مدرسه کلام

توحیدِ امامیه

۱. برهان استحاله خلق لا من شیء برای مخلوقات
٢. براهینِ اثبات وجود خدا_"برهانِ اول"
۳. براهینِ اثبات وجود خدا_"برهانِ دوم"
۴. برهانِ اثباتِ وحدانیتِ خداوند (تقریرِ اول)
۵. برهانِ اثباتِ وحدانیتِ خداوند (تقریرِ دوم)
۶. برهانِ اثباتِ قادرِ مختار بودن خداوند
۷. برهانِ اثباتِ عالم بودن خداوند
۸. صفاتِ ذاتِ خداوندِ متعال
۹. برهانِ عدمِ محدودیتِ علم و قدرتِ خداوند
۱۰. علم خداوند، حصولی یا حضوری؟!
۱۱. علم خداوند به اشیاء قبل از خلقت
۱۲. آیا علمِ خداوند سببِ جبرِ بندگان میشود؟
۱۳. علم خداوند متعال به جزئیات
١۴. کدامین بینهایت !
١٥. معانیِ ازلیت و ابدیت
١٦. بررسیِ رابطه علتِ تامه با نفی اختیار
١٧. اثرگذاریِ اختیاری، مُحال است یا ممکن؟!
١٨. نقدِ واسطه در خلقت و مجبور بودنِ خالق!
١٩. نفی اختیار، بر اساسِ شبهه ایجادِ عدم !
٢٠. عدمِ تعلقِ قدرتِ خداوند بر مُحال
٢١. آیا خداوند وصف و شناخته میشود؟
٢٢. «معرفة الله تعالی بالله» یا شناختِ خداوندِ متعال به خودش، به چه معناست؟!

@madraseh_kalam

«درنگی در تقریرهای مختلف وحدت وجود»

🎙استاد سید محسن هندی

🔺 فهرست برخی عناوین مطروحه در نشست:
▪️برخی از مهمترین تقریرهای وحدت وجود
-وحدت مفهوم
-وحدت وجود کامل
-وحدت اسم وجود
-وحدت وجود، کثرت موجود
-وحدت وجود عینی کثرت وجود علمی
-وحدت وجود علمی و کثرت وجود عینی
-وحدت وجود مستقل و کثرت روابط یا وجودهای رابط
-وحدت شهود
-وحدت حقیقت وجود و کثرت رقیقت
-وحدت حقیقت وجود و کثرت مجازی ماسوی
-وحدت حقیقی وجود و کثرت حقیقی مخلوقات
-وحدت حقیقت وجود کثرت وهمی ماسوی
-وحدت مجموع عالم (پانتپئزیم) و همه خدایی
-وحدت وجود استیعابی یا نظریه تداخل
-وجود رابطی ما سوی
-نظریه حلول
▪️نقد و بررسی اجمالی

@madraseh_kalam

اثبات الرجعة منسوب به فضل بن شاذان !

1. مقاله نقش میرلوحی سبزواری در پیدایش مختصر اثبات الرجعة منسوب به فضل بن شاذان
(✍️علی عادل‌زاده)

2. فایلِ ارائه صوتیِ بحث: میرلوحی سبزواری و جعل اثبات الرجعة منسوب به فضل بن شاذان


منبع: کانالِ معرفة الرجال و الآثار

@madraseh_kalam

⏺ بیان مرحوم علامه مجلسی در باب معجزات:

• البته در این زمینه اقوال بسیاری از متکلمین و فقهای مکتب را احصاء کردیم لکن به ملاحظه اختصار فقط متذکر مقاله مرحوم مجلسی می‌شویم


◄ أن الله تعالى يفعلها مقارنا لإرادتهم كشق القمر و إحياء الموتى و قلب العصا حية و غير ذلك من المعجزات، فإن جميعها إنما تقع بقدرته سبحانه مقارنا لإرادتهم لظهور صدقهم

