کانال واجه واج (واژه نامه تالشی)

زبان تالشی/نمین_عنبران
#علیرضاپناهی

هوشیئِه hušie : خشکیدن(خشک شدن و قطع شدن آب و شیر مادر ..)
نمونه:
آب چشمه خشکیده است
هۊنی اوو هوشیئَه hüni uv hušia

هوشوۊنیئِه hušvünie : خشکاندن
نمونه:
آب آنجا را تو خشکاندی
چَه وٚرَه اووٚ تٚه هوشوۊنی
čavəra uvə tə hušvüni



#فروغ:
ما می‌گیم پِخوشیئَه
مثلا شیر گاو خشک شد
منطقه آلیان- فومن


#حجت_دامن_کش_منطقه_سیاهمزگی:
سلام

خشکیه xəškiye /خشکین xəškiyen / پِخشکیه pexəškiye / پخشکین pexəškien : خشکیدن

خشکاونده xəškăvənde / خشکاوندن xəškăvənden / پخشکاونده pexəškăvənde / پِخشکاوندن pexəškăvənden : خشکاندن

علی ادمین کانال واژه ها:
سلام به همه! من می خواهم در مورد فعل dashtan در زبان تالیش بیشتر بدانم.

جایی که از این فعل استفاده می‌شود. می توانید چند مثال در زمان های مختلف به ما بدهید؟

چه تفاوتی با «heste» دارد؟

#حجت_دامن کش_منطقه سیاهمزگی:
Sılám ;
ama váyam " mı mobáil darım "
Dáštan cama  junubia tálıši ka bu "Dášten / Dášte
-
Ama  šafti tálıši ka/ ku heste nedáram ,vali / bımá " esta" dáram kı ce fársiya mane  bu ast / hast
🙏

#مریم_محسنی_ماسال:
Ama vāyam:
dāšte bə maneyə dāštan : az kitāv dārəm: man ketāb dāram
heste nedāram
esta bə maneyə hast dāram
čəmə num maryam esta
estima / hastam
estira/ hasti
esta/ hast
estimuna/ hastim
estiruna/ hastid
estina/  hastand

#مونا_عاشوری:
سلام و ادب خدمت اعضای محترم گروه،
عذرمیخوام میخواستم بپرسم آیا کلمه ی" گزَک "به معنای بهانه داریم؟
من نشنیدم ولی در گویش امامزاده هاشمی(موشنگا) از عزیزی شنیدم که این معادل رو برای بهانه به کار بردند

#رمضان_نیک_نهاد:
درود بر شما بانو عاشوری
فکر نمیکنم گه‌زه‌ک واژه تالشی باشد، در فارسی همان معنی بهانه می‌دهد که شما نوشتید اما مشابه آن کلمه یکی داریم:

گݖزگ: حریص، زیاده‌خواه

#فرنگیس_قلیزاده_ماسال:
#_زبان_تالشی_گویش_ماسال
گزگ:gəzg=حریص-طماع- آزمند-
سیری ناپذیر-برای کسی که ولع
خوردن دارد بکار می رود
فرنگیس قلیزاده

#بهنام_ن:
درود
امه تالشی کو
رغنه گته /رنه گته دارم
بهانه معادلی را

#کوهزاد:
گئردی پیشگا دوروت
    شه‌ورون چاک

بهانه یا بهونه  " وه‌خونه "

بهانه جویی  " وه‌خونه روجی "

به انضمام بقیه واژگان

#مونا_عاشوری:
درود بر شومه
علاوه بر رنه گته ،وَخونَه نی استفاده کرم🌺

#حجت_دامن کش_منطقه سیاهمزگی:
سلام
یه gəzg داریم و یه gazak

گزگgəzg : حریص  ، زیاده خواه 

گزَک gazak : فرصتی که تو خلوت گیر کسی میاد تا عمل منفی رو انجام بده مثلا  بلایی سر کسی بیاره  مثل دزدی ، ضربه زدن به دیگری و ...

مثال 1 : اَییرا گزک دَلَک اشت کله مغزی چاکن : خلوت گیرش بیاد مغز سرتو میشکنه
مثال 2 : اَییرا گزَک دَلک چمه که چیکچیون همه بَر
خلوت گیرش بیاد تمام  وسایل خونه مون رو میبره (/میدزده)

مثال 3 _ مرا گَزَک دَلک ای دس به اَیی بوکوفوم : خلوت گیر بیارم باید  یه دست کتکش بزنم
و...

گزَک  فارسی تو آبادیس :
معنی اصطلاح -> گَزَک [ به ] دست کسی دادن / افتادن
بهانه ویا دستاویز به دست کسی دادن / افتادن؛ مدرک به دست کسی دادن / افتادن
مثال:
- اگه کوچک ترین گزکی دستش بدی دیگه دست از سرت برنمی داره.
- حواست باشد گزک دستشان نیفتد، این ها همین جوری هم چشم ندارند ما را ببینند.
توضیح:
گزک به فتح «گ» و «ز» ازجمله به معنی نوبت، دفعه و به ویژه نوبت آب در کشاورزی است ( فرهنگ معین ). با این حساب، «گزک به دست کسی دادن» دراصل به معنی نوبت را به دیگری دادن بوده است و آنچه امروز از این اصط. فهمیده می شود، معنی مجازی و دگرگون یافته ی آن است.
گزک به فتح «گ» و «ز» ازجمله به معنی نوبت، دفعه و به ویژه نوبت آب در کشاورزی است ( فرهنگ معین ).

