ادبیات چیست؟

زیاد به دوست داشتن فکر می‌کنم، یک جا خوانده بودم دوست داشتن یعنی توانستن به تسخیر کردن دیگری، من می‌توانم/می‌خواهم تسخیرت کنم پس دوستت دارم. یک زمانی، آنقدر دور که دیگر یادم نمی‌آید، زنی را دوست داشتم اما یک نعش به دستم آمد.

@whatisliterature

به دو وسیله می‌شود ملتی را نابود کرد: یا او را دربست محکوم کنی و یا وادارش کنی تا روسایی را که برای خود انتخاب کرده است نفی کند. دومی از اولی بدتر است.

گوشه‌نشینان آلتونا
نوشته‌ی ژان پل سارتر
ترجمه‌ی ابوالحسن نجفی
انتشارات نیلوفر
صفحه‌ی ۴۷

#یک_جرعه_کتاب

@whatisliterature

از نظر من... حتی در تمام عمرم زن زشت هرگز وجود نداشته. این قانون من است. می‌توانید این را بفهمید؟ اما چطور می‌توانید بفهمیدش؟ هنوز تو رگ‌هاتان به جای خون شیر است، هنوز سر از تخم درنیاورده‌اید! طبق قانون من آدم خیلی خوب می‌تواند در هر زنی چیز بسیار جالبی پیدا کند، چیزی که در هیچ زن دیگری نمی‌توان یافت_آدم فقط باید بداند چطور پیدایش کند، لِمش این است! استعداد می‌خواهد! از نظر من چیزی به اسم زن زشت وجود ندارد: به صرف این‌که زن است، همین به تنهایی نصف مسئله است... اما چطور ممکن است آن را بفهمی؟ حتی در پیردخترها، حتی در آن‌ها آدم گاهی چنان چیزی پیدا می‌کند که فقط در شگفت می‌ماند.

برادران کارامازوف
نوشته‌ی فیودور داستایفسکی
ترجمه‌ی احمد علیقلیان
نشر مرکز
صفحه‌ی ۱۵۴

#یک_جرعه_کتاب

@whatisliterature

در میان این مردم اندوهی هست که خاموش و بردبارانه تحملش می‌کنند؛ این اندوه در خود می‌خزد و خاموش است. اما اندوهی نیز هست که از حد طاقت فراتر می‌رود؛ لحظه‌ای می‌رسد که با اشک نمایان می‌شود، و از آن لحظه به بعد در ناله و زاری بیرون می‌ریزد. مخصوصا زن‌ها این‌گونه‌اند. اما تحمل آن آسان‌تر از اندوه خاموش است. ناله و زاری فقط با فرسودن و رنجش دل را سبک می‌کند. چنین غمی حتی نیازمند تسلی نیست؛ این اندوه را حس سیری‌ناپذیری‌اش می‌پروراند. ناله و زاری فقط نیازی است به تحریک مداوم زخم.

برادران کارامازوف
نوشته‌ی فیودور داستایفسکی
ترجمه‌ی احمد علیقلیان
نشر مرکز
صفحه‌ی ۵۸

#یک_جرعه_کتاب

@whatisliterature

استادم میگه این بیت آخر، جزء شاه‌بیت‌های مولاناست، درس زندگیه، دستورالعملی برای تاب‌آوری جهان پر از درد و رنج، بعد تکرارش می‌کنه، پشت سر هم، و کلام نفوذ میکنه در جان ما، میگه همه دنبال آب هستند، شما بیفتید در طلب تشنگی:

هر چه رویید از پی محتاج جُست
تا بیابد طالبی، چیزی که جُست
حق تعالی گر سماوات آفرید
از برای دفع حاجات آفرید
هر کجا دردی، دوا آنجا رود
هر کجا فقری، نوا آنجا رود
هر کجا مشکل، جواب آنجا رود
هر کجا کشتی‌ست، آب آنجا رود
آب کم جو، تشنگی آور به دست
تا بجوشد آب از بالا و پست

#مثنوی_معنوی

@whatisliterature

کشف کردن و باور این‌که کسی دوستت داشته است چیز عجیبی‌ است، وقتی می‌دانی که چیزی در تو نیست که کسی جز پدر یا مادر یا خدا دوستش داشته باشد.

