گفتمان آب، توسعه و محیط زیست؛ صابر معصومی

حاشیه به مثابه متن:

1️⃣ بعید می‌دانم ایرانی‌ای این روزها گوش و چشمش برای اخبار #جنگ تیز نباشد. همه نگرانیم. اما عموما آماده دفع خطر. #ایران سرزمین ماست. اگر جنگی باشد، ما برای خاکمان (و نه هیچ #ایدئولوژی ) می‌جنگیم، اما طرف دیگر برای پول. [چند روز پیش جوانی آمریکایی برایم از خانواده اش (پدر و مادر و عمو و دایی و ...) می‌گفت که همه در ارتش #آمریکا و در #عراق و #افغانستان جنگیدند اما حالا که برگشته‌اند، خوش حال و روزترینشان روزی چندین داروی آرامبخش مصرف می‌کند].

2️⃣ از غمگین‌ترین وقایع زندگی‌ام، شنیدن نکوهیده‌ترین جمله‌ای بود که ممکن است از حاکمی صادر شود: "کشش ندهید" [ماه پیش، در پاسخ به اعتراضات برای قطع متوالی برق در #کامبوج ، نخست وزیرِ خود-منتخب مادام‌العمر فرمودند که #کشش_ندهید اگرنه، کلا فیوز برقِ کشور را در می‌آورم! عجب شباهتی: در عقبگرد به‌پای بازماندگان #خمرهای_سرخ رسیده‌ایم!]. انگار مسجد جامع خرمشهر بود که بر سر ملت ایران آوار شد. اگر بنا را بر سِلمِ نفس بگذاریم، اگر حاکم تصورش را می‌کرد که چنان فکر و سخن ناسنجیده‌ای، چگونه دومینویی از #فساد به راه می‌اندازد، ترجیح می‌داد که از خیر سخنرانی آن روز بگذرد.

3️⃣ علیرغم آگاهی اندک از #ژئوپولتیک عمیقا باورمندم که اگر فساد بر کشور حاکم نبود، معادلات جهانی در تقابل با ایران به گونه‌ای دیگر رقم خورده‌بودند. در آن حال، تهدید این ملت-دولتِ در هم‌تنیده [حتی با همین سیستم حکومت دینی]، خیالی بود کودکانه. تهدید خارجی، مساوی بود با ازدحام موافق و مخالف و منتقد و بی‌طرف، در پشت سر حکمران برای دفاع. چرا که برخلاف پروپاگاندا، پیوند بنیادی مردم با حاکم، نه بر مبنای عقاید دینی/ایدئولوژیک دو طرف، که با معیار #حکمرانی خردمندانه است.

4️⃣ من منتقد دائم این "حکومتِ نه-برای-ایران" هستم. ایمان دارم آنچه یک ملت (و نه حکومت) را به رستگاری می‌رساند، قرار داشتن دائم شهروندان در موقعیت انتقاد، مطالبه‌گری، و محدود نگاه داشتن دامنه قدرت #حاکمیت است. تضمینی بر ابدیت نظام فعلی نیست اما آنچه دائم است، مردمی‌اند که بر روی این خاک زندگی می‌کنند [دوستم، نظر بدویِ چادرنشینی در #صحرای_سینا را در مورد اشغال آنجا توسط #اسرائیل پرسیده بود. پاسخ پیرمرد خردمند این بود: ما قرنهای قرن به همین شکل اینجا زیسته‌ایم و هر از چندگاهی، حکومتی/فاتحی را بدرقه کرده‌ایم. اینها هم مثل بقیه!]. اگرنه، تلاش ما در این شرایط #ورشکستگی_حکمرانی ، این است که بنیانی غنی از آگاهی و تجربه برای حکمرانی‌ای خردمندانه در آینده بسازیم.

🕊یاد سوم خرداد گرامی.

https://instagram.com/p/Bx2H3wighZ4/

نایکپارچه گی حفاظت محیط زیست.

