توره | اساطیر باستان

👁‍🗨 یکی از اصلیترین مسائلی که همواره دغدغه تمدنهای انسانی بوده است، عنصر "قانون" و "عدالت" است. بی شک جوامع انسانی با ارج نهادن به ذات عدالت پای در مسیر پیشرفت و شکل دادن تمدن نهاده اند و بدون نظامی قانونمند و عدالت محور، تعالی فرهنگ و انسانیت میسر نبوده است. با در نظر گیری این مهم کاملا قابل درک است که جوامع در رسته اعتقادات مذهبی خود نیز اعتقاد به وجودانی والا داشته باشند که نماد و مظهری از عدالت باشند. معرفی خدایان موکل بر عدل و قانون در پانتئون اعتقادی تمدنهای باستانی منظره ای از این تفکر است. در این میان تمدن باستانی #آریایی و اعتقادات دیانت #زرتشتی نیز از این قائله مستثنی نیستند.

در پانتئون دیانت زرتشتی وجودان آسترال متعددی توکل ضمنی بر عنصر عدالت دارند و پاسدار عدل و داد هستند. اما شاخص ترین دیتی موکل بر عدالت در این رسته ایزد #رشن است.

#رشن یا #رشنو (Rashnu) در اوستایی، همانطور که ذکر شد یکی از "ایزدان" دین زرتشتی است. به عبارتی پس از شخص خالق یکتا #اهورا_مزدا و گروه هفت گانه فرشتگان والا یا #امشاسپندان در جایگاه مقامی سوم از روشنان قرار میگیرد. اما این جایگاه چیزی از مقام پر اهمیت او نمیکاهد.

جایگاه مهم ایزد رشن در اعتقادات #آریایی یک #یشت و بخش اصلی در #اوستا را به نام او کرده است. "رشن یشت" از یسنا بخشی کامل در وصف این ایزد، وظایف او و هم رده های او در لشکر روشنان است. همچنان روز هجدهم از هر ماه تقویم خورشیدی ایرانی به نام این ایزد متبرک است.

از آنجا که یکی از نمودهای اصلی عدالت و دادخواهی در هر آیینی در عرصه "معاد" و زندگی پس از مرگ ظهور می یابد، گروهی سه گانه متشکل از ایزدان #رشن، #میترا و #سروش نیز در آیین زرتشتی این وظیفه را بر عهده دارند. این گروه در روز جزا داوری روان درگذشتگان را اجرا می کنند. در این میان رشن صاحب "ترازو"ی داوری است و بر سر #چینود پل منزل دارد. در اوستا میخوانیم که این ترازو عدالت مطلق را در مقایسه روشنی و تاریکی در وجود افراد نمایان میکند و ذره ای به نفع هیچ توانگر یا درویشی کج نمی شود. به همین علت یکی از صفات ایزد رشن "راست" است.

رشن همچنین در عرصه گیتی ناظر بر مراسم مهمی تحت عنوان "ور" است. "ور" در دیانت زرتشتی یک امتحان جسمی سخت و طاقت فرسای مرسوم برای اثبات حقانیت و راست گویی افراد است که به دو شکل ور "گرم" و "سرد" اجرا میشود. یکی از مهمترین و فراگیرترین اشکال ور در عرصه اساطیر نوع اصلی ور گرم یعنی امتحان "کذر از آتش" است. این عقیده باستانی مسلما ریشه در باستانی ترین عقاید تمدنهای انسانی دارد. چرا که نمونه های فراوانی از آن را در تعاریف اساطیر ملل شاهدیم. معروفترین نمونه ور گرم با نظارت ایزد رشن در اساطیر #آریایی بی شک روایت گذر #سیاوش از آتش برای اثبات بی گناهی و پاکدامنی است. به اعتقاذ زرتشتیت آتش پاک افراد پاکدامن را نمی سوزاند. مشابه این روایت را در اساطیر #هندو در داستان شاهزاده #پرالادا ی پاکدامن می یابیم. جایی که پدر ظالم و کافرش یعنی شاه #هیرانیاکاشیپو به خاطر ایمان وی به لرد #ویشنو وی را در آتش می افکند اما به لطف خدایان آتش بر وی سرد می شود و ویشنو در آواتار معروف خود یعنی #ناراسیما برای نجات شاهزاده و مجازات شاه ظالم نزول می کند. همچنین در اعتقاد ادیان یکتاپرستی "ابراهیمی" مشابه این شکل از ور را در روایت سرد شدن آتش #نمرود بر ابراهیم پیامبر شاهدیم.