پایان رابطه
نوشته‌ی گراهام گرین
ترجمه‌ی احمد علیقلیان
نشر نو
صفحه‌ی ۱۱۴

#یک_جرعه_کتاب

@whatisliterature

تو خدایی، می‌توانی ببخشی، ولی من نمی‌بخشم.

#موسیقی

@whatisliterature

آفتاب را مثال حقیقت حقایق دان، و نور او را تابنده از ورای حجاب، نور ایمان، و مکشوف از حجاب، نور یقین. و آن سرمازده را مثال کسی که محجوب صفات بشری بود. پس نور ایمان پیوسته ثابت باشد. و نور یقین گاه‌گاه لامع و لامح چنانک در حدیث آمده است که الایمان ثابت و الیقین خطرات.

مصباح‌الهدایه و مفتاح‌الکفایه
تالیف عزالدین محمودبن‌علی‌کاشانی
تصحیح علامه جلال‌الدین همایی
نشر سخن
صفحه‌ی ۷۵


#یک_جرعه_کتاب

@whatisliterature

در زبان فارسی وقتی یک نفر عزادار می‌شود بهش می‌گویند غم آخرت باشد، اینطوری استنباط می‌شود که آن شخص اگر زودتر بمیرد، با مرگ خودش دیگر مصیبتی نخواهد دید، هر چند چنین قصد و منظوری هم در میان نباشد ولی در معنا مستتر است. متنبی اما در یکی از شعرهایش می‌گوید:

وَ مِن مُنانا بَقاوُهُ ابَدا
حتی یُعَزّی بِکُلّ‌ِ مَولودِ

و یکی از آرزوهای ما، بقای همیشگی اوست، آنچنان که در مرگ هر مولودی به او تعزیت گفته شود.

اینطوری به نظرم دعای قشنگ‌تری‌ست.

@whatisliterature

سنایی یک جایی توی حدیقه می‌گه:
لقمه دیدی که مرد می‌خاید
گندمی زان میان برون آید
بوده پیش جراد و مرغ و ستور
دیده تاب خراس و تف تنور
داشته زیر آسیای تو پای
که نگه داشتش خدای، خدای

لقمه‌ی نانی رو در نظر بگیرید، وقتی دارید این نان رو می‌جوید، به اون گندمی فکر کنید که خدا از دسترس مرغ و ملخ و حیوانات دور نگه داشته، و بعد از گذراندن از آسیا و حرارت شدید تنور، رسونده به زیر دندانهای شما، و در تمام این مراحل سخت، فقط خواست خدا بوده که از اون دانه‌ی گندم محافظت کرده تا تبدیل بشه به نان و روزی شما.

امروز‌ صبح که با خبر خوبی از خواب بیدار شدم، داشتم به همین ابیات فکر می‌کردم، و اینکه بالاخره بعد از سختی‌ها، یک زمانی آدم می‌تونه پاهاشو بندازه روی هم و بگه آخیش خستگیم در رفت، و نگاهش هم به آسمون باشه و بدونه که توی این مسیر سخت، تنها نبوده.

#شرح_ایام


@whatisliterature

می‌دانستید با تمام بيتهای من خانه نمی‌دانم، می‌شود ساعتها گریه کرد؟

#موسیقی

@whatisliterature

شاهرخ مسکوب در یک جایی از کتاب ارمغان مور می‌نویسد: «شاهنامه جویای پایگاهی است در گذشته برای ایستادن در زمان حال، و پیدایش آن از نیاز عمیق ایرانیان برای زنده بودن و خود ماندن سرچشمه می‌گیرد. این کتاب پیروزی کلام است بر عمل، اگر در ورزیدن و پروردن تاریخ _که کار آدمی‌ست_ نامرادیم، در سخن _که شاهکار آدمی‌ است_ کامرواییم.»

راز تاب‌آوری من هم انگار همین کلمات هستند: شکست‌خورده در زندگی، ولی به ظاهر کامروا با کلمات، که این هم نیست در واقع، خودم را با این چیزها دلخوش می‌کنم و تسکین می‌دهم.

