای خود فراهم آورد، بلکه چون غوّاص عاشق و کنجکاوی بود که همه‌ی گوشه‌ها و زوایای پنهان این دریا را می‌شناخت و از گستردگی و ژرفای آن به خوبی آگاه بود. از این دریا مرواریدی صید نکرد، بلکه با شعرهای نابش بر مرواریدهای آن افزود. گوهر ادبیات را شناخته بود و آنچه از جوهر قلمش برون می‌تراوید بر وزن و بهای این گوهر می‌افزود.
این اواخر یکی از دانشجویانم در رشته‌ی پزشکی می‌گفت: «بیشتر مقاله های استادانمان را ما مینویسیم!» وقتی در رشته‌ی پزشکی چنین باشد، می‌شود حدس زد که در سایر رشته‌ها، و از جمله ادبیات، وضع از چه قرار است. شنیده‌ام که دانشجویان مقاطع تخصصی ادبیات هم شغل شاغلشان این است که مقاله‌ی علمی - پژوهشی بنویسند و موجب ارتقای مقام خود و استادانشان بشوند، اما کمتر دیده‌ام دانشجویان ادبیاتی را که متون کلاسیک ما را درست بخوانند و بفهمند و به دیگران بفهمانند. از اصول شناگری در اقیانوس سخن می‌گویند و در این مورد مقاله‌ی علمی می‌نویسند، اما اگر خودشان را در حوض کوچکی بیندازی غرق می‌شوند! خودم بارها از دکتر مصفا شنیده بودم که می‌گفت: «یکی از این‌ها نمی‌تواند یک صفحه متن بدون غلط بخواند.» این اواخر کسی از دانشگاه تهران زنگ زده بود منزل ما و می‌پرسید: «آقای دکتر CV ندارند؟ کُد پژوهشیار دارند؟ چند تا مقاله‌ی ISI دارند؟» داشتم از غیظ منفجر می‌شدم. به گلی (همسرم ) گفتم:«این است رشته‌ی ادبیات فارسی؟ اینجا ایران است! این حرف‌ها یعنی چه؟ پدرت خودش یعنی CV. آنکه او را نمی‌شناسد خودش دچار مشکل است. چرا آدم‌های بزرگ را با متوسطها قاطی می‌کنند و بعد هم می‌خواهند با معیارهایی که برای سنجش متوسطها ساخته‌اند بزرگان را اندازه بگیرند؟»

فصلنامه‌ی فرهنگی و هنری فرهنگبان، شماره‌ی سوم، پاییز ۱۳۹۸

#یاد_مصفا


▪دکتر مظاهر مصفّا
▪@mazahermosaffa

سخنان دکتر #امیراسماعیل_مصفا در یادکرد پدر.
۱۳ آبان ۱۳۹۸، هتل لاله.

#یاد_مصفا

▪@mazahermosaffa

▪«قیصر نور چشم من بود.»


قیصر، نور چشم من بود. قیصر امین‌پور، شاعر جوانمرد، گوینده اهل درد، مرد غم‌های سنگین، جوان‌مرد روزگار غم و شادی، ستایشگر حریت و آزادی.
او را چنان که بود من نشناختم. دیگران آن گوهر گرانسنگ، آن گوینده مروّت‌آهنگ را چگونه شناخته‌اند؟
ستایش‌گر نبود. اگر ستایش‌گر بود، ستایش‌گر دردهای مردسوز و جوانمردساز خود بود قیصر، قیصر بود و شعرش فریاد دردناک از دردهای جوانمرد‌سوز و آزادی‌کش. قدرت‌ستا نبود و صاحب‌قدرتی بود که بر وسوسه قدرت‌ستایی هماره پیروز بود. سرافراز، سربلند، پرافتخار و دردمند، گلیم مروّت، قناعت و مناعت خود را از گرداب زهرآلود مردم‌کشان و مدیحت‌پسندان دور داشت. شعر در او می‌جوشید و او میان غلیان ذوق و طبع و فطرت می‌خروشید.
امین‌پور آن بود که بود. مرد بود. همّت والا و طبع توانا داشت و شخصیت جوانمردی و آزادگی عزیز و گران‌بهای خود را پاک و منزه نگه داشت و دامن پاک، نیالوده به کمر زد، روی برتافت و به دیار باقی شتافت.