نوع دیگر ور گرم نهادن فلز گداخته بر سینه فرد مدعی بود که این کار با سرب مذاب انجام میشد. این نوع ور را در روایت اسطوره ای راستی آزمایی ادعای موبد #آذراسپند شاهدیم. همچنین انواعی از ور "سرد" که با نظارت ایزد رشن به انجام میرسید مراسمی مانند نوشیدن "سیماب" یا "سوگند" (آب مخلوط با گوگرد) بوده است که نمونه های فراوانی از آن را در اساطیر #آریایی شاهدیم. به همین علت در ادبیات حال حاضر افراد برای اثبات حقانیت خود به اصطلاح "سوگند" میخورند.

در ریشه یابی نام ایزد رشن ارتباط فاحشی بین نام او و بن واژه "روشن" را شاهدیم. این ریشه مسلما اصلی ترین معنانگاری نام ایزد است. چرا که وی روشن کننده حقیقت هر چیز است و ذره ای از درون و نیت افراد بر وی پوشیده نیست. همچنین در #بندهشن، موبد #فرنبغ، گل "نسترن" را به عنوان نمادی برای پاکی و بی آلایشی ایزد رشن معرفی می نماید. در نهایت فرازی از بند بیست و سوم رشت یشن اوستا را با هم مرور می کنیم:

◽️ @Torecilik

🔗 torecilik.ir

👁‍🗨 با نگاهی اجمالی به دیدگاه دیانت #زرتشتی در مورد "شاهان" میتوان دریافت که اساطیر #آریایی و دیانت #زرتشتی و حتی پیش زرتشتی، "شهریاری" نیکو را بسیار گرانقدر میپنداشتند و این مسئله را حامی "سعادت"، #فره و #دین نیکو به حساب می آوردند.

یکی از شاهان نیک نام اساطیری #آریایی که در #شاهنامه فردوسی نیز از او سخن به تفصیل است، ایرانشاه #کیخسرو است.

#کیخسرو کیانی فرزند #سیاوش پاکزاد و #فرنگیس زیبا دخت #افراسیاب شاه است. پس باید او را از تباری مشترک میان #ایران و #توران به شمار آورد.

او پس از پادشاهی جدش #کیکاووس با حمایت پهلوانان نامدار #گودرز و #گیو از توران به ایران آمده و بر تخت نشست. دوران پادشاهی او دورانی سراسر سعادت و پر از خوشبختی و عدالت برای ایرانیان بود.

همچنین کیخسرو در عقیده زرتشتیت نزدیکترین شاهان از لحاظ زمانی به ظهور #زرتشت است. او یکی از #جاودانان زرتشتی نیز به حساب می آید که پس از تن به آب زدن در چشمه روشنی جاودانه شد و دیگر کسی او را ندید. پس وعده داده شد که کیخسرو به گاه ظهور #سوشیانت منجی، سوار بر اسب #سروش از آسمان رجعت کرده و او را یاری میرساند.

◽️ @Torecilik

🔗 torecilik.ir

👁‍🗨 بی شک میتوان تمدن #هند را دارای فرهنگی آمیخته با اساطیر و آیین های پرمعنی و راز آمیز دانست. یکی از این آیین های کهن که تا به حال پا برجا مانده است، جشن #هولی است که البته در اذهان مردم دیگر کشور ها بیشتر با نام "جشنواره رنگ ها" شناخته می شود که هر ساله در کشور هند و برخی دیگر از کشور ها برگزار می شود. اما به راستی ریشه اسطوره ای این آیین قدیمی نشات گرفته از کدام افسانه است؟

داستان از نقطه ای آغاز می شود که پادشاه جدید شیاطین (نژاد #اسورا) یعنی #هیرانیاکاشیپو پس از کشته شدن برادرش #هابرانیکشا توسط لرد #ویشنو بر تخت پادشاهی می نشیند.