◂ این امور خارق العادة را خداوند متعال، در همان هنگام که آنان اراده می‌کنند، انجام می‌دهد و محقق میکند؛ مانند شکافتن ماه و زنده کردن مردگان و اژدها نمودن عصا و سایر معجزات. تمام این‌ها با قدرت خداوند در همان زمانی که آن‌ها اراده می‌کنند، حاصل می‌شود تا معلوم شود ایشان در ادعای خود راستگو هستند
📖مرآة العقول ج۳ ص۱۴۳
[ مشاهده متن کتاب ]

⏺ از همین باب، طوائف روائیه مختلفی در مجامع ما موجود است مانند بحث از علم حضرات به اسم اعظم و حروف عظام که حین بروز این امور خارق العاده، مشاهده می‌کنیم که حضرات دائما خداوند متعال را می‌خوانند و در مقام داعی و سائل برای ایجاد بودند نه آنکه خود موجد و مغیّر و مکوّن باشند
• روایات این باب بسیار می‌باشد که ذکر و بحث حول آنها از مجال این مقاله خارج است

@madraseh_kalam

⏺ دیدگاه فلاسفه در باب معجزات


• در این قسمت به جهت رعایت اختصار به نقل پاره‌ای از مطالب رئیس الفلاسفه "بوعلی سینا" بسنده می‌کنیم

◀️ الشیخ الرئیس در بعض آثار خود متذکر مباحث مرتبط با نبوّت می‌شود و در مقام عداد خصائص نفسانی انبیاء علیهم السلام روی هم رفته به این نتیجه می‌رسد که

◄ انبیاء سه ویژگی دارند به صورت خلاصه : ۱- سریع الانتقال بودن ایشان از معقولات اُولی به معقولات ثانیه ۲- اتصال نفس نبی به نفوس فلکیه ۳- تاثیر نفوس انبیاء در مواد عالم هستی و اظهار معجزات از طریق ذوات ایشان
📖المبدأ و المعاد ص۱۲۱
[ مشاهده متن کتاب ]


◄ ایضا در دانشنامه علائی می‌گوید: بعضی مردم را نفس قوی افتد که اندر اجسام این عالم فعل عظیم توان کردن به وهم و خواست خویش تا اجسام این عالم به سبب وی تغییر عظیم پذیرد...از اینجا شکافد همه‌ی معجزه ها
📖دانشنامه علائی | طبیعیات ص۱۴۱
[ مشاهده متن کتاب ]


◄ در نمط عاشر از کتاب "الاشارات و التنبیهات" نیز تصریح می‌کند که همه معجزات مولود هیئت نفسانی نبیّ است و با سحر و جادو از حیث انتساب به نفس بشر اشتراک دارد
انّ الامور الغریبة تنبعث من مبادئ ثلاثة احدها الهیئة النفسانیة...و السحر من قبیل القسم الاول بل المعجزات
📖الاشارات و التنبیهات ج۳ ص۴۵۰
[ مشاهده متن کتاب ]


▫️کما اینکه واضح و روشن است این مطالب صرفا مدعیات بوعلی است که معتضد به هیچ برهان و دلیل منطقی نمی‌باشد و ایضا آموزه‌های دینی و معارف وحیانی با چنین حکمی مساعد نیست بلکه خلاف آن را اثبات و تقویت می‌کند


❂ چنانکه خداوند متعال می‌فرماید

فَأَلْقَاهَا فَإِذَا هِيَ حَيَّةٌ تَسْعَىٰ قَالَ خُذْهَا وَلَا تَخَفْ سَنُعِيدُهَا سِيرَتَهَا الْأُولَىٰ
• آن‌کس که عصا را تبدیل به مار می‌کند خداوند متعال است و نبی موسی ع القاء عصا بر زمین می‌کند

قَدْ جَاءَتْكُمْ بَيِّنَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ ۖ هَٰذِهِ نَاقَةُ الله | وَيَا قَوْمِ هَٰذِهِ نَاقَةُ الله لَكُمْ آيَةً
• ایجاد آن شتر بیّنه و آیة خداوند متعال بود و اوست که آن ناقة را آفرید