🙏🌺

#حجت_دامن_کش_منطقه سیاهمزگی:
غَغَج qaqaj

#سارا_روحانی:
درود

غغاج  : qaqāj   :  سبز قبا
کیجه  : kija   : گنجشک
رواس  : rəvās  :  روباه
شال  :  šāl  :  شغال

کشکره : kaškara  : زاغ
دار دا کو  : dār dā ku : دارکوب
اَله  : alə  :  عقاب
کلاچ  :  kaläč  : کلاغ

سارا روحانی ، تالشی تالش دولاب

Ážiar:
سلام وقت بخیر
سنجاقک به تالشی چی میشه؟

#رمضان_نیک_نهاد:
فݖرەنگ: سنجاقک   در تالشی فومن


#علی_حیدری_عنبران:
لو/lu: کلاغ ،کلاغ خاکستری
سیئو لو/siˀu lu: کلاغ سیاه در دو نوع نوک سفید و نوک قرمز
که‌چه‌له/kačala: زاغ
رݖووس/rəvus :روبا
لۊسه/lüsa : لاغر،مردنی ، مظهر لاغری
موره/mura : موش
مور/mur :مار

#پژمان _بخش پره سر : سلام در گویش ما به دارکوب دار دارَ کو یا دارَکو میگن و لوس یا لوسک به سمور خشکی گفته میشه که بین دستهاش از سینه تا شکم سفیدی داره. یک ماه قبل هم همسایه ها که جوجه هاشون رو شبها حیوانی می خورد با تله یکی ازشون رو گرفتن و متاسفانه دیر رسیدم و کشته بودنش. پرنده سبز قبا که عکسش رو دوستان بالا گذاشتن هم در منطقه ما وجود داره و بیشتر در مناطق باز و در مزارع در فصل پاییز روی سیمهای برق دیده میشه و اسمی که گه گاه شنیدم براش استفاده میشه هفت رنگ هست. باز هم سوال میکنم که ایا میتونم اسم دیگه ای پیدا کنم از سبز قبا . اما غغاج این عکس که گذاشتین نیست و با سبز قبا متفاوته . غغاج که به فارسی بهش زاغ جنگلی یا بلوط خوار میگن در جنگلهای ما فراوان دیده میشه و یکی از غذا های اصلیش بلوط هست و در جنگل به محض دیدن چیزی یا شنیدن صدایی با صدای گوش خراشی که شبیه به اسمشه فریاد میزنه و تقریبا زنگ هشدار هست برای همه. در گذشته گهگاه شکارش میکردیم و از گوشتش استفاده میکردیم . بعضی وقتها وقتی بی سر صدا بهشون هنگام غذا خوردن روی درختهای بلوط نزدیک میشم دیدم دانه های بلوط رو پوست میکنن و میخورن بر خلاف کبوتر وحشی که دانه های بلوط رو با پوست درسته می بلعن. با سرچ کلمه سمور خشکی میتونید عکس لوس رو ببینید. و همچنین با سرچ زاغ جنگلی یا جیجاق میتونید عکس غغاج و تفاوتش رو با سبز قبا ببینید.

Siyah Galiş:
کلمه məndara یعنی «گویا» شما چطور استفاده میکنید؟

#مریم_محسنی_ماسال:
منتره məntəra : گویا، انگار، گویی، مثل اینکه، به نظرم، به خیالم
منتره اَون شینه məntəra aven šina : گویا آنها رفتند

#رمضان_نیک_نهاد:
مݖندەرە : به نظرم
مݖندەرە اەې ۏاته نی/مݖندەرە اەې نؽۏاته

#علی_حیدری_عنبران:
درود
این واژه مݖندەرە/məntəra : گویا
در گویش شمالی:
اه‌گه‌م بوتی /agam buti: گویا ، به‌گمانم،به گفتارم. ریشه واژه به گفتن می‌رسد.

#حجت_دامن_کش_منطقه سیاهمزگی:
درود
هنتَره həntara / مِنه menə / مِنِسِیه meneseyə / چومونو čumunu / چومونی čumuni:
گویا ، انگار ، گویی ، به گمانم ؛ مثل اینکه

مرا مِنه هادی شه
" هنتره
" منسیه " "
" چومونو " "
" چومونی " "
:
برایم انگار که هادی رفته است.

#مریم_محسنی_ماسال:
منسیه را لطفا توضیح بدید

#حجت_دامن_کش_منطقه سیاهمزگی:
.

meneseyə
مثال
_مرا مِنِسِیه ک چم کیتاوی پَز /پَس یَندمه
به گمانم کتابم را جا گذاشنه ام

_ ترا نه منِسِیه / نِمِنِسِیه اَمه قبلا یا اومَیمونه
برات اینجوری نیست که انگار قبلا اینجا اومدیم ؟!

باز اگه ایرادی هست راهنمایی کنید🙏🌺

#رمضان_نیک_نهاد:
چومونو: مانند آن است که
چومونی: مانند آن بود که

#مریم_محسنی_ماسال:
فکر می کنم مخفف مانسته باشه
مونو مثل این است
مانسته با این منده باید نزدیک باشه

Ážiar:
درود وقت بخیر
انتظار کشیدن یا منتظر بودن به تالشی چی میشه؟

#دکتر_فرزاد_بختیاری:
درود آژیار برام

۱. گوشه‌دار به (gušadār be)
۲. چم به را به (čem ba rā be)
مثال:
- اشته گوشه‌داریمه: منتظر توام.
- چده بی ته را چم به را بومونوم: چه‌قدر باید برایت چشم به راه بمانم (انتظار بکشم).
- و ...
#حجت_دامن_کش_منطقه سیاهمزگی:
درود
و همچنین ...
را بَدشته ră badešte
را دَیِشته ră dayešte
را دَیَشته ră dayašte
گوشه دار منده gušadăr mande
مونتَظیر منده muntazir mande
مونتَظیر به muntazir be
چم برا منده çem bə ră mande
🙏🌺

#علی_حیدری_عنبران:
درود
اگر تالش آذربایجان باشید ،به گویش شمالی منتظر ماندن:
چه‌ش به رو ماندیٛ :چشم براه ماندن
اومیٛ ماندیٛ :منتظر ماندن

