Reza Nassaji

سمینار رایگان وفاق با پکیج راهبرد جهانی در عصر ترامپ


این همایش وفاق که معاونت راهبردی رئیس دولت برگزار خواهد کرد، چیزی نیست جز همایش رایگان کوچینگ، موفقیت و ثروت برای ساده‌لوحان سیاسی. در فهرست سخنرانان، به‌جز دکتر خانیکی که به جهت پیروزی بر سرطان، امیدواریش صادقانه است، عمده‌شان مشتی شارلاتان پکیج‌فروش سیاسی بودند. «تجربیات موفق جهانی وفاق» به من و شما در استبداد مطلقۀ جمهوری اسلامی چه ربطی دارد؟ کجای جهان هواپیمای مسافری خودی را با موشک می‌زنند و در سالگردش به‌جای عذرخواهی، همایش وفاق می‌گیرند؟ کجای جهان مردم را در خیابان و نیزار به رگبار می‌بندند و به‌جای اعتراف به کشتار و پوزش از مردم، هر چند ماه چند نفر دیگر را اعدام می‌کنند؟ این وضعیت استثنایی جمهوری اسلامی را با هیچ مقایسه‌ای نمی‌توان بزک کرد، همچنان که پکیج‌فروشان و مشوقان بورس‌بازی و رمزارز هم بساطشان را کم‌کم جمع کرده‌اند که از آن بالا ترامپ می‌آید.

جلایی‌پور پدر که در این سال‌ها رسماً سخنران انگیزشی بوده - نه جامعه‌شناس - که با «اعتدال»، «تدبیر و امید»، «روزنه‌گشایی» و «وفاق» رویافروشی کرده - در حد لیدرهای مارکتینگ هرمی - اما اگر به‌جای این نمایش‌های «همه‌چی آرومه» توانسته باشد اجازۀ پسرش را برای سفر خارجی و گرفتن دکترا از نهادهای امنیتی بگیرد، شاهکار کرده است. اینکه خود ظریف برای پست معاونت من‌درآوردی راهبردی پای در گل وفاق با جناح رقیب مانده، بماند. هرچقدر پکیج‌فروشان بازاریابی و توسعۀ فردی روی موهوماتی چون ارتباط با کائنات و خودباوری برای فروش بیشتر مانور می‌دهند، اصلاحطلبان روزنه‌گشا پکیج ارتباط با رهبری و خودفروشی سیاسی به مردم ارائه می‌دهند.

شباهت اصلاحطلبان - و نیز سلطنت‌طلبان - با سخنرانان موفقیت و کامیابی همین است که اگر به هر کدام از آنها بگویید که این حرف‌ها شارلاتانیسم است و نه معظم‌له به وفاق تن می‌دهد؛ نه رضا پهلوی برای آزادی ایران هزینه خواهد داد؛ و نه با این سخنرانی‌ها و توهمات کسی پولدار خواهد شد، هر سه نفر مشت به دهان شما خواهند زد و فحشی هم خواهند داد که «غلط کردی، سال دیگه باش و ببین که اوضاع چقدر فرق کرده» یک سال که هیچ، ده سال دیگر هم گذشت و دیدیم که نه معظم‌له به اصلاحطلبان و مردم ایران امتیازی داده؛ نه رضا پهلوی کاری برای نجات ایران کرده؛ نه من و شما قرارست پولدار بشویم. البته هم نظام مقدس از این طریق کیسه می‌دوزد؛ هم سامانۀ پادشاهی پهلوی از بلاهت شما کیسه خواهد دوخت؛ هم استادان سیمنارهای ثروت و ناشران کتاب‌های «قورباغه‌ات را قورت بده»، «راه‌ورسم میلیونر یک‌شبه» و... کیسه می‌دوزند.
سمینارهایی که ابتدا تلفنی برای شرکت رایگان در آن دعوت می‌شوی، اما در پایان پکیج چند میلیونی را به تو قالب خواهند کرد. مثل کاندیدای اصلاحطلب نهج‌البلاغه‌خوانی که از فقیر شدن تدریجی مردم و لزوم عدالت می‌گفت، ولی مأمور است به بهانۀ رفع یارانۀ پنهان به پولدارها! همه‌چیز - از اینترنت دیال‌آپی تا بنزین و گازوئیل بی‌کیفیت - را چند برابر گران کند که رنجش را فقرا چند برابر خواهند کشید.

پی‌نوشت: در فهرست سخنرانان جوان برنامه، آزارگری جنسی را دیدم که قبلاٌ مدعای چپ داشت و حالا به‌عنوان «معاون معاون» یقۀ آخوندی می‌بندد. فعالان سابق دانشجویی از دو طیف شیراز و علامۀ دفتر تحکیم وحدت هم روی صحنه و پشت صحنه بودند.
رقبای اصلاحطلب قدیم دستکم با هم در باب وفاق به وفاق رسیده‌اند؛ بیخود نیست به ما که به ‌همه‌شان پشت کرده‌ایم، در خفا و علن ناسزا می‌گویند. اگر بتوانند با فعالان سابق دانشجویی بسیج و... هم در علن وفاق کنند، حرفشان مقبول‌تر خواهد بود.
@RezaNassaji

چند ساعت دیگر سالگرد آن کشتار است. ابتدا انکار خواهند کرد و حتی تهدید. اعتراف چند روز بعدشان از سر اجبار است. ما بی‌مقدمه در مقابل پلی‌تکنیک جمع خواهیم شد، با شمع و شعارهای آرام حاصل از بغض، خشم و ناباوری. اما آنها اشک‌آور خواهند زد و سپس بازداشت می‌کنند. شب اول چند ساعت در کلانتری‌ها، بازداشتگاه‌ها و خانه‌های امن بازجویی می‌کنند و پس از نیمه‌شب، در تاریکی خیابان، بی هیچ وسیله‌ای، رهایشان خواهند کرد. شب‌های بعد، اما تمام انقلاب و آزادی شلوغ است و با گلوله‌‌های جنگی در نهایت خشونت سرکوب خواهند کرد.
من همان شب اول در تقاطع سمیه بازداشت شدم و چند ماه گرفتاری کشیدم، ولی دوستانی را می‌شناختم که در شب‌های بعدی تا مرز کور شدن رفتند. و اگر نبود نهایت سرکوب، مانند آبان همان سال، خیابان را ترک نمی‌کردند. آنها که من می‌شناختم، نه خشم و بغضشان فرو می‌نشست، نه انگیزه و اراده‌شان به کسی وکالت می‌داد. به کسی که در سالگرد آن فاجعه در تفریح خانوادگی کریسمس است و طرفداران لمپنش برای مبارزان تعیین تکلیف می‌کنند که در زندان اجازۀ رقص با شعار «زن، زندگی، آزادی» دارند یا نه؟
ما نه فراموش می‌کنیم و می‌بخشیم، نه انگیزه و اراده‌‌مان قابل واگذاری به دیگری است. کسی که آبان و دی ۹۸ در خیابان بوده، دیگر به عقب بازنمی‌گردد، اما نه با آنکه آن روزها سکوت و توجیه کرده، سخنی هست، نه در مقابل آن که بعدها از خون آن کشتگان کیسه دوخته، می‌توان سکوت کرد.
@RezaNassaji

