توره | اساطیر باستان

👁‍🗨 یکی از پرکاربردترین و گوش آشناترین نامها در اساطیر #آریایی و دیانت #زرتشتی، #هوم است. #هوم (پهلوی)، #هومه (اوستایی) و #سوما (سانسکریت) از مهمترین جنبه نگرش، ماده ای مقدس برای اقوام باستانی #آریایی و در حالت کلی #هندو_اروپایی است. با توجه به گستردگی فرهنگی گاهی هوم را ماده به دست آوردن حیات جاودانه، گاهی مایه معرفت بیکران و بعضا نیز عنصری برای دست یابی به خلسه و سیر در سلوک عرفانی دانسته اند.

باید بدانیم #هوم در زبان ایرانی باستانی و مسلک زرتشتی علاوه بر ماده معروف اشاره به گیاهی دارد که این ماده از آن استخراج می شود. با توجه به مستندات باستانی اطلاع صحیحی از اینکه هوم دقیقا چه گیاهی است وجود ندارد اما با توجه به پوشش گیاهی بومی نواحی مرتبط موارد زیادی کاندیدای نامگذاری هوم هستند. از میان این گیاهان دو مورد "افدرا" و "کانابیس" یا "شاهدانه" با احتمال بیشتری می توانند هوم بوده باشند. چرا که ماده هوم در بسیاری مواقع به جهت ایجاد توهم و سرخوشی استفاده می شده است.

از منظر مینویی #هوم برای زرتشتیان یک ایزد است. #یسنه اوستا یکی از یشت ها را به نام اختصاصی هوم نامیده و ایزد هوم را مخاطب و از بین برنده اهریمنان قرار داده. به صورتی که در آن متن در قالب مناظره #هورمزد با پسر و آفریده خود #هوم آورده شده است.

مراسم "هوم افشری" برای تهیه نوشابه مسکر و نشاط آور #هوماب یا "پراهوم" تظاهری از قربانی شدن یک ایزد برای خیر خواهی نسل بشر است (تشابه جالبی با قربانی شدن مواردی همچون عیسی #مسیح و #کتزال_کواتل قابل استنباط است!) این مراسم با ضوابط خاصی برگزار میشود و یکی از تنها مواردی است که یک آیین زرتشتی یک قربانی خونین (گوسفند کشی) را ارائه می دارد. به همین علت بسیاری از ایران شناسان بر این عقیده اند که مراسم قربانی برای هوم ریشه در عصر پاگانیسم آریایی دارد و برگرفته از تفکر متجدد زرتشتیت نمی باشد. خون قربانی ابتدا به هوم تقدیم شده و سپس خود هوم با افشردن گیاه کشته می شود تا نسل بشر را به بصیرت و سعادت برساند. هوماب گیری سنتی معمولا با کوبیدن گیاه هوم در هاون به همراه مقدار کمی آب یا شراب انجام میشود. این کوبیدن در فواصل زمانی معین سه تا چهار روز به طول می انجامد و سپس افشره به دست آمده با میزان معینی از آب یا شیر دوباره رقیق گشته و مصرف می شود.

جریان بسیاری از اساطیر آریایی با مورد هوم و هوماب پیوند خورده است. در بندهشن و اوستا می خوانیم که اولین بشری که هوم را فشرد و هوماب برگرفت #ویونگهان (#تهمورث) پدر #جمشید پادشاه اساطیری بود که به شکرانه این عمل پسری دارنده #فر ایزدی به وی عطا شد. نوشیدن هوماب در عصر ساسانی به عملی مرسوم در میان مغان و موبدان بدل شد. بسیاری از روحانیون زرتشتی ادعا داشته اند که با مصرف هوم توانسته اند سلوکی عرفانی را تجربه کرده و حتی به دیدار مینوی نائل آیند. از جمله معروف ترین این موارد، موبد زرتشتی #ویراف یا #ویراز است که ادعای مشاهدات مینویی خود پس از مصرف هوم را در قالب #ارداویراف_نامه به ثبت رسانده است که از منابع مهم شناخت اساطیر دنیای مینو محسوب می شود.