#کوهزاد:
دورود

"اومه ماندِ" یعنی منتظر آمدن هستم؟

#علی_حیدری_عنبران:
درود
بله
اومیٛ/ume:آمدن
❤️

#مریم_محسنی_ماسال:
سلام
۱- منده mande : منتظر ماندن، انتظار کشیدن (یکی از معانی اش است)
از ترا مونوم az tərā munum : منتظرت می مانم
۲- گوشه دار به / منده / guša dār be/ mande
: انتظار کشیدن، منتظر بودن
۳- گوشه دار داشتهguša dār dāšte: منتظر داشتن، منتظر نگهداشتن
۴- گوشه داری gušadāri: انتظار
- گوشه داری داشته guša dāri dāšte: انتظار کشیدن، منتظر بودن
۵- چم به را čem ba rā: چشم به راه ، منتظر
- چم به را به čem ba rā be : چشم به راه بودن، منتظر بودن
- چم به را داشته/ هشته čem ba rā dāšte/ hašte : منتظر داشتن/ گذاشتن
۶- را دییَشته rā diyašte: منتظر بودن، چشم به راه داشتن
و اصطلاحات مربوطه
۱- چمه دیلی مو ایسبی آبهčəmə dili mu isbi āba : موی دلم از انتظار زیاد سفید شد
۲- چمه چمون کفتک ورده čəmə čemun kəftək varda: چشمهایم از انتظار کفتک در آورد
به نظرم کفتک باید بیماری برای چشم باشد
کفتک به انجیر کال می گوییم
۳- چمه چمون تلس کردهčəmə čemun təlas karda: چشمهایم از انتظار تاول زد

#منصور_بلوری_گشت:
با دورود

منده:manda: ماندن، استفهامی است بیشتر
هوسین کا منده: هوسین کجاست!
پامنده:pamande:سرپا ایستادن
پا بمون: وایستا
چم ب را مندن: چشم براه ماندن، انتظار کشیدن


#بهنام_ن :
توضیح
در خط تالشی #کادوس
نویسه "یٛ" برای کسره بکار می رود

#سارا_روحانی:
درود پندومَه

به گویش ما یعنی
پندمستَه : pandəməsta :
یعنی ورم کرده / پف کرده

🙏

#بهنام_ن:
درود
در ماسال
واژه ی پند:pand: معنای سد و آب بند دارد
و
واژه ی پندوم :pandum: معنای هوای دم کرده و تف کرده وو شرجی

البته ممکن است معنای شرجی و تف کرده یک معنای مجازی و مصطلح باشد
شاید بصورت ریشه ای پندومه یعنی جمع شده و انباشت شده (احتمالی)

#منصور_بلوری_گشت:
با درود
درفومنات می گوییم:

پندومه:paduma:جایی که آب جمع شده باشد
ممکن است بطور طبیعی باشد یا با سنگچین
توسط آدمی صورت گرفته باشد

#سارا_روحانی:
درود

ما به سد و آب بند ( وند : vənd) میگیم
که قدیما تو رودخانه ها درست می‌کردند
تا آب جمع شود و تبدیل به بیل (عمق زیاد آب) بشود
که معمولا بچه‌ها شنا می‌کردند
یا ماهی می‌گرفتند
در واقع چیزی مانند سد امروزی
تا جای که بنده می‌دونم

#حجت_دامن_کش_منطقه سیاهمزگی:
درود
فَندم fandəm /fandım

#منصور_بلوری_گشت:
با درود

وند:vénd:جمع شدن طبیعی آب رودخانه را گویند،که برای شناکردن مناسب است
که گیلکها به آن جولفه می گویند

#سارا_روحانی:
درود ها برادر بزرگوار

رودخانه ها معمولا به شکل طبیعی بعضی جا خیلی عمق داره که به اون بیل می‌گوییم که برای شنا کردنه

معمولاً قدیما که رودخانه ها باریک بود بیل زیاد تشکیل می‌شد الان چون وقتی ماسه ها را از رودخانه ها بر میدارند بیل خیلی کمتر شده

البته این نظر بنده است

#علی_حیدری_عنبران:
سلام
پانده‌میٛ/پاندمِه/Pândamr: ورم کردن
پاندۊم/Pândüm: متورم شده
در حالت حقیقی این واژه در مفهوم فوق کاربرد دارد اما در معادلهای مجاز کاربرد زیادی دارد.
مثال:
داستݖم پانده‌مه:دستم ورم کرد.( حقیقی)
هَوو امرۊژ پانده‌مه: هوا امروز در حالت شرجی یا دم کرده است(مجاز)
خݖلݖ اووْ پانده‌مه: اب در بند(استخر) گند زده است.(مجاز)
توضیح اینکه این مصدر مانند سایر مصادر تالشی دارای مشتقات ،پیشوند و قابل صرف در همه شکل است.
#حسین_صفری :
دورود
پندومه آبی که مسیرش و یا مسیر خروجش مسدود شده باشد و راه خروجی نداشته باشد و جمع گردیده باشد را در روستا و مناطق ما می گویند.
آو پندومه کرده شه.

#داوود_فیروز:
درود پندومه.داغ و شرجی .زمانی ک خورشید زیر ابر تابستونی باشه.هوا پندومه بو آدمی خف پتیله

#حجت_دامن_کش_منطقه سیاهمزگی:
واژه ی " اَنگاره angăra " هم داریم

اَنگاره گته angăra gete : مشکل ایجاد کردن ،ایجاد دردسر ،  اختلال ایجاد کردن ، فتنه انگیزی

#بهنام_ن:
درود
اما
من معنی "انگاره گِتِه" رو  فقط "دردسر" میدونم
و نمیتونه معنای فتنه انگیزی و اختلال داشته باشه بنظرم
حالا شاید کاربردش در منطقه ما اینطور باشه

#منصور_بلوری_گشت:
بادرود
انگاره: کسی که کاری را انجام میدهدوتوان
تمام کردنش را ندارد
می گوییم فلانی اشته را انگاره گتشه

#بهنام_ن:
درود
اگر معنای آن توان انجام کار باشد
پس
ترجمه این عبارت چی میشه؟

"عجب انگاره ای مرا گِترَه برا"

#منصور_بلوری_گشت:
با درود
تقریبا همان معنا را میدهد
کاری را شروع می کندودرتمام کردن می ماند
بقولی خرش تو گل گیر می کنه یا برای دیگران
میخواهد کاری را انجام بدهد اما نیمه کاره وبی
سرانجام رهایش می کند

#مریم_محسنی_ماسال :
انگاره گته : بیخ پیدا کردن، کار دست آدم دادن
تشکه گله چه پا کو ای را انگاره گته
نا ترازه گفی ای را انگاره گته

#دکتر_حسینعلی_رحیمی:
دوستان درود
دوستان مخصوصا دانندگان تالشی شمالی
آیا ângivinbələşt شنیده‌اید؟
آیا مصدر ،ləşte دارید؟