وَمَا كَانَ لِرَسُولٍ أَنْ يَأْتِيَ بِآيَةٍ إِلَّا بِإِذْنِ الله
• رسولان اتیان معجزات نمی‌کنند بلکه این خوارق عادات به ارادة الله و اذن تکوینی او محقق است

قُلْ إِنِّي عَلَىٰ بَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّي وَكَذَّبْتُمْ بِهِ مَا عِنْدِي مَا تَسْتَعْجِلُونَ بِهِ...قُلْ لَوْ أَنَّ عِنْدِي مَا تَسْتَعْجِلُونَ بِهِ لَقُضِيَ الْأَمْرُ
• بینه و آیات باهرات در نزد خداوند متعال مخلوق و فعل اوست و اینگونه نیست که در نزد نبیّ الله باشد

قُلْ إِنَّمَا الْآيَاتُ عِنْدَ الله وَإِنَّمَا أَنَا نَذِيرٌ مُبِينٌ
• آیات و بینات در نزد خداوند متعال و مخلوق اوست و نبیّ الله صرفا نذیر و مبین نسبت به آن آیات است

▫️از همین باب است ده‌ها آیه و روایت دیگر که بخاطر ایجاز از ذکر همه آنها معذوریم.


❖ اما دلالت آیات و اخبار ظاهر و غیر خفی است که بیّنات الهی ( به اصطلاح کلامی معجزات که اخص از مصطح قرآنی است ) مخلوق حضرت حقّ است و پدید آمدنش معلق بر احداث اوست.
منقولات دینی، بالصراحه خط بطلانی می‌کشد بر افکار فلاسفه و غلات باطنیة که سعی بر این دارند تا از مسئله معجزات در جهت اثبات خالقیت و ربوبیّت و الوهیّت اهل البیت علیهم السلام سوء استفاده کنند

• تفصیل •

محطّ آنچه ذکر شد ( انحصار وجود یافتن معجزات به احداث الهی و انتساب به فعل حقّ متعال ) در جایی است که واقعه خارق العاده و رخداد نامتعارف و غیر معتاد را به منشأ مسبوق به عدم بودن (از باب ایجاد لامن شیء) یا تغییر ماهیت و جوهریت شیء (تصرف تکوینی در عالم) تصور کنیم
لکن ممکن است محققی اصطلاح قرآنی (غیر کلامی) را بر وجه دیگری حمل کند که صدورش از موجود متجزی جائز است بر خلاف فرض پیشین در باب معجزه که به بحث ایجاد عودت می‌کند و محکوم به استحاله است که از متجزی صادر باشد

✦ معمای معجزات


• بیان چند مقدمه


⏺ مفهوم لغوی و اصطلاحی معجز [مختصر]

◀️ مُعجِز، اسم فاعل از باب اِفعال است و مفید تعدّی در عجز. یعنی یک چیزی یا یک کسی دیگری را عاجز گرداند که این امر خود بر دو سنخ است

۱- مقهور واقع شدن شخص از باب سلب قدرت و حصول عجز و ناتوانی با مقدمه نفی قوة است

۲- عجز حاصل شده ناشی از این است واقعه و رخدادی حادث می‌شود و اتیان به مثل و هم آوردی در برابر آن فعل برای شخص عاجز ممکن نیست

• حالت تانیث ( مُعجِزة ) هم ظاهرا از باب صفت برای موصوف محذوف است برای لفظ "آیة | بیّنة" یعنی آیه و بینه‌ای که چنین صفت دارد عاجز کننده دیگران است | یا اینکه از باب مبالغه و شدت باشد مانند تاء در علامة که برخی اهل ادب تجویز کردند.