#هیرانیاکاشیپو به سبب کشته شدن برادرش در پی انتقام است و همانگونه که پیشتر این مسئله مورد اشاره قرار گرفت، او پرستش ویشنو را ممنوع اعلام کرده بود. اما پسر شاه یعنی #پرالادا در مقابل امر پدر سر تعظیم فرود نمی آورد و به او می گوید هیچ کسی به غیر از #ویشنو را مورد پرستش قرار نخواهد داد.

پدر به سبب این نافرمانی قصد کشتن فرزند خود را می کند و به روش های مختلف سعی در از بین بردن وی دارد. این اقدامات در چند مرحله انجام شد و حتی در یک نوبت پرالادای پاک در اعدامی کاملا رسمی از فراز برج سر به فلک کشیده کاخ آسمانی اسورا به زیر افکنده شد. اما هر بار به عنایت لرد ویشنو نجات یافت.

پس از بی نتیجه ماندن چندین سوقصد به جان فزند خود، هیرانیاکاشیپو تصمیم می گیرد این بار از خواهر خود که شیطان مونثی به نام #هولیکا است کمک بگیرد. در مورد هولیکا باید متذکر شویم که از مجموعه قدرتهای شیطانی او ملبس به عبایی خاص بود که او را از گزند آتش مصون نگاه می داشت.

به همین خاطر هیرانیاکاشیپو برای به دام انداختن پرالادا آتشی بزرگ برافروخت. او شاهزاده را فریب داد که با نشستن بر دامان عمه اش آتش بدو گزندی نخواهد رساند و شیاطین می توانند شاهد شکوه و عظمت و مصونیت خاندان شاهنشاهی در برابر آتش بوده و بدینگونه قدرت پرالادا بر همگان آشکار میشود.

پرالادا که از نیت شوم پدر آگاه بود خود را برای مرگ حتمی آماده ساخت و به درگاه ویشنو دعا نموده و امر پدر را اطاعت کرد. اما شاهدیم که پس از ورود به آتش هولیکای جادوگر آتش گرفته و خاکستر شد و پرالادا به اذن ویشنو سالم مانده و آتش وی را نسوزاند و به سلامت از آتش شیاطین بدخواه گذر نمود.

پر واضح است که سرگذشت پرالادا (شاهزاده بی گناه گذر کننده از آتش که به اذن خالق بزرگ سالم می ماند) برای ما ایرانیان یادآور افسانه و سرگذشت #سیاوش است. البته این موضوع به هیچ عنوان تعجب برانگیز نیست و کاملا قابل انتظار نیز هست. چرا که مردم #سانسکریت شاید هر کدام نگاهی از دید خود به افسانه کسی که از آتش گذشت داشته باشند. دیانت #هندو و مردم #آریایی هر کدام به شیوه ای این داستان را ساخته و پرداخته اند پس شاید این مسئله ما را به تفکر وا دارد که در ورای تفکر این اسطوره واقعیتی عجیب و بسیار باستانی نهفته باشد. ادیان یکتاپرست ابراهیمی، این واقعیت را همان سرگذشت #ابراهیم پیامبر (ع) میدانند که به اذن خدای یکتا آتش ظلم نمرود بر وی گلستان شد.

▫️ @Torecilik

👁‍🗨 بی شک یکی از والاترین وجودان آسترال در اساطیر #آریایی و دیانت #زرتشتی، ایزد #آذر است. پرسونیفیکیشن مقدسی از وجود و تمامی زیبایی و برکت "آتش" و شاید ایزدی که باعث شده بسیاری از افراد بی اطلاع، زرتشتیان را "آتش پرست" بدانند!