#رمضان_نیک_نهاد:
در فومن در جایی که ارباتیما  میشود یعنی در کوره دوشاب‌گیری می‌شود بیشتر بچه ها یا کسانی که کارگرند، در پایان کار دوشاب گیری رسمی دارند به نام ته‌شت‌ئالیسی یا دوشاۏئالیسی  به شکلی که بچهها یا کارگران شیره چسبیده به تشت را با تراشه چوبی لیس می‌زدند شاید آن کارشان به نوعی با این واژه که دکتر رحیمی عزیز فرمودند، همبستگی داشته باشد

#دکتر_حسینعلی_رحیمی:
درود
بله باید همان باشد و برگردانش به فارسی:  «انگبین‌لیس»
جالب است که مرحوم عباس‌زاده این کلمه را به‌معنای انگشت شهادت (سبابه) ضبط کرده

#علی_حیدری_عنبران:
درود
بله جناب رحیمی بزرگوار
مصدر
لٚشته/ləšte :لیسیدن
وجود دارد با تمام مشتقات  و پیشوندها و پسوندها.
در واقع مصدری کامل است.
از انجایی که اغلب بعد از نوش کردن عسل انگشت سبابه شهد الود میشود، این انگشت را لیس میزنند . کاربرد معادل برای انگشت سبابه درست است البته در معنای مستعار و مجاز،چرا که همه پنج انگشت دست برای خودشان معادل‌های مستقیم در تالشی دارند.
واژه ؛
آنگیوین  الٚشت/ângivinaləšt : فاعلی است.
ان کسی که انگبین می لیسد،

#دکتر_حسینعلی_رحیمی:
سپاس
در بین شما هم این واژه برای انگشت اشاره به کار می‌رود؟

#علی_حیدری_عنبران:
بله
در قالب مجازی کاربرد دارد.

معادل مستقیم و حقیقی برای انگشتان دست
آنگٚشته/ângəšta :انگشت
مۊجۊل/müjül:انگشت کوچک
مۊجۊلٚه بٚوه/müjülə bəva :انگشت حلقه
دٚروزه آنگٚشته/dəruza ângəšta:انگشت میانی
ایمونه‌آنگٚشته/imüna ângəšt :انگشت اشاره
کله‌آنگٚشته/kala ângəšta :انگشت شست

#حجت_دامن_کش_منطقه سیاهمزگی:
انگبین
انگبین واژه پارسی سره واژه عربی عسل است. در بسیاری از کتب ها تاریخی به معنا شهد و عصاره نیز آمده است.

سلام
در اطرف شفت بعد از گرفتن عسل هم همین " تشته آلیشته taśta álište انجام میشد و بچه ها عسل های باقی مونده ی تشت ها و ظرف رو میخوردند.

شاید واژه ی مورد نظر همین انگبین لیشته angabin lište باشه
لیشته lište / لیشتن lišten : لیسیدن

🙏🌺

#مریم_محسنی_ماسال:
در مورد مطلب انگوشته آلیشته این مطالب رو در یاد دارم
- عسله واش لیشته
در ییلاق در تابستان گیاهی می روید که عسله واش می گوییم به نظرم مریم گلی باشد گل زرد رنگی دارد آن گل را از گیاه جدا می کنند و تهش را می لیسند ذره ای شهد شیرین دارد آن را می لسیند. بشم عسله واش بلیسم/آلیسم
- تشته آلیسی لیس زدن تشت دوشاب که فرمودند
- انگوشته لیشه
خردنی مهرز اشتن انگوشته بلیسه
نگذار طفل انگشتش را بلیسد
- از مگه چمه انگوشته لیسم
به این معنی که من هم خرج دارم انگشتم را که نمی لیسم
- انگوشته آلیس واحدی برای کمترین مقدار از خوراکی است
ای پاتیل قاتقی ای انگوشته آلیس مرا شون پس نییشته
از یک دیگ خورش به اندازه یک انگشت لیس زدن برایم باقی نگذاشتند
- چه آشپجی خوبه چه پته خوراکی بهری اشته انگوشتان نی آلیسی
در تعریف و تمجید از آشپز

#کوهزاد:
مرا بوا دا الان  دیمازه  به نیره ؟
حتمن  وازه " مازه " را شنیده ایی

#صادق_شیرزاد_ماسال:
برا جان ا دیماژه یه نه دیمازه
دیماژه اشترا ای چی دیگه یه
دیماژه و ایمازده جه ربطی ممکنه
دبندینه بدارن؟

#مزدک_مهرپویا:
درود و شب به خیر!
با پوزش از گرامیان که سرزده وارد گفتگوی شما شده ام: در منطقه ما دیمازه به معنای تجسم توهم آمیز است! دیمازَه چیزی است که وجود خارجی ندارد و وقتی آدم توهم بزند آن چیز به چشم آدم می آید! گاهی به این شکل هم میگویند: اَی دیمه دوئَشه! آن چیزی که در حین دیمَه دوئّه(!) که واقعیت هم ندارد، بهش می‌ گویند: دیمازَه !
واژه بقعه که درتالشی بوقا یا بوغا تلفظ میشود
ریشه در زبان پارسی دارد و ازواژه بغ یا بگ گرفته شده است و در واقع معرب است!
بادرودی دوباره وشب به خیری دیگر!🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹‌🌹🌹🌹


#حسین_زاغی_ماسال:
درود استاد مهرپویا عزیز
دیمه دوئه
ول کردن،رها کردن ،بیخیال شدن چیزی،از حالی به حال دیگر رفتن....از ذهن بیرون کردن چیزی ....
گویش ماسال

#صادق_شیرزاد_ماسال:
درود جناب مهرپویا
ممنون از توضیحات شما
دو کلمه ایمازده و دیماژه یا بقول فومنی های عزیز ایمازه و دیمازه..  در معنا هیچ ارتباطی با یکدیگر ندارند
ایمازه به بقعه گفته نمیشه بلکه این واژه اشاره به ماهیت فردی میکند که در جایی دفن شده است
دیماژه هم دقیقا همان چیزی است که جنابعالی فرمودین... منتها ما دیماژه را بیشتر برای حالتی بکار میبریم که درخواب برای افراد اتفاق میفته و فرد دچار آشفتگی و پریشان خوابی میشه