رفتار سلطنت‌طلبان با زندانیان سیاسی باسابقه، نشان از تاریخ نداشتن آنان است یا آنکه جماعت عاشق زندانبان (طرفداران پهلوی و امثال ثابتی ساواکی) نمی‌تواند درکی از مقاومت روزمره در زندان داشته باشد.
اینجا با اشاره به روایت ویدا حاجبی تبریزی در جلد اول کتاب «دادِ بیداد» (نخستین زندان زنان سیاسی ۱۳۵۷-۱۳۵۰) از رفتارهای خشک و سختگیرانۀ تازه‌واردان به زندان (نسل چریکی) نوشته بودم که چگونه به‌تدریج تعدیل و معقول شد تا مقاومت در قالب زندگی روزمره بدل به شکل بهتری از مبارزه شود.
@RezaNassaji

در مذاکرات مجلس اول مشروطه می‌خوانیم که وقتی رعایای گیلان بر ملاکین ظالم شوریدند، اربابان تلگراف فرستادند که: «رعایای گیلان همچو فرض کرده‌اند که معنای مشروطه بالمره آزاد بودن» است. (نقل از ایدئولوژی نهضت مشروطه، ص. ۴۶۸)

گویا هر بار که مردم طغیان کرده‌اند، فرادستان خواسته‌اند با قلب معنای «آزادی» (همچون معنای «مشروطه»، «قانون»، «عدالت»، «مستضعف» و...)، مانع از تحقق اهداف آنان شوند. یک بار آن را «کلمۀ قبیحه» خوانده‌اند، یک بار «این‌ها از آزادی این را می‌خواهند»، یک بار آن را به «لخت شدن» معنی کرده‌اند و...

اما «آزادی» که ملاعلی کنی، آخوند مرتجع و محتکر گندم در دوران قحطی ناصری، در نامه‌ای به ناصرالدین‌شاه «کلمۀ قبیحه» خوانده بودش، اکنون بدل به رمز مشترک مبارزان علیه انحاء ارتجاع، استثمار و استبداد شده.
زنده باد آزادی که بدون آن همه‌چیز مرده است!

به قول شاملو خطاب به ایران درّودی:
«تمامی الفاظ جهان را در اختيار داشتيم
و آن نگفتيم
كه به كار آيد،
چرا كه تنها يك سخن، يك سخن در ميانه نبود:
آزادی!
ما نگفتيم
تو تصويرش كن!»

اما بیایید بدترین معنایی را که مرتجعین مد نظر دارند، در نظر بگیریم تا به بالاترین سطح مطالبه برسیم! همچنان که پیشتر نوشته بودم:
«ژاکوبن بودن در انقلاب ژینا» (قطعات آنارشیستی برای بدن‌های عریان در خیابان)
@RezaNassaji

شاه که انقلاب نمی‌کند!


البته که شاه و رئیس‌جمهور هم می‌توانند کودتا کنند، اما کدام شاه احمقی «انقلاب» می‌کند؟
انقلاب یعنی دگرگونی بنیادی سیاسی و صد البته اجتماعی و فرهنگی از کف جامعه (نه اقدام حاکمان و نظامیان که مصداق اصلاحات یا کودتا باشد، یا اقدام بیگانگان که نظیر براندازی و اشغالگری است.) آیا محمدرضاشاه به‌عنوان مستبد مطلقه می‌توانست «رهبر انقلاب شاه و مردم» باشد؟
آیا دادن حق رأی به زنان در مملکتی که رأی به‌کلی بی‌معنا بود - خصوصاً که یک دهه بعد، با دستور وی مبنی بر تشکیل حزب رستاخیز، مملکت همچون ممالک بلوک شرق «تک‌حزبی» شد - چیزی بیش از اقدام نمایشی و پوپولیستی بود؟ (نک مصاحبۀ شریف‌امامی با پروژۀ تاریخ شفاهی هاروارد راجع به شرکتش در انتخابات مجلس سنا)
آیا نخست‌وزیری چون امیراسدالله علم که خود بزرگ‌مالک جنوب خراسان بود، می‌توانست اصلاحات ارضی علیه بزرگ‌مالکان را پیش ببرد؟
از واکنش ارتجاعی روحانیون و بازاریان که بگذریم، آیا سوگند خوردن اقلیت‌های دینی به کتاب خودشان مصداق انقلاب بود؟
البته تأسیس پسین نهادهایی چون سپاه دانش، سپاه بهداشت و سپاه آبادانی (که نهادهای پس از انقلاب همچون نهضت سوادآموزی و جهاد سازندگی جایگزینشان شدند و برخی اشتباهات را تکرار کردند) اقدامات اصلاحی خوبی بود، اما این اقدامات دولتی و حکومتی به دستور رئیس دولت یا حکومت مصادیق انقلاب نیستند.
اصلاً اصلاحاتی که از بالا انجام شود، انقلاب است که دربارۀ سفید یا سیاه بودنش حرف بزنیم؟ اصلاً شاهی که تمام چپ‌ها را جاسوس شوروی می‌دانست تا حدی که از لج آنها به دام روحانیون شیعه و عقاید ارتجاعی تودۀ مذهبی افتاد و برای خوشایند آنها اقلیت بهایی را هم آزار داد، چرا ادای چپ را درمی‌آورد و اصلاحات چپ‌گرایانه در باب مالکیت زمین اجرا می‌کرد؟

پی‌نوشت: اصلاحات بنیادین و نهادی امپراتور می‌جی در ژاپن - را که قابل مقایسه با اقدامات صدراعظم بیسمارک در پروس-آلمان قرن نوزدهم، رئیس‌جمهور مصطفی کمال در ترکیۀ پساجنگ اول جهانی و رضاشاه در ایران نیمۀ اول قرن بیستم بود - «بازسازی می‌جی» (Meiji Restoration) می‌نامند و نام انقلاب برای آن تعبیر درستی نیست.
@RezaNassaji