@whatisliterature

و درین باب تفحص کرده‌ام، در کل عالم از شاعر پیر بدتر نیافته‌ام، و هیچ سیم ضایع‌تر از آن نیست که بوی دهند. ناجوانمردی که بپنجاه سال ندانسته باشد که آنچه همی گویم بد است کی بخواهد دانستن؟ اما اگر جوانی بود که طبع راست دارد، اگر چه شعرش نیک نباشد، امید بود که نیک شود و در شریعت آزادگی تربیت او واجب باشد و تعهد او فریضه و تفقد او لازم.

چهار مقاله‌‌ی نظامی عروضی سمرقندی
تصحیح علامه محمد قزوینی
مقالت دوم: در ماهیت علم شعر و صلاحیت شاعر
نشر جامی
صفحه‌ی ۲۸

#یک_جرعه_کتاب

@whatisliterature

در تطبیق و سنجش سعدی و حافظ بی‌تردید می‌توان رساله‌ای تالیف کرد، اما آنچه به بحث حاضر، یعنی نگاهی از جهان تجدد به دو شاعر طراز اول زبان فارسی عصر کهن، مربوط است، شاید بتوان چنین اندیشید: سعدی آرام است و یقین، حافظ ناآرام است و شک‌. حافظ عاصی است، اما سعدی عاقل است. حافظ ما را میان بیم و امید رها می‌کند، سعدی ما را امیدوار می‌کند. حافظ لذت و رخوت دردآگینی به جانمان هدیه می‌دهد، اما سعدی ما را به درونمان دعوت می‌کند. حافظ می‌گوید «منتقد باش‌.»، سعدی هم می‌گوید «منتقد باش‌، اما به سبب «ذات بشر» توقع بسیار زیادی نداشته باش. مهم‌تر آن‌که نخست در پی اصلاح خودت برآ». حافظ منتقد معترض است و سعدی مصلح منتقد. اما نوع «نقد» این دو فرق‌های عمده‌ای با یکدیگر دارد‌. در حافظ جوهر مدهوش‌کننده‌ای است که می‌توان از آن آرمانی سراسر نقد و اعتراض به وضعیت موجود ساخت و به ناکجایی دل باخت، اما در سعدی چنین جوهری وجود ندارد. جوهر سیال سعدی زیستن در وضعیت موجود و کوشش ولو ناچیز اما مدام و مداوم برای تغییرهای ولو دیربه‌دیر است. گویی سعدی تبلور نیمه‌ی پذیرنده‌ی ماست و حافظ فشرده‌ی نیمه‌ی ناپذیرای ما.


جدال با سعدی در عصر تجدد
نوشته‌ی کامیار عابدی
انتشارات کتاب بهار
صفحه‌ی ۱۲۷

#یک_جرعه_کتاب

@whatisliterature

یک وقتهایی زندگیم اونقدر روی دور تند میفته و حادثه پشت حادثه و گرفتاری پشت گرفتاری میاد سراغم که یاد این قطعه از امیر شجاعی شاعر میفتم که در قدح انوری گفته:
هر بلایی کز آسمان آید
گرچه بر دیگری قضا باشد
به زمین نارسیده می‌پرسد
خانهٔ انوری کجا باشد