#آذر یا #آتر (اوستایی) بنا بر باور #اوستا پسر #هورمزد دادار دانسته شده و از نور ازلی او خلقت یافته هست. اما بی شک سابقه پرستش آذر به بنیادهای ابتدایی فرهنگ سانسکریت باز می گردد. جایی که با چند شاخه شدن فرهنگ، دِوای بزرگی با عنوان #آگنی در مذهب #هندو پدید می آورد و آذر را در آریاییان فلات ایران و شاید اژدهای بزرگ آتشین یعنی #آتار را برای اساطیر بسیار دوردستی همانند #سلت! اما بی شک مبرهن است که همه این دیتی ها در فرهنگ خود باری از تقدس و پاکی و پاک کنندگی را به دوش می کشند. با هم قسمتی از #یسنه اوستا (هات 61 و 62) در مدح آذر ایزد را میخوانیم:

"ستایش و نیایش، پیشکش خوب و آرزو شده از برای تو ای پور اهورامزدا، تویی برازنده ستایش، تویی برازنده نیایش، ... ، ای خوشا مردی که ترا از روی راستی بستاید، هیزم در دست، برسم در دست، شیر در دست، ...

... تا که هماره در این خانمان سوزان بُوی، تاکه در این خانمان روشن بوی، در روزگارانی دیرپایا، تا رستاخیز توانا"

امروزه میدانیم که آذر از بزرگترین خدایان سانسکریت عصر #پاگانیسم اساطیر ایرانی بوده است و خدای محبوب اقوام #کاسی و #لولوبی. اما طبق روال شناخته شده، با ظهور زرتشتیت به عنوان یک #ایزد در مقام یک مینوی پاک و مقرب به عنوان پسر اهورا ایفای نقش میکند. از طرفی با تمام تقدس و نیکی باز هم آذر یک ایزد است و در مقامی پایین تر از #امشاسپندان قرار دارد. در این مورد بنا به متن #بندهشن آذر ملازم #اشه امشاسپند است. در واقع تشخص آتش شاید یک سلاح مقدس بوده که توسط خود هورمزد برای از بین بردن تاریکی #اهریمن به وجود آمده و دلیل اصلی احترام آن در عقاید زرتشتی نیز همین است. از #زامیاد یشت می خوانیم که آذر ایزد و امشاسپند #وهومنه (بهمن) در جنگ اصلی پایان سه هزاره در پیشاهنگی سپاه روشنان به جنگ با تاریکی پرداخته و هجمه اهریمن را عقب راندند.

به جز این موارد پاکی و عصمت آتش طی یک اعتقاد قدیمی می توانست در مقام قضاوت حاضر آید. چرا که هیچ پلیدی و تاریکی را در نور خالص عنصر آتش راه نیست. این مسئله آذر ایزد را در شمار قاضیان اصلی روز جزا در دیانت زرتشتی قرار داده (به همراه ایزدانی همچون #رشن و #سروش و #میترا) و در موقعیت های دیگری نیز شاهد رسوم عجیبی در استفاده از آتش برای اثبات بی گناهی هستیم. معروفترین این موارد افسانه #سیاوش پاک تخمه است که آن را در متن اساطیری #شاهنامه به تفصیل میخوانیم. گاهی که سیاوش حاضر شد برای اثبات عصمت خود از آتش گداخته گذر کند و چون آتش وی را نسوزاند، او توانست بی گناهی خود را به یقین همگان برساند‌.

نام و نشان آذر ایزد علاوه بر موارد فوق در بسیاری از متون جنبی زرتشتیت نیز به چشم میخورد. در #ارداویراف_نامه او را یکی از ایزدان همراه ارداویراف می یابیم. کسی که موبد عالی رتبه به یاری و مدد او از #چینود پل گذر کرده و به سیاحت از بهشت و دوزخ پرداخت. همچنین در #دینکرد چندین بند از ستایش های مخصوص او را با خاصیت فراری دادن اهریمنان از مومن تسخیر شده شاهدیم.

در گاهشمار باستانی آریایی روز نهم هر ماه به نام آذر ایزد پاک نامگذاری شده. پس بنابر قاعده آشنا باید روز نهم آذرماه را گاهنبار #آذرگان بنامیم که طبیعتا جشن برافروختن آتش پاک و شادمانی و توبه و استغاثه است. ابوریحان بیرونی در وصف آذرگان در آثار الباقیه توصیفات مفصلی را آورده و از لوازم این جشن بزرگ که بر افروختن آتش، سوزاندن عود و کندر و نوشیدن هوم و شیر می باشد یاد کرده است.