«بعد از انقلاب بود. داشتم از جلوی دانشگاه رد می‌شدم که گفت: «وایسا ببینم.» برگشتم دیدم یک لات، یک زنجیر هم دستش بود. گفت: «روشنفکر!» آنکه مرا نمی‌شناخت؛ من اصلاً تاریک‌فکرم یا روشنفکرم، به او مربوط نیست. لامپی هم تو کله‌ام نبود. گفت: «عینکی روشنفکر وایسا ببینم.» من هم ایستادم. گفت: «ببینم اون چیه زیر بغلت؟» گفتم کتاب. گفت: «بینداز دور.» گفتم برای چه؟ گفت: «انقلاب را ما کردیم شماها می‌خواهید بیایید سر کار؟» گفتم ما کاری نداریم کدام کار؟ گفت: «نه، من زمان انقلاب شیشۀ پنجاه‌تا بانک را شکستم، تو چندتا را شکستی؟» دیدم اگر من بگویم که من نشکستم یا اگر چهل‌ونه‌تا بگویم مرا می‌زند، گفتم من پنجاه‌ویک تا. گفت: «پس برو» و مرا نزد.»
غلامحسین ساعدی در گفت‌وگو با ضیاء صدقی
(پروژۀ تاریخ شفاهی هاروارد)
۵ آوریل ۱۹۸۴، پاریس

پی‌نوشت: لات همان لات است. قبلا راست مذهبی بود، حالا راست سلطنت‌طلب شده.
@RezaNassaji

جدل با منجی‌گرایان


اسلامگرایان شیعی حاکم و براندازان پهلوی‌پرست هر دو نوعی ایدئولوژی موعودگرایانه‌اند که اولی چون در قدرت است، ظهور منجی آسمانی را عامدانه به تعویق می‌اندازد و دومی چون بیرون از قدرت مانده، ناچار است انفعال منجی زمینی را توجیه کند. اولی شکست را با علائم ظهور در شام، خراسان، یمن و حجاز توجیه می‌کند، دومی با التماس به آمریکا، اسرائیل و شاید روزی ترکیه و عربستان.

با باورمندان به تقدس ذاتی نظام یا نجات‌بخشی خاندان پهلوی استدلال منطقی و چالش کارکردی نمی‌توان؛ شاید جدل بشود.
پس، پرسش ایجابی از ذهن دگم در مسائل سیاسی را با پرسش سلبی جایگزین کنید. یعنی به‌جای آنکه بپرسید چرا از فلان کس یا عقیده طرفداری می‌کنی، بپرسید حد طرفداری یا باور به آن چیست؟ تا کجا حاضری به این وضع ادامه دهی؟ (استمرار بر یک عقیده یا عمل، فارغ از تغییرات شرایط، ساده‌ترین نشانۀ باور جزمی است.)

پرسش از طرفدار نظام: چه اتفاقی باید بیفتد تا دست از حمایت از نظام بردارید؟ کشتار صدهزار نفری مردم یا کشتار میلیونی؟ یا کشته شدن یکی از عزیزان خودتان؟ افزون بر این ۴۵ سال، چند سال دیگر عقبگرد و فلاکت باید بر مردم تحمیل شود تا از منافع شخصی یا عقاید جزمی خود صرف‌نظر کنید؟

پرسش از طرفدار پهلوی: چه اتفاقی باید بیفتد تا مطمئن شوید که رضا پهلوی حاضر نیست کاری برای تغییر وضع موجود بکند و هزینه‌ای بدهد؟ افزون بر این ۴۵ سال انفعال سیاسی و راحت‌طلبی شخصی، چند سال باید بگذرد تا از او ناامید شوید و فکر دیگری بکنید؟
@RezaNassaji

تظاهرات پنجشنبه ۱۹ دسامبر / ۲۹ آذر صدها زن و فعال مدنی سوری در مرکز دمشق را که با تأکید بر حقوق زن، خواستار برپایی «دموکراسی سکولار و مدنی» شدند، به خاطر بسپارید و به یاد بیاورید تظاهرات پنجشنبه ۸ مارس / ۱۷ اسفند ۱۳۵۷ زنان ایرانی در تهران علیه حجاب اجباری را.
@RezaNassaji

هزار بار مرا مرگ....


مقایسۀ کنسرت بدون پوشش اجباری پرستو احمدی در کاروانسرایی متروک در سال ۱۴۰۳ با نخستین کنسرت بدون پوشش اجباری قمرالملوک وزیری در گراندهتل در سال ۱۳۰۳ که مجبور به تعهد به نظمیۀ وقت شد، صدای برخی سلطنت‌طلبان را درآورده است که عصر پهلوی را در این میان دوران آزادی پوشش دانسته‌اند.
واقعیت این است که در سال ۱۳۰۳ هم رضاخان به‌عنوان رئیس‌الوزرا بر سر کار بود و مسئولیت آن احضار و تعهد هم بر گردن اوست.
اما ماجرا فراتر از اینهاست: قمرالملوک وزیری شعر میرزادۀ عشقی با مطلع «هزار بار مرا مرگ به از این سختی است» را خوانده بود که به «زنان کشور ما زنده‌اند و در کفن‌اند» و «رجال ما همه دزدند و دزد بدنام است» می‌رسید. رضاخان امر به ترور عشقی در تیر ۱۳۰۳ کرد و رضاشاه امر به توقیف صفحۀ آوازش.
برای زنان ایران در هماره بر یک پاشنه می‌گردد.

هزار بار مرا، مرگ به از این سختی است
برای مردم بدبخت، مرگ خوشبختی است!

گذشت عمر به جان کندن، ای خدا مُردم!
ز دست این‌همه جان کندن، این چه جان سختی است؟

رسید جان به لبم، هر چه دست و پا کردم
برون نشد دگر، این منتهای بدبختی است!

رجال ما همه دزدند و دزد بدنام است
که دزد گردنه، بدنام دزد پاتختی است

رجال صالح ما، این رجال خنثی‌اند!
که از رجال دگر، امتیازشان لختی است

زنان کشور ما زنده‌اند و در کفن‌اند
که این اصول سیه‌بختی از سیه‌رختی است!