◂ تعریف اصطلاحی
• مرحوم خواجه نصیرالدین الطوسی می‌فرمایند: هو ثبوت ما ليس بمعتاد أو نفي ما هو معتاد مع خرق العادة و مطابقة الدعوى
《معجزه ثبوت امر خارق العاده‌ای است که یا از باب ثبوت چیزی است که عادت بر تحققش نیست یا سلب چیزی که عادت بر تحقق آن قائم است _ مانند تبرید نار و احراق ماء》
° مرحوم علامة حلی در ذیل کلام خواجه مطلب را شرح می‌کنند و متذکر شروط پنجگانه تحقق معجزه می‌شوند (برای اطلاع بیشتر رجوع کنید)
📖کشف المراد ص۳۵۰
[ مشاهده متن کتاب ]


• مسئله معجزات از دو منظر قابل تامل و بحث است

1⃣ سنخ فعل معجز چیست ؟
2⃣ فاعل حقیقی معجزات کیست ؟


⏺ برای دست یافتن به جواب اجازه دهید مقدمتا سوالی را مطرح کنم تا در خلال مباحث به جواب تمام سوالات برسیم

❓اشخاصی که با انبیاء علیهم اسلام مواجه بودند چگونه پس از مشاهده معجزات ایمان می‌آوردند ؟


ص: المعجزة فعل

ک: کل فعلٍ یدّل علی فاعل

ن: المعجزة تدلّ علی فاعل

➖➖➖➖➖➖

( مفروض اهل عقل و فطرت سلیمه این است که فعل معجز نامتعارف و غیر معتاد سابقا خارج از توانایی بشر متجزی الوجود و محدود القدره است _ از طرفی فعلیت تحقق یافته و رخداد خارق العاده حادث است و از سوی دیگر فاعل داشتن آن هم یقینی است! پس منشأ تحقق فعل چیست و از کدام مصدر واقع است؟ )


ص: المعجزة فعل واقع عجز المتجزی عن الاتیان به

ک: کل فعل واقع عجز المتجزی عن الاتیان به ففاعله المجرّد

ن: المعجزة فاعلها المجرّد



◀️ مفاد دو قیاس مذکور این است:
فعل خارق العاده‌ای که در خارج واقع شده است بالبداهه فاعلی دارد لکن حقیقت فعل معجز به نحوی است که دلالت بر فاعلی غیر از فاعل متجزی و محدود القدرة دارد
مثلا ایجاد لا من شیء یک حیوان یا تصرف تکوینی در اشیاء که منجرّ به تغییر ماهیات و هویات آنها می‌شود (به نحو تمام العلة)! در جای خود اثبات شده است که این سنخ افعال مقدور فاعل متجزی نیست لذا لاجرم آن فعل خارق العاده را فاعلی است غیر از بشر و آن الله سبحان و متعال است
◄ کفار و مشرکینی که مواجه با ادعای انبیاء علیهم السلام می‌شدند دقیقا به همین امر تنبه پیدا می‌کردند که این افعال معجز آسا که سابقه تحقق ندارند و نامتعارف و غیر معتاد هستند را فاعلیست غیر از سنخ وجود ما بنی بشر لذا مقارن با صدق نبوت نبیّ به وجود خدای مورد ادعای او هم ایمان می‌آوردند و اقرار به فاعلی متعالی از اشیاء می‌کردند


⬅️ بر همین وجه است کلام منسوب امام رضا علیه السلام که فرمودند:

• لا تکون المعجزات فعله فعلم بهذا انّ الذی اظهره من المعجزات انّما کان فعل القادر الذی لایشبه المخلوقین لا فعل المحدث المحتاج

° معجزات نمی‌تواند فعل امام علی علیه السلام باشد، و از همینجا دانسته می‌شود معجزاتی که ظاهر می‌شود، فقط فعلِ خداوند توانایی است که به مخلوقات شباهتی ندارد

📖 الاحتجاج ج۲ ص۴۹۵
[ مشاهده متن کتاب ]


▪متون دینی ما تماما دلالت بر همین مطلب دارد که اگر ادعای اتیان معجز کردند من حیث استنادهم الی الله اِخبار از وقوع فعلی خارق العاده دادند. یعنی این خداوند متعال است که برای تصدیق مدعای ایشان ایجاد می‌کند و ماهیات و جواهر عالم را تغییر کینونت می‌دهد