#کوهزاد:
دوست عزیز خود واژه نماز امروزی ابتدا

            " نماژ " بوده

دیماژه هم گفتید امروز دیمازه شده

اینها همه در سایش و اتفاقات زبانی صورت میپذیرد

اهه جانی غوربون

#صادق_شیرزاد_ماسال:
درود جناب مهندس زاغی عزیز
دیمه دوئه دچار شدن به حالتی است مثل دیوانگی و افسردگی و امثالهم
چیزی که شما فرمودین میشه
دیمه نوئه

#رمضان_نیک_نهاد:
در فومن دیمه‌دوئه داریم میگویند
جندون ئه‌ی دیمه دوئه، چنین شخصی بر اثر ترس دچار توهم و وحشت است

دیمه‌دوئه/ وحشت کردن
دیمه نوئه/ ترک کردن، روی‌برگرداندن

#حجت_دامن_کش_منطقه سیاهمزگی:
درود ، ما هم با همین مفهوم دیمه دوئه رو به کار میبریم ،مثلا میگیم فلانی توره کار کر ، ایی دیمه دوئَشه ، ایی دس دوئشه و ...
🙏

#رمضان_نیک_نهاد:
لیثی حبیبی:
گاهی واژه ای تالشی در کل جهان دقیق به همان شکل تالشی آن بکار می رود. به عنوان نمونه، «تَی فُون»(تالشی) = طوفان عربی و توفان فارسی، که از همان شکل عربی برگرفته شده. ولی «تَی فُون» در تمامی زبان های اروپای شرق و غرب از جمله زبان یونانی دقیق به همان شکل تالشی خود بکار می رود. تالش همینک به توفان، همچون مردم اروپای شرق و غرب «تَی فُون» می گوید. اما دانشمندان زبان شناس غربی نمی دانم از روی چه اصلی آن واژه ی ایرانی، هندی، اروپایی را بر گرفته از زبان چینی می دانند، که بی هیچ تردیدی، تفسیری نادرست است. «تَی فُون» در تالشی بُن و معنی دقیق خود دارد؛ چگونه می تواند از زبان چینی آمده باشد؟!

#دکتر_فرزاد_بختیاری:
در کجای تالش به طوفان/ توفان، "تَی فُون" می‌گویند؟!

#رمضان_نیک_نهاد:
دکتر جان در فومن تیفون می‌گوییم اما تَی فون نه
فکر کنم اشاره ایشان تاکید به شکل گویشی رایج در خارج از ایران است

#دکتر_فرزاد_بختیاری:
درود بر شما مهرآیین مرد

در ماسال هم تیفون (tifun) شنیدم.

#حجت_دامن_کش_منطقه سیاهمزگی:
سلام من توفان رو " تفیونtəfyun " شنیدم
مثلا وقتی باران خیلی شدید شروع بشه میگمیم : تفیون ویدوشه
🙏

#مریم_محسنی_ماسال:
تیفون/ تفون را در مورد بوی خیلی بد می گوییم
لشه بویی آ چَه مرده دَلی دیله کو بوی تیفون/ تَفون دَه
تیفان اسم مردانه است

#منصور_بلوری_گشت :
بادرود
در بعضی مناطق فومنات توفیون هم می گویند
tufyon
مثلن: زیره شو توفیون واری
دیشب توفان می بارید!

#رمضان_نیک_نهاد:
بݖپا :  مراقب
این واژه را ما الان هم داریم

#حجت_دامن_کش_منطقه سیاهمزگی:
درود
اَمه کسی ک خردنی مراقیبت کر وایم  "خردنه پا"
یا کسی ک گوسندون وَران مراقیبت کر وایم "وره پا"
یا کسی ک که مونو  و چم دار وایَم "که پا /کوَره پا"
و ...

Ážiar:
درود
هوش/حواس به تالشی چی میشه؟

#عارف_محمدقلی_پور_ماسال:
کانال واجه‌واج رو داری؟
اون‌جا به جواب اکثر سوالات می‌رسی
اگه پیدا نکردی بیا اینجا بپرس.

هوش و حواس رو فک کنم باید تو جمله معنی کرد.
معنی "هوش و حواسش رو به کار نمی‌ده" می‌شه "کاری ویرا/ویرها نی".
مثلا می‌شه از اساتید پرسید معنی "هوش و حواس درست و حسابی نداره" چیه؟ "ویرا/ویرها نی" نمی‌تونه معادل دقیقی باشه براش، سایدم باشه و من نمی‌دونم.

#حجت_دامن_کش_منطقه سیاهمزگی:
ویر و هوش نِدار : هوش و حواس درست و حسابی نداره
ایی ویر نمونو : یادش نمیمونه
ویر و هوشداره : باهوشه
ویرهایه : حواسش جمع هست ، مراقبه
خدا ت ویرها بوبو : خدا نگهدارت باشه
و.‌..
به نظرم هوش همون شکل هوش به کار میره و ویر به معنی یاد و حواس

#رمضان_نیک_نهاد:
چؽم‌روشونی:  تیزهوشی
چؽم‌روشون: باهوش
ۏیرها: نگهداری
ۏیر: یاد
هوش: هوش

#حجت_دامن_کش_منطقه سیاهمزگی:
درود
چم روشون رو " تیز بین " هم میشه گفت

#عارف_محمدقلی_پور_ماسال:
درود
سمت ما ویرا/ویرها(virıhá) معادل نگه‌داری نیست.
اصلا فک نکنم ویرا به تنهایی معنی مشخصی داشته باشه.
من بیشتر "ویرا به" رو شنیدم که یعنی حواست به کسی/چیزی بودن.
به فکر کسی/چیزی بودن.

ویرای اشتن خردن نی: حواسش به بچه‌ش نیست.
اشتن ویرا ببه: حواست به خودت باشه./به فکر خودت باش.