بمیر «عشقی» ار آسایش آرزو داری
که هر که مرد، شد آسوده، زنده در سختی است
(که هر که مرد، آسود و زنده در سختی است)
@RezaNassaji

عقل سلیم برای رعایای جمهوری اسلامی


عقل سلیم در انسان سالم پیش از ارتکاب هر عملی، پیامدهای آن را می‌سنجد. یا دستکم پس از ارتکاب، هزینه و فایده را ارزیابی می‌کند تا ببیند آن را تکرار بکند یا نه؟
بیایید کمی به خودمان فشار بیاوریم تا نادان یا دیوانه نشویم. مثال‌های روزمره زیادند:

شهرداری تهران برای جلوگیری از آلودگی هوا با خودروهای سوخت فسیلی، اتوبوس و تاکسی برقی را پیشنهاد می‌کند. پیامد فعالیت این خودروها چیست؟ نیاز به انرژی الکتریکی بیشتر. این انرژی را کجا تأمین می‌کند؟ نیروگاه‌های سوخت فسیلی تهران و کرج. این نیروگاه‌ها با چه سوختی کار می‌کنند؟ نفت سیاه (مازوت). خب همین الان هم عمدۀ آلودگی شهر تهران ناشی از مازوت نیروگاه‌ها است، نه بنزین و گازوئیل خودروها.

مثال دیگر:
جمهوری اسلامی مدعی است برای جبران کسری برق کشور و کسب انرژی بدون آلودگی فسیلی، باید نیروگاه هسته‌ای بسازد و فناوری اتمی داشته باشد.
پیامد عملی این فناوری تحریم سیاسی است. در نتیجۀ تحریم‌ها امکان ساخت نیروگاه جدید برای پالایش نفت نیست، همچنین فروش نفت ایران و فراورده‌های آن محدود شده. در نتیجه، نیروگاه‌ها مازوت می‌سوزانند و آلودگی مضاعف تولید می‌کنند. ضمناً همچنان کمبود انرژی و قطعی برق وجود دارد.

حالا بیایید مثال سیاسی روز را بیازماییم. مثلاً جنگ موشکی اسرائیل و جمهوری اسلامی.

فرضیات عوامانه:
جمهوری اسلامی به اسرائیل موشک می‌زند تا انتقام ترورهای اسرائیل در ایران و لبنان را بگیرد.
طرفدار جمهوری اسلامی: اسرائیل شکست خورد و جبهۀ مقاومت غزه و لبنان به پیروزی نزدیک شد.
مخالف راستگرای جمهوری اسلامی: اسرائیل با کمک آمریکا به‌زودی انتقام می‌گیرد و جمهوری اسلامی سرنگون می‌شود.

اما واقعیت:
آمریکا که نگران بالا رفتن قیمت نفت است، به اسرائیل بسته‌ای را پیشنهاد کرد تا در ازای صرف‌نظر از حملۀ سنگین به مراکز نفتی، تسلیحات جدید و حمایت مالی جدید دریافت کند. این حمایت مالی و نظامی موج دیگری از ویرانی برای غزه و لبنان را در پی خواهد داشت.
اسرائیل به قصد تضعیف نظامی و مالی جمهوری اسلامی به اهداف نظامی و حداکثر صنایع مهم حمله می‌کند. هزینۀ بازسازی این ضربه از جیب مردم جبران خواهد شد.

من البته از پیامدهای نمادین حملۀ موشکی جمهوری اسلامی غافل نیستم (اعتماد به نفس مقابل اسرائیل تا حدی اعاده شد و جنگ لبنان دیگر یک‌طرفه و مغلوبه نیست) اما در سالگرد حملۀ ۷ اکتبر، باید قبول کرد که هزینۀ پیامدهای عملی آن (نسل‌کشی و ویرانی تمام غزه و همچنین ورود لبنان به جنگی مشابه) بیش از فایدۀ پیامدهای نمادین آن (رسمیت‌یافتن دولت فلسطین در برخی کشورها مانند ایرلند، اسپانیا و نروژ؛ ایجاد گسست در عادی‌سازی روابط دولت‌های غربی با اسرائیل؛ جلوگیری از روند شتابان مشروعیت‌بخشی بیش از پیش غربی‌ها به اسرائیل، نظیر انتقال پایتخت از تل‌آویو به بیت‌المقدس با مجوز ترامپ) بوده است.

همین مدل هزینه و فایدۀ عملی را باید به کسانی که آرزوی براندازی آسان با کمک ارتش اسرائیل و آمریکا دارند، پیشنهاد کرد. البته اگر ایرانی عوام و راستگرا بفهمد که در نظر دولت‌های غربی‌، افزون بر جمهوری اسلامی به‌عنوان منبع تولید شرارت برای اسرائیل، دولت‌های عربی و متحدان غربی آن‌ها، جغرافیای ایران چیزی جز منبع تولید نفت ارزان برای غرب نیست و مردم ایران نیز خطر تولید سیل پناهندگان برای اروپا را دارند، معادلات کمی واقعی‌تر خواهد شد. اروپا برای چند ده میلیون مهاجر جا ندارد، همچنان که دولت‌های خاورمیانه خطر چند صدهزار تروریست بنیادگرای شیعه با در اختیار داشتن انبارهای سلاح و موشک رژیمی سرنگون‌شده (مانند القاعده و داعش در عراق پس از صدام) را به جان نمی‌خرند.
@RezaNassaji

شاه هم کودتا می‌کند!


چند روز پیش که یون سوک یول، رئیس‌جمهور کرۀ جنوبی، اقدام به کودتا کرد، ذهن منِ ایرانی بلافاصله متوجه مسائلی در تاریخ و جامعۀ امروز ایران شد.
(اصولاً دیالکتیک ذهن من اینگونه است که از ایران به سمت خارج و از خارج به سمت ایران حرکت می‌کند؛ البته که من آنارشیست هستم و قیود محافظه‌کاران و ناسیونالیست‌ها را دربارۀ تمرکز بر وطن را نمی‌پذیرم.)

ماجرا این بود که رئیس‌جمهور برای حذف مخالفان دولت و با انتساب آنان به دشمن (کرۀ شمالی)، تصمیم به اعلام حکومت نظامی و محدودیت برای پارلمان گرفت. البته با ابتکار نمایندگان و رئیس پارلمان، آنها خود را به پارلمان رساندند و فرمان او را لغو کردند. همچنان که به‌زودی برای دومین بار جهت استیضاح او رأی‌گیری خواهد شد.
در این میان، نه فقط مخالفان به رهبری لی جائه میونگ، که هم‌حزبی‌های محافظه‌کار رئیس‌جمهور به‌خاطر این اقدام کودتایی از او روی برگردانده‌اند.

