اندکی در زیبایی‌شناسی مقاومت روایت‌های زندانیان تازه‌آزادشده‌ی زن جنبش ژینا از تلاش زندانیان برای شکستن هیمنه‌ی زندان و تقویت روحیه‌ها با بهره‌مندی از حداقل امکانات مجاز و غیرمجاز نظیر مواد و خدمات بهداشتی و آرایشی، بسیار جالب است؛ آن‌چنان‌که ماحصل آن امکانات اندک، به چشم افراد غیرسیاسی برجسته و درخشان می‌نماید. امری که گواه پیروزی زنان در تبدیل شعار «زن، زندگی، آزادی» به سبک زندگی است؛ مقاومت روزمره‌‌ی زنان با پیروزی جنبش زندگی شادانه، زیبایی زنانه و آزادی‌خواهانه بر رژیم مرگ‌‌سالار، مردسالار و مذهب‌‌سالار که چهل‌وچهل سال کوشید زنان را ضعیف، زشت و تسلیم بنمایاند. اما این جنبه‌ی زیبایی‌شناسانه (افزون بر جنبه‌ی منطقی و اخلاقی متافیزیک مقاومت) دستاورد تازه‌ای برای جنبش زنان نیست؛ زیرا مبارزه‌ی سیاسی زنان زنان تازگی ندارد. در جلد نخست کتاب «دادِ بیداد» (نخستین زندان زنان سیاسی ۱۳۵۷-۱۳۵۰) ویدا حاجبی تبریزی شرح می‌دهد که چگونه تشکیل زندان سیاسی زنان با انباشت زنان چریک فدایی و مجاهد (که گرایش سخت‌گیرانه‌ی مذهبی داشتند) با دشواری‌ای درونی افزون بر فشارهای بیرونی زندانبانان روبه‌رو بود که خود زندانیان بر خویش تحمیل می‌کردند؛ بدین‌معنا که با ریاضت‌کشی بی‌دلیل و حرام کردن هر گونه لذت زندگی روزمره که به‌زعمشان مغایر با معیارهای زندگی چریکی و ارزش‌های ایدئولوژی سیاسی‌شان بود، خود و دیگری را بیش از پیش شکنجه می‌کردند. (همچنان که عمده‌ی زنان چریک ظواهری ساده چون مردان داشتند.) کسانی چون حاجبی که از محیط باز اروپا و فضای سیاسی کنفدراسیون به فضای اختناق و جو چریکی ایران آمده، اما با این سادومازوخیسم سیاسی مبارزه می‌کنند و جو سنگین زندان را با ابتکاراتی چون نمایش‌های طنز و... می‌شکنند. با این توضیح که این جو البته در زندان باسابقه‌تر مردان چندان برقرار نبوده است؛ زیرا زندانیان باتجربه‌تر و تحصیلکرده‌‌تر توده‌ای بازمانده از کودتای 28 مرداد 32 (که برخیشان 25 سال تا پیروزی انقلاب در زندان ماندند؛ و از آن میان برخی مانند عباس حجری در زندان جمهوری اسلامی اعدام شدند یا چون محمدعلی عمویی 12 سال دیگر را در زندان سپری کردند) با آنکه بسیاریشان افسران نظامی بودند، اما با دانش و تجربه‌ی سیاسی بیشتری کوشیدند محیط زندان را برای خود و دیگری تلطیف کنند و شکنجه‌ی مضاف و رنجی مضاعف بر خویش روا ندارند. در نتیجه، زمانی که از اواخر دهه‌ی چهل، زندانیان گروه‌های چریکی به زندان‌های سیاسی افزوده شدند، تازه‌واردین هم از این تجربه بهره‌مند شدند و جو زندان پس از تلاطمی اولیه، مجدد تعدیل شد. @RezaNassaji