◀️ سازمان ها و تشکل های زیست محیطی بین المللی، پر از "مدیر جهانی و مدیر منطقه ای و هدایت کننده گلوبال و تقسیم کننده فاند" هایی (اکثرا سفید و اهل شمال جهانی) هستند که در تمام عمرشان، به اندازه دو روز کارِ گِل نکرده اند.

🔹 یک بار از جوامعِ محلیِ اعتماد از دست داده، ناسزا نشنیده اند. یک بار با #فساد مالی/سیاسی برخورد نداشته اند. یک بار توسط سودجویان غیرقانونی به مرگ تهدید نشده اند. هیچگاه به مخیله شان خطور نکرده که در اعماق امنیت #ژنو و #واشنگتن ، مافیای چوب، خانواده شان را به گروگان بگیرد تا مجبور به سکوت شوند. هیچگاه با چالش مدیریت بودجه ای چندمیلیون دلاری مواجه نبوده اند. هنگامی که همکاران میدانی شان با حقوق به مراتب کمتر از آنان، برای انجام مسئولیتهایشان وقت و انرژی کم می آورند، آنها از برنامه ریزی تعطیلات طولانی مدتشان برای بازیابی آرامش، باز نمی مانند (من حقیقتا باید به کارکنانم آنقدر اصرار کنم تا مجبور شوند دو روز مرخصی درخواست کنند. بیشتر آن را هم به کار داوطلبی در خانه یا منطقه می گذرانند!)

🔺 پیش-بوداهایی هستند که بیشتر فعالیت حرفه ایشان، پرواز از این اتاق جلسه به اتاق جلسه دیگر است تا در مورد استراتژی های جهانی سخن برانند، مدلهای مفهومی ارائه کنند، حرف های خوب بزنند، اتوپیایاهای سیاستی ترسیم کنند و .... از این دست کارها.

📙 اهل دانشگاه ها هم از این قاعده مستثنی نیستند.

❓این دوستان حرف خوب زیاد می زنند و سیاستهای خوب زیاد تولید می کنند. اما کمتر پیش می آید که لحظه ای بایستند و از خود بپرسند، چگونه است که اینهمه رؤیای تولید شده خوب، اینهمه سیاست عالی، کمتر به عملِ موفقیت آمیز منجر می شود؟

✅ بطور مثال اگر دسترسی داشتید، موفقیت های صندوق جهانی حیات وحش در گزارش سالانه اش را ورقی بزنید. در این سند چند ده صفحه ای، سخت است موفقیتی پیدا کرد که (بقول ما تورکها) بشود در بشقاب، جلوی مهمان گذاشت.

https://instagram.com/p/BxtbARinmo-/

اعلام جنگ پنهان به کوردستان با انتقال آب.

1️⃣ اگر در #انتقال_آب ، خودِ آب فیزیکی بیست درصد ماجرا باشد، مسائل #اجتماعی #سیاسی و امنیتیِ پیش، حین و پس از آن، بقیه ماجرا را رقم می زنند. درحالی که #وزارت_نیرو ، با کُندی و هزاران اما و اگر و احتیاط، می خواهد به مسائل اجتماعی آب نیم نگاهی داشته باشد، از این مساله غافل است که آب نه تنها مساله ای عمیقا اجتماعی ست، بلکه مسائل اجتماعی آب، پیش و بیش از خود آبِ فیزیکی، جریان پیدا می کنند.

2️⃣ درنظر بگیرید این انتقال در حوضه ای بین-قومیتی و دارای سابقه تنش هم انجام گیرد. گره کوری ایجاد خواهد شد که تاوانش را نسلهای بعد باید سالها و قرنها پس دهند.

3️⃣ در دی ماه اخیر نامه ای از سوی #مجمع_نمایندگان #آذربایجان_شرقی برای تخصیص بودجه در تسریع عملیات انتقال آب #زاب به #دریاچه_اورمیه امضا شده است. این نامه معنایی ندارد جز اعلام جنگ به #کوردستان ضعیف نگاه داشته شده. کوردستانی که به دلایل سیاسی و امنیتی، عملا از هرگونه تصمیم گیری در مورد خود و منابع خودش دور نگاه داشته شده است. اما درس تاریخ به ما می گوید که در همیشه بر روی یک پاشنه نمی چرخد!