پس می‌توان گفت که رئیس‌جمهور، به‌عنوان بالاترین شخص کشور، اگر علیه نهاد پارلمان (و دیگر قوای مستقل) و قانون اساسی و با تکیه به نیروهای مسلح اقدامی کند، اقدامش مصداق کودتا خواهد بود.
اما بنگرید به ذهن ایرانی راستگرا. توجیه سلطنت‌طلب ایرانی دربارۀ کودتای ۲۸ مرداد شاه، این است: «آدم که علیه خودش کودتا نمی‌کنه!» گویی کودتا همواره اقدام نظامی شخص علیه شخص است.
پاسخ مناسب این است: شاه در قانون اساسی مشروطه در قیاس با نخست‌وزیر و مجلس اختیارات محدودی داشت؛ بدین معنا که سلطنت می‌کرد نه حکومت. اما محمدرضا پهلوی که پس از کودتای اولش در ۲۵ مرداد ۱۳۳۲ از کشور گریخته بود، سه روز بعد و با حمایت خارجی (آمریکا و بریتانیا) علیه نخست‌وزیر و قانون اساسی کودتا کرد و به‌مدت ۲۵ سال مستبد مطلقه شد.
قابل مقایسه با دوران ۱۲ سالۀ اول سلطنت او که اختیارات نخست‌وزیرانی چون قوام و مصدق به مراتب بیشتر بود و مجلس ارزش و اعتباری داشت.

اما مثال‌ها محدود به ایران نیستند. مهمترین مثال اقدام کودتایی شخص اول، کودتای لویی ناپلئون بناپارت به‌عنوان رئیس‌جمهور منتخب و پاسخگو در برابر پارلمان فرانسه برای تبدیل به ناپلئون سوم به‌عنوان پادشاه-امپراتور و دیکتاتور است.
توضیح اینکه، در پی انقلاب ۱۸۴۸ فرانسه، که به برکناری به‌دنبال لوئی فیلیپ، لغو نظام سلطنت و برقراری جمهوری دوم فرانسه انجامید، بناپارت با کسب ۷۴٫۲ درصد آرا در انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۰ دسامبر ۱۸۴۸ پیروز شد، اما با سوءاستفاده از اختلافات جمهوری‌خواهان، در ۲ دسامبر ۱۸۵۱ پارلمان را منحل کرد و از ۲ دسامبر ۱۸۵۲ خود را «ناپلئون سوم، امپراتور فرانسه» نامید.
پیشتر، ناپلئون بناپارت هم در کودتایی در نوامبر ۱۷۹۹، ابتدا خود را «کنسول اول جمهوری» و سپس، در سال ۱۸۰۴، امپراتور فرانسه نامیده بود تا دستاوردهای انقلاب کبیر و و جمهوری فرانسه بر باد رود.

به همین ترتیب، می‌توان به ایران بازگشت و تلاش ناکام رضاخان در مقام رئیس‌الوزرا (بالاترین مقام دولت در قانون مشروطه، در کنار مقام نمادین شاه) برای تبدیل نظام پادشاهی مشروطه به جمهوری به تقلید از آتاتورک را اقدامی بناپارتی خواند؛ زیرا تلاش داشت به رئیس‌جمهوری تبدیل شود که پاسخگوی مجلس نباشد. و به همین دلیل هم ناکام ماند، تا آنکه با تغییر غیرقانونی قانون اساسی و انتقال سلطنت از قاجار به مشروطه بدل به «رضاشاه» و مستبد مطلقه شد. تمام این دو اقدام را می‌شد کودتای نرم نامید، مگر آنکه مانند تودۀ عامی سلطنت‌طلبان ایران مدعی باشیم شخص اول علیه خودش کودتا نمی‌کند!

البته ماجرا محدود به تودۀ راستگرا و عامی سلطنت‌طلب نیست. حقوقدانی مذهبی مثل محسن برهانی هم در تفسیرش از وقایع ۲۸ مرداد، به صرف اختیار شاه برای برکناری نخست‌وزیر در زمان انحلال مجلس، آن را «کودتا» نمی‌داند. پاسخ اینجاست که او در دام شکل‌گرایی و تفسیر ظاهرگرایانه از قانون افتاده و عوارض اقدام شاه را درک نمی‌کند که از خلأ قانونی برای قبض روح قانون اساسی مشروطه جهت گذار کشور به استبداد مطلقه استفاده کرده است. همچنان که اگر مصدق پس از انحلال مجلس، مانع از برگزاری انتخاباتی دموکراتیک می‌شد و دیگر به مجلس پاسخگو نبود، بدل به دیکتاتور شده و «کودتا» کرده بود.
@RezaNassaji

دو نکته را نباید اشتباه یا فراموش کرد:
1. دادرسی عادلانه حق هر زندانی است و اتهام سیاسی بابت عقیده و حتی عمل سیاسی که حقوق دیگر شهروندان را ضایع نمی‌کند، نارواست.
اسلامگرای اخوانی-سلفی هم حقوقی دارد؛ در دادگاه و زندان. به‌زعم من دادگاه مرسی و اخوان مصر نقض حقوق بشر (و بلکه کل ماجرا، وهن حقوق بشر) بود، نقض حقوق زندانیان اخوان و دیگر سلفیون سوریه نیز ناروا بوده است.
2. البته اکنون برخی از قربانیان در جایگاه دیگری هستند. حالا از حقوق بشر و زندانیان دیکتاتوری اسد خواهند گفت و سپس بدتر از او خواهند شد. (اولین قربانی کردها هستند که امروز از منبج و دیرالزور رانده شدند.)
تجربۀ ما می‌گوید که در انقلاب 57 هم روحانیون شعار حقوق زندانیان می‌دادند و به «عفو بین‌الملل» نامه نوشتند. چه کسی؟ صادق خلخالی که بلافاصله پس از کسب قدرت حقوق بشر را معنا کرد!
(چارلز کورزمن به نقل از الگار می‌گوید که خلخالی در پاریس از الگار خواسته بوده این نامه را برایش ترجمه و ارسال کند.)
@RezaNassaji

در ماجرای رهایی زندانیان در سوریه، برخی از آزاد شدن زندانیان جرائم عمومی در کنار زندانیان سیاسی نگران‌اند. اما برعکس، انقلاب ۵۷ نشان می‌دهد که نگرانی باید از بابت خیل زندانی اسلامگرای سلفی و از جمله اخوانی باشد، نه قالپاق‌دزد و قاپ‌زن فقر و فلاکت‌زده.
حکایت قدرشناسی میمون، مار و ببر و قدرناشناسی زرگر پس از رهایی از قعر چاه است؛ در داستان "سیاح و زرگر" کلیله‌ و دمنه.
@RezaNassaji

بازگشت به زندان


یک نکته در مقایسۀ سرکوب جنبش سبز با سرکوب معترضان بهار عربی سوریه وجود دارد که نباید فراموش شود:

قیام سوریه از همان محل شورش فوریۀ 1982 اخوان‌السلمون در حماء آغاز شد و مثل مصر و لیبی، اخوانی‌ها می‌توانستند حتی پس از پیروزی انقلاب ابتکار عمل را به دست گیرند. هم‌چنان که اپوزیسیون سکولار (شورای ملی سوریه) جایش را به اپوزیسیون مسلح مرکب از نظامیان‌ مستعفی و اخوانی (ارتش آزاد سوریه) داد و آنها هم خیلی زود مقابل القاعده و سپس داعش تحلیل رفتند.