لغت #هوم علاوه بر اشارات فوق در دوره هایی از امپراتوری هایی زرتشتی مذهب به نامی مرسوم برای نامیدن افراد تبدیل شده است. برای مثال #شاهنامه فردوسی هوم را پهلوانی پارسا می داند که در نبردی پایانی #افراسیاب تورانی را در جوار دریاچه #چیچست دستگیر کرده و به #کیخسرو تسلیم می دارد.

خوب است بدانیم گیاه افدرا منسوب به هوم گیاهی همیشه سبز و تندرایی است که حتی در میان بارش برف و یخبندان و یا در گرما و خشکی شدید تابستان سبز باقی می ماند و با تظاهر بی مرگی خود نمودی همیشگی برای امشاسپند بانو #امرتات و صفت جاودانگی #هورمزد محسوب میشود. این گیاه علاوه بر افشره گیری به عنوان یک بخور دودزا و نشاط اور نیز استفاده شده و یکی از مواردی است که برای تبرک مجمر آتش دان در جشن #سروش_روز در آیین مزدیسنا استفاده می شود.

▫️ @Torecilik

👁‍🗨 در اساطیر #آریایی بزرگترین و مشهورترین شاه افسانه ای میان مردم #جمشید است. اگر دقیق تر بنگریم اسطوره ی #جم، #یاما و یا جمشید وجهه ای بسیار باستانی #سانسکریت دارد. هندوان یاما را ایزدی از آسترال های باستانی میدانند اما این شخصیت در دیانت #زرتشتی به شکل شاهی خدای داد ظاهر گشته است.

وصف جمشید در #اوستا، #بندهشن و #دینکرد بسیار است. او را پسر #تهمورث (در اوستا #ویونگهان) می دانند و از دارندگان و پایندگان #فر_ایزدی است. اوست که آریائیان را از سرزمینهای یخ زده شمالی به سمت #ایرانویج و #خونیرس رهنمون شد. در دوران هفتصد ساله حکومت او مرگ و تباهی از میان رفت و آدمیان نمی مردند مگر اینکه کشته شوند. اوستا او را با القابی چون "صاحب رمه" و "زیباروی" معرفی میکند.

جمشید به نوعی #نوح اساطیر آریایی است. تولد او پاداش ساختن #هوماب از #هوم توسط ویونگهان بوده است. در گاهان اوستا اینگونه میخوانیم:

"#زرتشت بدو گفت: درود بر هَومِ! ای هَومِ! کدامین کس، نخستین بار در میان مردمان جهان استومند، از تو نوشاب برگرفت؟ کدام پاداش بدو داده شد و کدام بهروزی بدو رسید؟

آنگاه هَومِ اَشَوَن دوردارنده ی مرگ، مرا پاسخ گفت: نخستین بار در میان مردمان جهان استومند، ویونگهان از من نوشاب برگرفت و این پاداش بدو داده شد و این بهروزی بدو رسید که او را پسری زاده شد، "جمشید" خوب رمه، آن فره مندترین مردمان، آن هورچهر، آن که به شهریاری خویش جانوران و مردمان را بی مرگ و آبها و گیاهان را نخشکیدنی و خوراک‌ها را نکاستنی کرد.

به شهریاری جم دلیر، نه سرما بود، نه گرما، نه پیری بود، نه مرگ و نه #رشک_دیو آفریده. پدر و پسر، هر یک [به چشم دیگری] پانزده ساله می‌نمود. [چنین بود] به هنگامی که جم خوب رمه پسر ویونگهان شهریاری می‌کرد."

همچنین در #آبان_یشت میخوانیم که چگونه پادشاهی به جمشید در ازای ستایش عظیمش به درگاه #آناهید اعطا شد. چرا که او در تسبیح طولانیش صد اسب، هزار گاو و ده هزار گوسفند تقدیم #اردویسور_آناهیته کرد. و آناهید نیز خواسته ی او را پاسخ گفت.