#رمضان_نیک_نهاد:
گاهی برای تیزی آعضای بدن اینگونه هم می‌گوییم:
تݖری: تیز
تݖرېه چؽم : تیزچشم
تݖرېه گوش: تیزگوش

#حجت_دامن_کش_منطقه سیاهمزگی:
م اشت ویرهایمه : من مراقبتم ، حواسم بهت هست
Virhă /virhá

دقیقا
تریه کله و تریه دماغ و ...👏

#منصور_بلوری_گشت:
بادرود
ویر:vir:یاد،هوش،حافظه
واژه زبان اوستایی است
اما در بعضی مناطق بصورت
خ دا ت ویرها بوبو  وان
خداوند نگهدارتوباشد
ولی ویرا هم داریم
کسی که سرپا ایستاده می گوییم
روکته ویرا: اندکی بنشین

#عارف_محمدقلی_پور_ماسال:
نه
انته نبو معنی کرده هیچ‌وقت
یعنی نبو کلیمه فعلی کو سیفا کرده، مگر نارتر تاکه استفاده‌به‌بوبو.

مثلا فارسی کو بو: مراقب امتحان
تالشی کو بو واته: ایمتیحانی ویرها؟ نبو واته.

اصلا ویرها معنی مراقب نی نده. مراقبتبه حواسی نه مرتبط بوبو.
ویرا به: فکر و حواست معطوف به چیزی باشه.
گاهی با مراقبت هم هم‌پوشانی داره، اما مراقبت معنای گسترده‌تری داره، می‌تونه مجموعه‌ای از کارهایی باشه که عملی هم هستن، علاوه بر ذهنی ذهنی. اما ویرا ذهنیه فقط، عملی نیست.

اصلا ویر- در گذشته به معنی فکر کردن بوده.
ویرا هم احتمالا از ویر+ا ساخته شده، یعنی اسم فاعل از فعلی که ریشه‌ش ویر بوده.

مم این جمله رو بارها شنیدم، وقتی کسی به فکر مزرعه نیست (نه این‌که مراقبش نباشه) و حواسش معطوف به مزرعه نیست، می‌گن "بجاری ویرا نی"

#رمضان_نیک_نهاد:
ۏیر: یاد، نگه‌داری اطلاعات در حافظه است
ۏیرۏه‌ردؽ: به یاد آوردن

#عارف_محمدقلی_پور_ماسال:
می‌شه از ویر مثال بزنید
به تنهایی

مثلا در فارسی می‌تونیم این جمله رو برای یاد بگیم:
"یاد او برای همیشه در خاطر ما می‌ماند."
آیا در تالشی شما هم می‌شه این رو با ویر گفت؟

#دکتر_فرزاد_بختیاری:
درود عارف جان

مثال:

- از الانی ا قدیمه نقله گله شام ویر ووئرده.

- من ویر ندرا که ا کیتاوی کینی ته کو ویگته‌ما.

ولی ام جمله‌گله چمه وری تالشی کو فارسون شیوار نبو واته. امی بی انته واته:

امه همیشه ای ویر خوازم/ خازم داشته‌.

#رمضان_نیک_نهاد:
مه‌گه تݖ ۏیر نی
مگر تو یاد نداری

#عارف_محمدقلی_پور_ماسال:
سلام
امن فعلینه.
یعنی ویر ورده، ویر درمه و ...
وقتی خایم کلمه‌یی معنی بکرم نشایم ای مرکبه فعلی کو برکرده و معنی بکرم.
مگر ام‌ که اشتن تاکه جومله کو به‌کار شه بوبو.

خوب این باز هم تنها نیست.

🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿
گاهی کسی که هوش و حواس درست وحسابی ندارد ما در ماسال به اینگونه افراد حواس پَرت می گوییم
کینه اشته حواس چه هَنی پرته ؟

ویرها :توجه داشتن
ویرها بِبِه^ : توجه کن
ویرها نیره : توجه نمی کنی
مِن ویر نی : من یادم نیست

زلیخا صبا ماسال

#بهنام_ن:
درود
فرق
چوچوخا
و چوپخا
چوجیخا
چییه؟
شما کدومو شنیدین؟

#رمضان_نیک_نهاد:
چوجیخا : با چوب جایی را کاویدن یا موجودی را انگولک کردن

#عارف_محمدقلی_پور_ماسال:
چوجیخا
جیخا که ریشه‌ی فعل جی‌خوئه‌ست
چو هم که معلومه

#حجت_دامن_کش_منطقه سیاهمزگی:
سلام
امه وایم " چوجیخا " cujixá
ک  چو (چوب ) و  جیخوئه ترکیب  بو
اذیت کردن  ، انگولک کردن

#زلیخا_صبا_ماسال:
چو جیخا؛انگولک کردن
چودَکو یا چودخو: بهم زدن آرامش  وباز انگولک کردن ووشکنده مثلا می گویند زمی چودخو مکه ته را انگاره گره
ونجوا : پشت هم بچه را این ور آن ورکشیدن که سبب اذیت بچه می شود
جیخل جیخا :پنهان کردن چیزی دور از چشم دیگران

#حسین_زاغی_ماسال:
وقتی اردگ ها تو مزرعه یا محل از گَل و لای را با نوک خود می کاوند،این واژه را بکار می برند.
اردکن کرا چوچوخا کرن
اگر درست گفته باشم!

#زلیخا_صبا_ماسال:
ما به این کار اردک‌ها چوچوروکا می گوییم


پژمان:
#پژمان _بخش پره سر : سلام در گویش ما جیخاسته به فرو بردن چیزی زیر و بین دو چیز گفته میشه. مثل اینکه بگیم پولی لا بنیکا جیخا. یا بگیم سینه ( بالش) چمن تکی بنیکا جیخا یهنی بین من و زمین . و برای انگولک از کلمه چودکو اسفاده کنیم یعنی چوب رو از پهلو به چیزط زدن و باعث تحریک اون شدن. و برای کاویدن اردک در گل ولای از کلمه چورچورنه و گاهی هم اختصاری ترش از چورنه استفاده میکنیم و احتمالا از صدای حرکت نوک اردک در گل و لای گرفته شده.