خیل عظیم زندانیان سوریه که تا چند دهه در حبس به سر برده‌اند، بازماندگان شورش 1982 اخوان هستند، هرچند مثل عراق صدام احتمال دستگیری هر کسی در چنین سیستمی می‌رفت. در حکومت فعلی، اسلامگرایان اخوانی جایی خواهند داشت، اما کردها و دیگر افراد نه. آنها به‌زودی به زندان برمی‌گردند. زندان‌های شاه هم کامل تخلیه شدند، اما جمهوری اسلامی ابتدا آنها را با سران و کادرهای حکومت و سپس با سران و کادرهای اپوزیسیون اصلی شاه پر کرد. با این تفاوت که برخی کادرها و حتی مقامات امنیتی آزاد شدند و به سر کار خود برگشتند (همچنان که با دلالی فردوست گذار آرام از سلطنت پهلوی به جمهوری اسلامی انجام شد و برخی ساختارهای امنیتی هم حفظ گردید)، اما کادرها و رهبران اپوزیسیون مذهبی (مجاهدین خلق) و سکولار (چپ‌ها و حتی برخی ملی‌گرایان) این بار بیش از پیش شکنجه و اعدام شدند.

اما نکتۀ مهم دیگری اینجا هست: سال‌ها پس از ضربات متعدد به چپ‌ها، سازمان فداییان خلق (اکثریت) در نشستی در خارج، گزارشی از علل ضربه منتشر کردند که نشان می‌داد آن‌ها حتی از همان روزهای منجر به پیروزی انقلاب تحت نظر اسلامگرایان بوده‌اند و از آنها عکس‌برداری می‌شده‌اند. تصور اینکه کسانی شعار می‌دهند «زندان‌ها را به دانشگاه تبدیل می‌کنیم» ولی همزمان مشغول عکاسی از زندانیان چپ در مقابل در زندان‌ها و فعالان چپ در تظاهرات هستند، عجیب است، اما واقعیت دارد. فلذا دلخوش به این عکس‌ها و فیلم‌های آزادی زندانیان نباشید. همان‌قدر برخی ادعاهای جزئی راجع به سلول‌های مخفی و نیز عکس‌ها و فیلم‌های شکنجه و زندان بعداً تکذیب شد، ادعای اصلی راجع به وعدۀ آزادی هم در عمل تکذیب خواهد شد. اسلامگرایان همه‌جا همین‌اند.
@RezaNassaji

زندان ما


اگرچه جمهوری اسلامی بلافاصله پس از سرکوب جنبش سبز (که باعث گذار معترضان آن‌زمان از اصلاحطلبی خشونت‌پرهیز و بقایای تفکر مذهبی به براندازی غیرمذهبی و رادیکال شد)، تلقی خود از براندازی و تاکتیک‌های خودش در سرکوب را به رژیم اسد هم القا کرد (که باعث غلبۀ گرایشات سلفی رادیکال و تروریستی بر گرایشات سکولار و خشونت‌پرهیز بین معترضان شد)، اما بنیان رژیم‌های پلیسی سکولار عربی همچون صدام حسین و حافظ اسد متفاوت بود و بیشتر به باقیمانده‌ای از دوران شوروی می‌مانست که دکتر چشم‌پزشک تحصیلکردۀ بریتانیا نمی‌توانست آن را درمان کند؛ همچنان که اگر رضا پهلوی به سلطنت می‌رسید، حتی با وجود گرایشات متفاوت ملکۀ مادرش، نمی‌توانست اصلاحاتی در سیستم پلیس سیاسی به وجود بیاورد.

البته اگر چه در زندان‌های پیش و پس از انقلاب در ایران تلاش‌هایی برای مخفی نگه داشتن از صلیب سرخ جهانی وجود داشت (که در نهایت به فجایع تابستان ۱۳۶۷ انجامید)، اما مدل انباشت توده‌ای زندانیان گمنام دور از چشم نهادهای بین‌المللی و خانواده‌های آنان چندان جاری نبود. (مگر کشتار افراد منتسب به مجاهدین خلق در سال ۱۳۶۰ که گاه خبر اعدام گروهی از دختران نوجوان بدون نام به اتهام حضور در تظاهرات یا داشتن نشریه، در مطبوعات حکومتی هم علنی اعلام می‌شد، همچنان که کشتار فله‌ای کردها را رسماً اعلام می‌کردند.)

بنابراین، برای مخاطبان ایرانی شواهد تصویری از زندان‌های مدل دیکتاتورهای عربی نظیر صیدنایا در سوریه شگفت است. (البته انباشت توده‌ای در بازداشتگاه کهریزک در سال ۱۳۸۸ را هم فراموش نکنیم؛ اگر پسر یکی از مقامات نظام به طور اتفاقی بازداشت و در آن بازداشتگاه کشته نمی‌شد، سعید مرتضوی می‌توانست برای جمهوری اسلامی صیدنایا بسازد. همچنان که زندانیانی چون زهرا کاظمی را در حبس به کشتن داده بود.)

با این حال، روایت‌های مفقودین زندان در ایران هم وجود دارند. نظیر داستان واقعی و همچنان جاری راحله راحمی‌پور: زنی که افزون بر ۴۰ سال دادخواهی برادر اعدام‌شده‌اش (حسین راحمی‌پور که به همراه همسر باردارش به اتهام عضویت در «سازمان راه کارگر»، سال ۱۳۶۲ بازداشت و شهریور ۱۳۶۳ اعدام شد) پیگیر سرنوشت برادرزاده‌اش گلرو است که در زندان اوین به دنیا آمده و مفقود شده است. زنی ۷۲ ساله که به جرم دادخواهی به ۵ سال حبس محکوم شده و اکنون در زندان است.