ساختن #ورجم_کرد یکی از بزرگترین اعمال انجام شده به دست جمشید است. (مطابق با مفهوم کشتی نوح یا آرک بهشت در اساطیر ادیان ابراهیمی و مسیحیت) چون از سوی #هورمزد به جمشید اخطار داده شد که #اهریمن بر او خواهد تاخت و با سه زمستان بسیار طولانی و پی در پی سعی در نابودی تمام مخلوقات خواهد کرد، جمشید با کمک مردمانش و قدرت فره و تسلط بر دیوان بنایی سر پوشیده و عظیم ساخت که #ورجم_کرد (ساخته شده به دست جم) نام گرفت. سپس او از تخمه تمام گیاهان و جانوران و مردمان در آن گرد آورد و پناه داد. اما پس از سیصد سال اهالی ورجم کرد بر او از کمبود جا و زیادی جمعیت شکوه بردند و او این بار هم توانست با قدرت فره و استعانت از امشاسپند #سپنتا_آرمئیتی زمین را فراخ سازد و گسترده کند. طوری که هیچ کسی دیگری را در کنار خود تا چشم کار میکرد نبیند و به هر کس به این اندازه زمین داده شد تا زندگی کند.

پس از اتمام زمستانها زیوندگان ورجم کرد دوباره بر زمین فرود آمده و تمام زمین هورمزد از مردمان نیک سرشت و کشتزار و باغ و جنگل پر شد و از همه ستوران و پرندگان و خزندگان و جهندگان در آن گسترده شدند. پس او تختی عظیم برای خود بنا نهاد و کاخی بس سترگ برپای داشت و در آن بر تخت نشست.

در زمان حکومت او مرگ و ویرانی از میان رفت و اهریمن با بیچارگی متواری گشت. اشونی و پاک تخمگی گستره یافت. در آن زمان مردم پرورش گیاهان را آموختند و رمه داری کردند، از خاک خشت برگرفتند و شهرها ساختند و کاخ های عظیم بنا نهادند، جامها و کوزه ها از سفال و آبگینه ساخته شد، خواندن و نوشتن اختراع شد و از پشم و ابریشم، مردم بافتن و رشتن و دوختن را پدید آوردند. آتشدان ها پر آتش شدند و از گیاهان، روغنها گرفته شده و عطر و عود فراوانی یافت. میوه ها غذای مردم بودند و شیر و عسل و هوم و سیب در هر کوی و برزن فراوان یافت میشد.

اما بنا بر بندهشن جمشید در پایان حکومت خود گرفتار حمله ی #دروج_دیو گشت و غرور و خودپسندی او را فرا گرفت و سپاس هورمزد و #اشه را از یاد برد و مردم را دستور داد که او را در مقام خدایی ستایش کنند. چون این روزگار پدید آمد #فره در سه مرحله از او دور گشت و هرگاه به شکل یک پرنده #وارغنه (شاید پرستو یا سار) از ضمیر او پر کشید. اولین وارغنه توسط #میترا ی پاک گرفته شد، دومی به دست #فریدون رسید و او را در زمان خودش پادشاهی بخشید و منتقم خون جمشید شد و سومین وارغنه به روان #گرشاسب رسید تا در هنگام ظهور سوشیانت در ارتش روشنی بر #آژی_دهاک بتازد و او را نابود سازد.

در هر صورت با رفتن نور هورمزدی از سیمای جمشید، و با حمله ضحاک بر وی پادشاهی آریاییان به دست بیگانگان افتاد که با ظلم تا فرا رسیدن ظهور فریدون در خفقان و تاریکی گذشت و جمشید به دستور ضحاک با اره هزار دندانه به دو نیم گشت.

▫️ @Torecilik

👁‍🗨 پیش از این به توصیف اجمالی اعتقاد به "هزاره ها" در تاریخ اساطیری #آریایی و دین #زرتشتی پرداختیم. همچنین گفته شد که ظهور منجی زرتشتی بنا به این اعتقاد در سه هزاره چهارم و پایانی رخ خواهد داد. حال به شرح مفصل تر سه هزاره پایانی خواهیم پرداخت.