اسماعیل رضوی نژاد:
چوجوخا به نظرم درست باشه ما این کلمه را شنیدیم و مورد استفاده قراردادیم

#کوهزاد :
دئرود

سمت ما بعداز دروی برنج  بجارگاه را تقریبن آبگیری میکنند تا اردکها بروند آنجا
  "  روجو .. روجون " کنند تاهم چاق بشوند هم تخم بکنند
البته وقتی بجاری که " ژه " źa " خوبی ریخته باشه اردکها  خوب  روجو میکنند

و مورغونه رئجئن .  رجن  rəjən

هنته که ایسرن شعر رجن

#رمضان_نیک_نهاد:
درود
ۏیچݖر، ۏیۏه‌ز : آبشار
بازو: بازو

چݖرݖش: ترشح

#حجت_دامن_کش_منطقه سیاهمزگی:
سلام جناب نیک نهاد گرامی
اَمه آبشاری وایم "وَزَن"
"ویچر "ویشته آبریزی وایم ک معمولا چه ارتفاع نسبت ب آبشار کمتره
بازو هه بازو وایم

Ážiar:
درود و وقت بخیر
ویران کردن یا خراب کردن به تالشی چی میشه

#عارف_محمدقلی_پور_ماسال:
سلام
ما ویریجاونده رو برای تخریب کردن هم استفاده می‌کنیم. معنی اصلیش فروریزاندنه.

اشته که ویریجه‌ئی: خونه‌ت خراب شه (فرو بریزه)

#سارا_روحانی:
درود

ویرجاونسته  : کسی را فراری دادن
البته تو گویش ما

#عارف_محمدقلی_پور_ماسال:
سلام

در این ویریجاونسته‌ی شما "وریج" ریشه‌ی فعل هست‌. مثلا سمت ما به پناه بردن می‌گن دوریج برده (از فعل دوریته: گریختن به داخل چیزی، که البته این فعل باقی‌ نمونده تو زبان امروزه‌ی مردم ماسال)
این فعل با فعل گریختن هم‌ریشه‌ست. ابدال واو به گ در فارسی خیلی زیاده.
ول =» گل
ورگ =» گرگ
و ‌...

تو دریجاونده/ویریجاونده‌ای که ما می‌گیم ریشه‌ی فعل "ریج" هست و با ریختن/ریز- هم‌ریشه‌ست.

#سارا_روحانی:
دوریج یعنی پناه بردن ما هم داریم

وریج  : گاهی معنی ریختن هم میده
مانند  : برزی ویرج

به نظر من ریشه یکیست
حالا گویش مناطق کمی فرق داره

ویرج  : فعل امر یعنی بریز

ویرجاونسته :
مانند
فلانی کلَه دیس  ویرجاونستشونه ؟
دختر فلانی را نگاه کن که فراریش دادند ؟

#حجت_دامن_کش_منطقه سیاهمزگی:
سلام
ما ویرجاونده رو میگیم " ویریاونده  با معنی  فرو ریزاندن ، تخریب کردن ( به سمت پایین )
viriyavənde / ویریاوندن viriyavənden"

اشت که ویریئ یا ویریه ئی
خانه ات خراب شود
ویریه viriye /ویرین viriyen : تخریب شدن

برج bərəj : بریز
ویرج virəj : بریز
رج rəjə : میریزد

یه رجه rəje هم داریم که تو ردیفهای پشت سر هم حرکت کردن
مثلا میگن گوسَندن رجه گتَشونه کره شون
یا مورونجِن که کا شون رجه گِته

گوله رجه gula rəja : نوار فشنگ ،قطار فشنگ


Ážiar:
درود و وقت بخیر
ویران کردن یا خراب کردن به تالشی چی میشه

#میلاد_بردبار_اسالم:
سلام
ما به این شکل میگیم مثلا برای خرابی و یا ویرانی (مانند ساختمان) :

ویریسته viriste : ویران شدن
ویراونسته virāv(ə)nəste : ویران کردن
ویرَراوْن virarāvən : ویران کننده

کلمه اول برای توصیف اشخاص با ظاهر شکسته و یا بدن ضعیف هم استفاده میشه.
همچنین "سرسته" sərəste و "سریسته" səriste به معنی "آوار شدن و فرو ریختن" رو هم شنیدم.

Ážiar:
فعل تَرک کردن به تالشی چی میشه؟

#رمضان_نیک_نهاد:
دیمه‌نوئؽ / ترک کردن یا کنار گذاشتن

دیم یا دیمه به پهلو‌های دو طرف کوه و تپه هم گفته می‌شود/ بندی ئه دیم
دیم به  بخشی از زمان هم گفته میشود/ چیم به دیم/ چیمی به ئه دیم/ از این به بعد
شاید دیمه گذاشتن به نوعی پنهان کردن در بخش ناپیدا از کوه  وام گیری شده
دیم در صورت هم شاید به نوعی به پهلویی از سر / صورت گفته شود
در مکالمات روز مره هم گاه به مکان دورتر و فاصله اطلاق شود/  ئه دیم بنش

#منصور_بلوری_گشت:
با درود

دیمه آدوئشه: دچار توهم شدن

دیمه: نیمه ی یک تپه

دراطراف منزلمان تپه ای وجود دارد که به
kuyadima کویه دیمه معروف است
که یک طرفش بسیارشیب دار وطرف دیگرش
نیمه هموار است

#حجت_دامن_کش_منطقه سیاهمزگی:
سلام
ما ئادیم /آدیم دارم ب معنی آشکار و عیان و فضای باز

#عارف_محمدقلی_پور_ماسال:
سلام
سه تا دیم تو تالشی ماسال داریم
اولی به معنی پشته که با دُم هم‌ریشه‌ست
دومی به معنی لحظه یا بخشی از زمانه که با دَم هم‌ریشه‌ست
سومی هم به معنی صورته، چه انسان چه بعضی اشیا.

Ážiar:
درود و وقت بخیر
ویران کردن یا خراب کردن به تالشی چی میشه

#حجت_دامن_کش_منطقه سیاهمزگی:
سلام
وَیرونه کرده vayruna karde
خَراو آکرده      xarăvăkarde

#سارا_روحانی:
درود

وَیرونَه کرده : vayruna karde :
ویران کردن یا خراب کردن

Ážiar:
تو تالشی شمالی میگن "بلاو کرده"
فعل اصیل تری معادل خراب کردن یا ویران کردن تو تالشی جنوبی نداریم؟

#رمضان_نیک_نهاد:
چۊل‌به/ ویران‌شدن/ به خاکستر تبدیل شدن
سیېا چۊل‌به/  به خاکستر سیاه تبدیل شدن
سݖک‌وسیېا/ نابود شدن

#سارا_روحانی:
درود ها استاد نیک نهاد گرامی

سییا چول  ، ما هم میگیم
و بیشتر برای نفرین کردن این کلمه را بکار می بریم

فلانی کَه سییا چول بوبو

سییا چول مَنده

#حجت_دامن_کش_منطقه سیاهمزگی:
چول به و چول و چفر  çəfər به هم که جناب نیک نهاد فرمودن داریم

سلام  بانو روحانی بزرگوار
حالت نفرین امون دارم👇
سیا چول بوبو
چول بوبو
چول و چفر بوبو
خراوه بوبو
وَیرونه بوبو
ویریئ
و...