#شرح_ایام

@whatisliterature

غم‌انگیزترین شکل دلتنگی، دلتنگی برای نسخه‌های قدیمی‌تر خودت است؛ چون می‌دانی که دیگر سراغت نمی‌آیند و حتی گاهی که از سر تصادف چیزی تو را به تصویر محوشان برمی‌گرداند، باز می‌بینی که جزییاتشان را فراموش کرده‌ای. مثلاً نوجوانی‌ پرحوصله‌ات را یادت هست که می‌توانست شش ساعت بی‌وقفه کتاب بخواند و حتی فراموش می‌کرد چراغ اتاق را روشن کند تا بعدها ضعف بینایی نگیرد، ولی فراموش کرده‌ای که چطور کلمات را در ذهنش می‌بلعید و میل به خیالبافی‌اش را جان‌دارتر می‌کرد. با اینکه هنوز به اندازه آن دخترک شانزده ساله کله‌ام پر از کلمه و مغزم در احاطه‌ی ابرهای تخیل‌ است؛ اما چیزهای بسیاری از جهان خودم را فراموش کرده‌ام. انگار گذشت سال‌ها، لایه‌های حافظه‌ام را به تصویرهایی تقلیل داده که امنیت اکنون و ثبات این لحظه را فدای چیزهایی کنم که زمانی در من بوده‌اند و حالا نیستند. اما من انگار آن نسخه‌های کم‌سن‌وسال‌تر و بی‌تجربه‌تر خودم را به خویشاوندانی تبدیل کرده‌ام که مثلاً در خلال جوانی از سر بی‌احتیاطی و حماقت از دست داده‌ام. ولی حالا فرصت دارم آثار باقی‌مانده‌شان را مرور و در گرمای محو یادآوری‌ها و تداعی‌ها، دلتنگی را مزه‌مزه کنم. دور زدن حافظه و ساختن قصه‌های نیمه‌واقعی و نیمه‌خیالی، شاید از آن دست خصلت‌ها باشد که در هر نسخه از من، به‌جای پس‌نشستن بزرگ‌تر شده و چه کسی می‌تواند برای این چیزها از خودش خجالت‌زده شود؟

خاصیت تیر در اینه که آدم رو می‌کشه و از رنج راحت می‌کنه، ولی دیروز یک بیت از المتنبی خوندم که انگار رزق کلمه‌ای من بود و داشت در مورد تیر نگاه معشوق حرف می‌زد:
وَرَمَى وَمَا رَمَتَا يَدَاهُ فَصَابَنِي
سَهْمٌ يُعَذِّبُ وَالسِّهَامُ تُرِيحُ
و تیری افکند در حالی که دو دست او تیری نیفکنده بود، و آن تیر به من خورد، در حالی که تیرها، آدم را راحت می‌کنند اما این تیر مرا عذاب می‌دهد و ناراحتم می‌کند.
و این به نظرم خیلی زیبا آمد.

#المتنبی

@whatisliterature

می‌خواهید اوج ناامیدی رو تصور کنید؟ تیراندازی رو در نظر بگیرید که کمانش شکسته باشه، تیر داره ولی ابزاری که بخواد باهاش تیراندازی کنه رو نداره. برای همین #مولانا وقتی می‌خواد فراق رو به تصویر بکشه از این مثال استفاده می‌کنه و میگه عقل که کارش استفاده از گزاره‌های منطقی برای سازماندهی واقعیتهاست در مقابل هجران اینطوری مستاصل میمونه، پس وای به حال ما:

عقل دَرّاک از فراق دوستان
همچو تیرانداز اشکسته کمان

@whatisliterature

او از میان دو راه، ماتم برای گذشته‌ی از‌دست‌رفته و مواجهه‌ی مالیخولیایی با شکست، دومی را برگزید؛ درس گرفتن از گذشته و به رسمیت شناختن شکست‌ها، همراه با نگاهی انتقادی. از سر همین مقابله، به روایت تاریخ از زبان ادبیات روی آورد: «فکر می‌کردم ایرانی بودن گرفتاری‌ها و بدبختی‌های فراوانی دارد. ولی زبان فارسی، ادبیات فارسی همه‌چیز را جبران می‌کند. با خواندن این آثار فکر می‌کردم وقتی بر سر دیگران، آدم‌هایی مثل ادیپ و سیاوش، ایوب و اسفندیار، یک چنین بلاهایی آمده، بر سر ما چیزی نیامده‌. البته مقایسه‌ی بلندپروازانه‌ای است، ولی در ضمن تسلی فوق‌العاده‌ای بود.» گویی برای رنج‌ها و زخم‌هایش به چنین مرهمی محتاج بود.

نامیرایان
شاهرخ مسکوب
نوشته‌ی علی بزرگیان
نشر مان کتاب
صفحه‌ی ۶۳

#یک_جرعه_کتاب

@whatisliterature