بنا به نظر زرتشتیت منجی نهایی از نسل زرتشت خواهد بود. اما این مسئله که او را همسری نبوده است و جانشینی نداشته به شکل دیگری توجیه شده. گفته شده که علیرغم رحلت زرتشت نطفه وی هنوز بر زمین باقی است و درون دریاچه ای نامعلوم در #خونیرس نگهداری می شود. البته اتفاق نظر غالب بر دریاچه #هامون است اما این نظر فقط یک فرضیه است. این نطفه پاک را بنا بر خورده اوستا 99999 فرَوَشی (فروهر) پاکزاد نگاهبان است تا روزی که وعده داده شده در هزاره های پایانی فرا برسد. سپس در روزهایی که باید، سه دوشیزه ی پاکدامن و پاکیزه در آب دریاچه شنا خواهند کرد و از نطفه نورانی زرتشت بدون نزدیکی کردن بارور خواهند شد. #سروتت_فذری، #ونگهو_فذری و در آخر #اردت_فذری هر کدام در ابتدای یک هزاره از نطفه زرتشت آبستن می شوند و سه منجی آخر الزمان یعنی #هوشیدر، #هوشیدرماه و #سوشیانت به ترتیب به گیتی پای نهاده و قیام خواهند کرد. از میان این سه منجی #سوشیانت همان منجی نهایی و نجات بخش اصلی تمام جهانیان است.

#سوشیانت را در زبان اوستایی به "آن که سود می رساند" معنا کرده اند. این کلمه بارها به صورت های مفرد و جمع در #گاهان_اوستا، #یسنه_اوستا و #خرده_اوستا آمده. بعضا آن را لقبی در نظر گرفته اند که مقصود اشاره به خود #زرتشت را دارد. همچنین به صورت جمع نیز در اشاره به یاران راستین زرتشت تلقی میشود. اما در یشت ها، آن سوشیانتی که با #اهریمن پیکار خواهد کرد بدون شک اشاره به شخصیتی آخرالزمانی دارد.

#جاماسب_نامه دوران ظهور سوشیانت در آخرالزمان را عصری بسیار پر هرج و مرج توصیف کرده. در این توصیف شاهدیم که دیوان #دروگ و #آز و #جهی قدرت یافته اند و گناه و دغل عادی شده و جامعه طبقاتی دنیا زیر و زبر شده و نالایقان بر گرده مردم سوارند و به ناحق حکومت میکنند.

در چنین دورانی سوشیانت از #خونیرس ظهور می کند و بر تخت شاهی مینشاند. او مردی قدرتمند و ثابت قدم است. زیباروی و خوش کلام است و سخنش نور امید را در دل مردم زنده میکند. همچنین او آخرین دارنده و پاینده #فر_ایزدی و بنا به تفسیری آخرین مخلوق #هورمزد است و آخرین #شهریور بر حق است.

گفته شده سوشیانت دین زرتشت را میگستراند و با اهریمنان پیکار میکند. او در پنج نوبت به یاری یاران پاک دین و متحدش پنج #یشت میکند و در هر یشت یک پنجم اهریمنان را نابود میسازد. خصوصا او #آز_دیو را نابود کرده و مردم را از چنگالش رهایی می بخشد.

پس از نابود شدن اهریمنان مردم پاک دینی پیشه میکنند و برکت و باران زیاد می شود. گوسفند کشی کنار گزارده میشود و مردم با خوردن گیاهان قوتی باور نکردنی به دست خواهند آورد که آنان را از خوردن گوشت بی نیاز خواهد ساخت. تغذیه مردم به مدت هفده سال بدین سان از گیاهان خواهد بود. پس از آن سی سال نسل بشر فقط با خوردن آب زندگی خواهد کرد و نیازی به غذا نخواهد داشت و از آن پس تا ده سال خوراک مردم #مینوی خواهد بود و هیچ آب و غذای مادی ای آنان را سیر نخواهد ساخت.

پس از پایان یافتن سالهای حکومت سوشیانت بنا به تعاریف زرتشتی پهنه ی ارمئیتی (گیتی) با مس مذاب شست و شو داده خواهد شد! (احتمالا اشاره ای استعاری به فوران آتشفشانها در آخرالزمان و قیامت) این کار توسط ایزد سروش انجام می شود. سپس ایزدان #میترا و #سروش و #رشن ترازوی حسابرسی به اعمال را در برابر هورمزد دادار به پا میدارند و به حساب تمامی روان درگذشتگان رسیدگی خواهد شد. سپس #چینود_پل برای عبور در مقابل تمام روان ها قرار خواهد داشت که در ورای آن #وهشت_انگو (بهشت) و در بستر آن #دژ_انگهو (دوزخ) قرار خواهد داشت.

▫️ @Torecilik