#بهنام_ن:
سلام
برای جمله زیر
چه جایگزینی پیشنهاد میکنید
"این گروه ریزش ها و رویش هایی دارد"

#منصور_بلوری_گشت:
بادروت

ام جرگه دیله

ایسرن ویبون

ایسرن پران

با سه پاس

#حجت_دامن_کش_منطقه سیاهمزگی:
سلام
" ام گورو ویشه و پِرومِنونی دار "

#دکتر_فرزاد_بختیاری:
۱. ام گروه کو ای‌سرن برشون، ای‌سرن دران.

۲. ام گروه اعضا، تازه - کنه بون.

۳. ام گروه کو برشه - برمه دارم.

۴. ام گروه کو ای‌سرن ویبون، ای‌سر پران.

۵. و ...

آچکه‌نیمه. ا چی مندیمه بوام، مه کو جیلیزگی.

ضیا طرقدار:
اگر منظور شما این است که این جمله به تالشی چه می شود ، به گویش آستارا این گونه ::

ام داستَه آقری یِه پِمواِ هِستشِه

əm dâstâ âqəriye pemue hestəše

اَرشیت:
ام دستَه دِره ای کَمِنی ویبون و ای کَمِنی پِران

میلاد بردبار :
سلام. فکر میکنم در اینجا معادل مناسب برای عبارت "رویش و ریزش" در گویش ما باید عبارت "دَرش و بَرش" darš ə barš (ورود و خروج) باشه که با توجه به حالات تاکیدی و ارگتیو موجود در تالشی مرکزی اسالم، میشه به سه حالت با معنای یکسان به کار برد :

* اْم گورو دَرشْبَرشْش هِستَه.
Əm guru daršəbaršəš hesta.

* اْم گورو دَرشْبَرشْشَه هِست/هِستْن.
Əm guru daršəbaršəša hest(ən).
(تاکید بر روی "رویش و ریزش" و همچنین پسوند ən نیز میتواند برای تاکید بیشتر استفاده شود)

* اْم گوروئَه دَرشْبَرشْش هِست.
Əm gurua daršəbaršəš hest.
(تاکید بر روی "گروه")

و همچنین اگر بخواهیم به صورت خالی و فقط با یک فعل بگیم که این گروه [ریزش و رویش] داره، از فعل "هِستْشَه" hestəša استفاده میکنیم.

#بهنام_ن:
بزرگواران سلام
آیا کلمه پپرده را
درست بکار برده ام؟
ایا میتواند برای لگد مال کردن
از پپرده استفاده کرد؟

#مریم_محسنی_ماسال:
سلام
حدس می زنم منظور شما "پاخله کرن" باشد

- پپرده پاورچین راه رفتن حشرات
مورجونه اشته دسی پپره
- پپرده از پایین با سرعت از درخت یا دیوار ...عمود بالا رفتن
مترادف پچیکه
پچیکه / پپرده البهل داری تکه پشه

اشته سر پوزن : از روت رد می شوند
اشته سری مزگی را شون
اشته سری چاکنن
ته‌کاغذه کلا کرن
اشته سرَه را شون
ته داره تکه وازنن
استه کرده کو ته پشمون کرن
ترا وان چَه
ته پخساونن

اشته سری تون‌ پوزن
اشته سری تونی نه شون
اشته سری واز کرن

پا خوئه لگد زدن
پاخله کرده لگدمال کردن است

#بهنام_ن:
من دیدم تو ماسال
وقتی بچه ای
بزرگتری رو اذیت میکنه و از سر و کولش بالا میره
بهش میگن
چده من پپری
کشتره من

#مریم_محسنی_ماسال:
پچیکی می گوییم ما در این حالت
پا برکرده هم می گوییم
چده مه‌پچیکی مه پا برکردره

#حجت_دامن_کش_منطقه سیاهمزگی:
سلام
ت ویپرن وایم
پپرده حَشران را ویشته کارشو

یه جور تشبیه هست ، بچه رو به موجودات ریزی که از روی ادم رد میشن تشبه میکنن (حشرات، هزار پا ، مورچه و ...)

کسی وقتی زیاد به دیگری گیر میده و یا زیادی بهش میچسبه میگن " م پچکی"

#کوهزاد :

دوروت

زمانیکه  " گوشه ده شو " چمه جان یا خلاکو  را بکری  واین . گوشه دشو ته پِپره

بما انته کو پی بوای ته . ویپرن یا دپرن .

برای لگ مال کردن
ویپرده دارم
ده پرده هم دارم
کم وزیاد داره

#منصور_بلوری_گشت:
بادرود
پپرده :pepərde:آرام آرام ازجایی بالارفتن

اسپج اشته سر پپرٚ:شپش روی سرت راه میرود

وپر،‌آپر داریم: لگدزدن آرام روی بدن

پچکی:pečəki:سربه سر گذاشتن مکرربا کسی


بلوری ازگشت

#سارا_روحانی:
درود ها

پپرده : pəpirde : از روی چیزی یا کسی راه رفتن / لگد زدن
و اما
گاهی پپرده به معنای بی احترامی و محل نگذشتن به طرف مقابل است
مانند
فلانی کله گردی پپرده و کسی محلش ننوئه
یا
فلانی اشتن خانوادَه پپرده و ویریتَه

یعنی دختر فلانی جلوی خانواده اش وایستاد و کار خودشو کرد و
فرار کرد ( البته برای ازدواج )
یا مثلاً
فلانی چتَه گردی پپردَه ؟
فلانی چطور به همه بی حرمتی و حرفاشونه زیر پا گذاشت و کار خودشو انجام داد ؟

تالشی _ گویش پره سر