به این داستان، پروندۀ مفقود شدن سعید زینالی در بازداشت‌های کوی دانشگاه ۱۳۷۸ را هم بیفزایید. اینکه ما هنوز درباره وقایعی مشابه سرکوب خونبار زندان لاکان رشت در پاییز ۱۴۰۱ و سرنوشت قربانیانی که مخفیانه و در قبرهای دورافتاده دفن شدند، چیزی نمی‌دانیم، دلالت بر این دارد که فریاد دادخواهان هنوز شنیده نشده است.
@RezaNassaji

برای شادی از پیروزی انقلاب بنگلادش هنوز زود است. نه فقط احتمال روی کار آمدن دولت نظامی هست (همچون انقلاب ۲۰۱۹-۲۰۱۸ سودان علیه دیکتاتوری عمر البشیر که به روی کار آمدن ارتش و جنگ خونبار آنان با نیروهای پشتیبانی سریع انجامید) که اسلامگرایان از فرصت استفاده کرده‌اند و به معابد و منازل و مراکز تجاری اقلیت هندو حمله می‌کنند. (اقلیت سیک و مسیحی هم در امان نیستند.)
درست مثل انقلاب دموکراتیک ۱۹۹۸ اندونزی که به سقوط دیکتاتوری راستگرای سوهارتو انجامید، اما اسلامگرایان از فرصت استفاده کردند و اقلیت‌های قومی-مذهبی را سرکوب کردند.
انقلاب ۲۰۱۱ مصر را هم اسلامگرایان سلفی با آزار مسیحیان قبطی و حتی اقلیت شیعه به گند کشیدند تا زمانی که گروهی کثیر آرزوی بازگشت دیکتاتوری سکولار نظامیان را کردند.
دربارۀ سوریۀ ۲۰۱۱ هم بحث مفصل است. جایی که اخوان‌المسلمون باشد، بختی برای رواداری نیست. گروه‌های دیگر که بماند.
همچنان که اولین قربانی‌های انقلاب ۵۷ هم اقلیت‌های مذهبی بودند. جایی که کلر بری‌یر، خبرنگار زن فرانسوی حاضر در تظاهرات سال ۵۷، در آخرین پرسش مصاحبۀ معروفش با فوکو (نک: «ایران روح یک جهان بی‌روح»، ص. ۶۷) می‌گوید نه فقط زنان، که یهودیان در معرض تهدیدهای انقلابیون در تظاهرات روزهای منتهی به پیروزی انقلاب بودند. در نتیجه، در همان ماه‌های اول انقلاب، علیمراد داودی، استاد بهایی گروه فلسفۀ دانشگاه تهران، ربوده و کشته شد و حبیب القانیان، نمایندۀ کلیمیان در مجلس، هم زندانی و اعدام شد.
البته که انقلاب اسلامی از ابتدا همین بود؛ از همان روز ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ که مذهبیون در تهران، سر راهشان هر چه بنگاه شادمانی در چهارراه سیروس را همچون مشروب‌‌فروشی‌ها آتش زدند (همچنان که اعتراض اولیه‌شان به اصلاحات دولت برای اعطای حق رأی زنان (ولو نمایشی) و قسم خوردن نمایندگان سایر مذاهب به کتابی غیر از قرآن بود)، معلوم می‌شد قصدشان چیست.
اسلامگرایان آفت هر کنش دموکراتیک و انقلابی در هر کجای جهان‌اند.
@RezaNassaji

هفت گزاره در باب سوریه


در این چند روز دربارۀ سقوط دولت اسد در توییتر چیزهایی نوشته بودم که برخی به وقوع پیوست و برخی بعید نیست که واقع شوند:

1.
بازگشت طالبان به قدرت، مستلزم نمایش طولانی مذاکرات با قدرت‌های جهانی و نمایش تصویری مدرن از رهبران بود: از قبیل اینکه فلان سخنگوی طالب انگلیسی بلد است و دکترا دارد! نتیجه اما فلاکت مردم، به‌ویژه زنان و اقلیت‌ها، بود.
تصویرسازی امروز برخی رسانه‌های غربی از جولانی و تحریر الشام چونان گرایش میانه‌رو و متفاوت با داعش هم از همین جنس است. تردیدی نیست که آیندۀ سوریه تحت تسلط تحریر الشام هم همچون دوران اسد سیاه خواهد بود. (سرنوشت حضور اسلامگرایان در لیبی و... را هم دیده‌ایم.)
به ما چه ربطی دارد؟ روزی رجوی‌ها را هم برای ما تطهیر خواهند کرد تا فلاکتی جایگزین فلاکت شود.
2.
خود تحریر الشام تعهد می‌دهد که با عراق کاری ندارد (تا دولت عراق و شبه‌نظامیان شیعۀ عراقی وارد منازعه نشوند)؛
آمریکا می‌گوید نگران داعش است (نه القاعده و تحریر که البته هر دو مثل شبکۀ حقانی افغانستان در لیست تروریسم بودند و برای رهبرانشان جایزه تعیین شده، اما عملاً قدرت به ایشان واگذار شد)؛ و...
پیداست که تحریر الشام دیگر نگاه امت‌گرا ندارد و درون مرزهای سوریه خواهد ماند. خطری برای اسرائیل هم محسوب نخواهد شد. (تشکر از اسرائیل بابت تضعیف رژیم اسد و حامیانش هم بی‌دلیل نبود.)
3.
انفعال روسیه در ماجرا، انفعال جمهوری اسلامی را هم در پی دارد. البته جمهوری اسلامی موضع مستقلی در مسائل جهانی ندارد و حتی در ماجرای 7 اکتبر هم به حدس من آلت دست روسیه واقع شده است که در پی گشودن درگیری دیگری برای تضعیف جبهۀ غربی در اوکراین بود.
این عقب‌نشینی‌های پی‌درپی می‌توانست نشانه‌ای باشد بر اینکه مثل افغانستان دستکم برخی مسائل هماهنگ شده و سقوط دومینویی بدون هیچ مقاومتی رخ خواهد داد. (روابط حسنۀ جمهوری اسلامی با ترکیه و قطر و همچنین روابط حسنه‌اش با القاعده - همچون طالبان - را در رقابت با داعش را فراموش نکنید. تحریر ریبرند جبهه النصره است که خود انشعابی از القاعده در رقابت با داعش بوده.)
4.
موضع برخی طرفداران کردها (مثل دکتر کامران متین) در باب حمایت اسرائیل از اسد جهت پرهیز از مواجهه با اسلامگرایان، فرافکنی است: دو روز پیش نوشتم که سقوط اسد و خطر برای کردهای سوریه جدی است.
مانند استقرار و مشروعیت‌دهی به طالبان افغانستان با حمایت پاکستان (با تعهد طالبان-القاعده در کنترل داعش)، تحریر الشام با حمایت ترکیه بر سوریه مسلط می‌شود (با تعهد کنترل داعش) که همچون طالبان ادعای ورای مرزهای کشور و خطری برای اسرائیل ندارد.
5.
البته روس، چین و ایران از سقوط دولت افغانستان راضی بودند. اینجا روس ضرر می‌کند که هدف هم همین است: تضعیف روسیه و جمهوری اسلامی.
چین لابد مثل افغانستان در سوریۀ پسااسد پروژۀ اقتصادی بگیرد.
شاید تحریر الشام هم مثل قهر طالبان با ایران (ایرانی مخالف اسد و حزب‌الله روحش خبر ندارد که جمهوری اسلامی چند میلیون دلار به حلقوم طالبان ریخت تا وقتی که به قدرت بازگشتند) و پاکستان، بعدها برای ترکیه ناز کند.
جمهوری اسلامی مثل همیشه بازنده است.
6.
کردهای سوریه نه دیگر حمایت مستقیم آمریکا را دارند، نه بی‌طرفی و عقب‌نشینی اسد را (لبته که فعلاً از عقب‌نشینی ارتش از دیرالزور و... استفاده کردند و قلمروی خود را موقتاً گسترش دادند) و در نتیجه در آتش کینۀ اردوغان خواهند سوخت که تحمل یک اقلیم کردستان دیگر را ندارد.
همان‌طور که طالبان هم در صفوف خود ملای هزاره و شیعه‌ای به نام مولوی مهدی مجاهد داشتند، اما او را پیش از همه حذف کردند و سپس سراغ رقبای داخلی تاجیک، ازبک و هوادار جمهوری اسلامی رفتند، دیری نمی‌گذرد که هر کسی درون و بیرون تحریر الشام بدان‌ها امید بسته، نومید شود.
تمام اینها به اسرائیل چه ربطی دارد؟ اسرائیل خوشحال و خندان است و شاید به بهانۀ تأمین امنیت مرزهایش، باز هم در خاک جولان جلو بیاید! الجولانی مدیون اوست.
7.
فراتر از روابط پیچیدۀ تعامل و تقابل دولت‌ها و گروه‌های اسلامگرا در منطقه (یا معیارهایی چون فرقه‌گرایی مذهبی، امپریالیسم‌ستیزی چپ و غرب‌گرایی راست) معیار دیگری را می‌توان در نظر گرفت که ما را از گمراهی نجات دهد. آن وضع حقوق زنان، اقلیت‌ها و فرودستان است.
با این متر و معیار، افغانستان، ایران، ترکیه، سوریه، لیبی، سودان و... همه قابل ارزیابی پیوسته بدون افتادن در دام مغالطاتی چون استانداردهای دوگانه هستند.
به این بیشتر خواهم پرداخت.
@RezaNassaji