گر فرخی بمرد چرا عنصری نمرد
پیری بماند دیر و جوانی برفت زود



#مظاهر_مصفا


▪دکتر مظاهر مصفّا
▪@mazahermosaffa

▪
مه و سال‌ها هرچه بر ما گذشت
طرب‌کاه و اندوه‌افزا گذشت...



#مظاهر_مصفا

▪@mazahermosaffa

«ای سیلی روزگار خورده»
شعر و صدای دکتر مظاهر مصفّا

۱۶ اسفند ۱۳۹۱، کانون زبان پارسی.


#مظاهر_مصفا
#شعرخوانی


▪دکتر مظاهر مصفّا
▪@mazahermosaffa

هشتم آبان
سالروز وفات دکتر مظاهر مصفا

▪
ای فَسان فسانه‌رنگ جهان
در همه عهد در همه عالم
با تو شد تیز از تو شد خون‌ریز
چنگ و دندان حاکمان ستم

های آزادی ای دروغ بزرگ
سوختم من در آرزوی دروغ
به دروغم نشانه‌یی بفرست
خانه‌ات هست گر به کوی دروغ

خون من خون هر که مظلوم است
خون آزادگان به گردن تُست
خورده از تو فریب خلق جهان
خون خلق جهان به گردن تُست


#مظاهر_مصفا

▪دکتر مظاهر مصفّا
▪@mazahermosaffa

▪


بوستان زار تاراج پاییز
باغبان را غم باغ ویران
رنج دل سوز بلبل غم گل
درد جان‌کاه من داغ ایران

#مظاهر_مصفا



▪دکتر مظاهر مصفّا
▪@mazahermosaffa

▪‍«سماور»
شعری از استاد امیری فیروزکوهی
_______________________


آه کاخر نزد هیچ ‌کس جوش
با چو من بی‌زبان خموشی
جز سماور در این بزم خاموش
نیست یک همدم گرم‌جوشی

بانگ جانسوز افسانه‌سازش
سر دهد قصّه‌های درازش


او مهیای آتش‌زبانی
دل پر از آتش و سر پر از جوش
من همه محو آن قصه‌خوانی
خفته خاموش و پا تا به ‌سر گوش

هر که چون من خموشی گزیند
بام و در را سخن‌گوی بیند


قصّه بر هم‌ نهد دیدگانم
تا شود دیده‌های دلم باز
ناگهان می‌برد زین جهانم
باد پای چنین قصّه‌پرداز

چشم سر در خور دید دل نیست
ملک دل بسته‌ی آب و گل نیست


می‌روم با نوای خوش او
در دل کوه و دامان صحرا
لیکن آن کوه و صحرای دلجو
نیست چون کوه و صحرای دنیا

کوه و صحرا و دشت فسانه‌ است
رنگ افسانه‌‌ی کودکانه ا‌ست


ای خوشا ملک افسانه کان را
جلوه از دیده‌ی خردسالی‌ست
ورنه در چشم ظاهر جهان را
نیست جایی که محنت‌سرا نیست

دیگرم سوی آن جلوه ره نیست
هست آن دیده لیک آن نگه نیست


چون کند ساز افسانه را ساز
لرزد و دودش از سر برآید
گردد از سوز دل ناله‌پرداز
جوشد و نغمه‌ی غم سراید

گریه و خنده چون شمع دارد
آب و آتش بهم جمع دارد


بسکه در شکوه‌‌اش داستان‌هاست
ده دهان در شکایت کند باز
با دلی کآتش آن هویداست
چون کند ناله و شکوه آغاز

ناگه از گریه‌ی های‌هایش
سیلی از اشک ریزد به‌ پایش


آنچنان برکشد آه جانسوز
کز شرارش مرا نیز سوزد
ای عجب کز دل آتش‌افروز
در دل من ‌هم آتش فروزد