دهان وقاحت در ذهن استعمارزده


هنوز هم هموطنانی هستند که دنبال علائم انفجار موشک حماس و جهاد در بیمارستان معمدانی (الاهلی) غزه می‌گردند تا اسرائیل را از حملۀ ۱۷ اکتبر ۲۰۲۳ به بیمارستان تبرئه کنند؟
در این مدت، اسرائیل تمام بیمارستان‌ها و پناهگاه‌های سازمان ملل و نهادهای بشردوستانه و حتی کلیساها را ویران کرد، پزشکان، امدادگران و خبرنگاران را دستگیر کرد و کشت. یک موردش، دکتر عدنان البرش، پزشک متخصص و رئیس بخش ارتوپدی مجتمع بیمارستانی شفا در شهر غزه، که پس از بازداشت، تحت شکنجه در زندان اوفر، در زندان ۱۹ آوریل کشته شد.
البته که نظر ایرانی له و علیه فلسطین مطلقاً تاثیری به حال آنان ندارد. اما تصور کنید با همین ساده‌انگاری ذهن استعمارزده توقع داشته باشند اسرائیل و امریکا با حملات هدفمند به ایران، براندازی را پیاده کنند. اولین بمب‌ها که به مناطق مسکونی و خدمات عمومی مثل بیمارستان‌ها برخورد کند، به همین صورت فرافکنی خواهد شد که «کار خود حکومت است».
بمب‌های بعدی با شواهدی غیرقابل‌انکار، با گزاره‌هایی چون «هر جنگ پیشرفته‌ای درصدی از خطا دارد که طبیعی است» توجیه می‌شود.
ویران شدن شهرها و کشته شدن مردم غیرنظامی - در شرایطی که تمام سران حکومت در پناهگاه‌هایشان در داخل و خارج در امان هستند - مستلزم توجیه «جنگ است دیگر؛ آزادی هزینه دارد» خواهد بود.
بعد که کشتار و آوارگی جمعی مردم را شاهد بودیم و نظامیان خارجی مثل عراق و افغانستان بابت اطلاعات نادرست و یا حتی محض تفریح مردم غیرنظامی را می‌کشند، جواب می‌شنویم: «تقصیر خودتان است؛ می‌خواستید خودتان رژیم را سرنگون کنید تا نیاز به مداخلۀ خارجی نباشد»
سپس به جایی می‌رسیم که مثل عراق و لیبی و سودان، گروه‌های مسلح نظامی و شبه‌نظامی باقیمانده از حکومت و یا مخالف حکومت مشغول تجاوز به زنان و غارت مردم هستند. آنگاه می‌گویند: «این مردم لیاقت آزادی را ندارند» و می‌فهمیم که مدعی مذکور یکی از جماعت شبه‌اپوزیسیون راستگرای خارج‌نشین بوده که اصلاً حاضر نیست پایش را به ایران بگذارد، و صد البته هیچ هم و غمی هم در قبال وضع زندگی مردم در داخل کشور ندارد.
آری، از رنج مردم فلسطین و... باید اینگونه درس آموخت. سرشت و سرنوشت ما مردم خاورمیانه و شمال آفریقا یکی است.
@RezaNassaji

اگر می‌خواهی از «قانون» مایه بگذاری، بدان که تمام شهروندان در پیشگاه قانون برابرند. جایی برای ولی فقیه و رهبر نمی‌ماند، مطلقه و معظمش بماند.
از کیسۀ شریعت شکر بخور و بگو حجاب فرمان خداست؛ ما هم کاری نداریم که مصرح قرآن یا مستند سنت بوده یا نبوده. البته که فرمان نمی‌بریم، ولی حوصلۀ بحث دینی هم نداریم.
به‌علاوه، قانون عرفی است؛ حاصل قرارداد اجتماعی و ارادۀ اکثریت شهروندان، به شرط رعایت حقوق اقلیت. نه ازلی است نه ابدی؛ و نه تغییرناپذیر. برای تنظیم امور و رفع مشکلات مردم است، نه آنکه محض عیش اقلیت حاکم، اکثریت جامعه آزار ببینند.
قانون در معنای مدرن به کار شما ربطی ندارد. مگر اینکه یاسای چنگیزی را هم قانون بدانید.
@RezaNassaji