در دلی کز وجودش اثر نیست
خون افسرده‌ای بیشتر نیست


گاهی آهسته خواند سرودی
کان به ‌بزم طرب بازخوانده‌ ا‌ست
لحظه‌ای برکشد رودرودی
کز شب ماتمش یاد مانده‌ است

یک نفس لب گشاید به‌ فریاد
کای بسا محفلم مانده در یاد


گوید آوخ که این بزم خاموش
حسرت بزم‌های گذشته‌ است
و این غبار غم آسمان‌پوش
گردی از جای پای گذشته‌ است

یک‌ دو روزی جهان دلفروز است
و آن ‌دگر حسرت آن دو روز است


گوید این آتشین‌نغمه‌ها را
خوانده‌‍‌ام در کنار تو بسیار
ای بسا روزها رفت و شب‌ها
در همین سهمگین کلبه‌ی تار

کاین چنین نغمه‌پرداز بودم
نغمه‌پرداز صد راز بودم


یاد دارم که این بزم غمناک
خرّم از صحبت دوستان بود
دوستانی که از فطرت پاک
رویشان خوش‌تر از بوستان بود

ذکرشان از وفا بود و یاری
فکرشان نیکی و دوستداری


و اندر آن بزم روحانی از جان
روز و شب بودم استاده بر پای
می‌سرودم خروشان و جوشان
با همین نغمه‌ی عبرت‌افزای

کاین دو روزی که با دوستانید
بیش از این قدر صحبت بدانید


طی شد ایام آن جمع ناشاد
و این حکایت به ‌پایان نیامد
هرچه کردم به‌ صد ناله فریاد
پاسخی زان عزیزان نیامد

یک به‌ یک قصّه‌هایم شنودند
خوابشان درربود و غنودند


نک بپا خیز و اشکی بیفشان
بر مزار عزیزی که خفته‌ است
بشنو این داستان پریشان
تا شب تو به ‌پایان نرفته‌ است

تا سراغ تو را از که جویم
قصّه‌های تو را با که گویم


#امیری_فیروزکوهی

▪@mazahermosaffa

▪بخشی از یادداشت دکتر غلامحسین یوسفی درباره‌ی استاد امیری فیروزکوهی

_________

دیوان امیری فیروزکوهی را که می‌گشایم و می‌خوانم خود را در کنار او و در محفل دلپذیرش در تهران یا خراسان احساس می‌کنم. همان صفای ضمیر و صداقت که در گفتار و رفتار داشت در دیوانش نیز مشهودست، لطفِ ذوق و فطرت شاعرانه و حسّاسیّت در برابر مظاهر جمال از شعر و موسیقی و اندیشه و کتاب گرفته تا چهره‌ی زیبا و اندام موزون_که از خلال سخنانش می‌تراوید_در شعرش هم منعکس است. اندوخته‌ها و معلومات فراوان که در شعرشناسی و زبان و ادب فارسی و عربی و معارف اسلامی و منطق و حکمت و کلام و فقه و اصول و دیگر زمینه‌ها داشت و در مصاحبتش بتدریج معلوم می‌شد در دیوانش نیز بنوعی تأثیر کرده است...
مجلس مصاحبت امیری فیروزکوهی را در دیوان شعرش جلوه‌گر می بینم. حتّی آن سماور همیشه آماده و در جوش کنار او _که امیری علاقه‌مند بود خود برای دوستان ازان چای بریزد_ شعری را در دیوان وی به خود اختصاص داده است...

شعر امیری فیروزکوهی جلوه‌گاه روشن زندگی اوست. وی در همه حال و در هر زمینه همان گونه سخن گفته که زیسته و احساس کرده و اندیشیده است. از این رو شعرش واجد صداقت و اصالت است، نمونه‌ای از شعر راستین.
شعر امیری سرشار از روح و عواطف شاعرانه است. به هرچه نگریسته و در هر باب تأمل کرده برخورد او شاعرانه است و خیال‌انگیز و توأم با اندیشه‌ورزی.


‍«ای خواب»
چشمه‌ی روشن، غلامحسین یوسفی، انتشارات علمی، چاپ دوازدهم، ۱۳۸۸
#امیری_فیروزکوهی

________________
▪دکتر مظاهر مصفّا
▪@mazahermosaffa
________________