4️⃣ شکی نیست که در خصوص #رود_زاب ، آذربایجان دارای #هژمونی_آبی است. از سوی دیگر #فساد سیستمی مبتلابه #حکومت_ایران سبب می شود که در بحث #قلمروهای_هیدرواجتماعی ، چند نماینده فرصت طلب، تصور کنند که آب جاری در کوردستان، مِلکِ طِلقِ اجدادشان است که می توانند در مورد آن هر تصمیمی بگیرند.

5️⃣ #آذربایجان عزیز نباید در این مورد ساکت بنشیند و اجازه دهد که چند فرد کم اطلاع، آینده ما را با چالش بیشتر مواجه کنند. کوردستان، همسایه بلاواسطه ماست و احترام به همسایه (ضعیف یا قوی)، نشانه خِرَد و انسانیت. این که از کوردستان، ندایی به مخالفت با این انتقال بر نمی آید، به دلیل رضایت آنها نیست. بلکه این شهروندان درجه سه ایران، جرأت ابراز نظری ندارند. این که ما آذربایجانیها دسترسی بیشتر به مراکز قدرت داریم و زورمان می چربد، باید آنرا درجهت تقویت و پیشرفت همسایگانمان استفاده کنیم تا ثبات و امنیت، بصورت پایدار در منطقه غرب و شمالغرب کشور تداوم یابد.

6️⃣ آذربایجان به قدری توان و استعداد طبیعی و انسانی دارد که برای گذر از #بحران_خودساخته چشم به مایملک همسایگانش نداشته باشد. سکوتِ رضایت بار ما در مقابل این بی عدالتی درسایه مفهوم شکننده مصلحت ملی، دور از انصاف و خرد است. اگر آذربایجان نمایندگان خود را از این بازی دوسرباخت برحذر ندارد، دور نیست آینده ای که باید با پیامدهای اجتماعی و #امنیتی آن دست به گریبان شود. آذربایجان باید صدای کوردستان باشد.

7️⃣ کوردستان و کوردستانی به معنای واقعی در حکومت فعلی، مستضعف و مظلوم نگاه داشته شده اند. درکنار ضعفهای سیاسی و اجتماعی درونی خودشان، دستشان نیز برای احقاق حق خود از همه جا کوتاه بوده و هست.

8️⃣ #انتقال_آب_زاب به آذربایجان، ظلم به کوردستان است، و به آذربایجان عرض می کنم که کار مُلک، با ظلم پیش نمی رود. آذربایجان اگر زاب را می خواهد بایستی رضایت کوردستان را جلب کند و معامله ای پایاپای برایش ترتیب دهد. آب زاب به کوردستان تعلق دارد و بایستی اهرمی باشد برای ارتقای زیستی مردمان آن سرزمین.


https://instagram.com/p/BxaTGafAy31/

ماه پیش برای برگزاری مراسم بزرگداشت روز جهانی تالابها، به #تالاب بونگ-پْرِکْ-لاپوو رفته بودیم. دانش‌آموزان و جوامع‌محلی و مسئولان وزارت #محیط_زیست و تشکلهای زیست‌محیطی در مراسم حضور داشتند. مسئولیت نظم‌دهی به مراسم هم برعهده محیط‌بانان بود.

🔹 مراسم جالبی بود، مثل بیشتر مراسم ما: درحالی که سخنرانان در نطق‌های طولانی و موعظه‌آمیز خود، از اهمیت حفظ تالابها و لزوم همکاری جوامع‌محلی در بهبود مدیریت #تالاب و ضرورت رعایت قوانین صحبت می‌کردند، می‌توانستی به راحتی جریان لایه زیرین همایش را حس کنی: هم جوامع محلی، هم مسئولان، هم تشکلها و هم محیط‌بانان می‌دانستند که پس از این مراسم نه کسی قرار است به حفاظت تالابها اهتمام بیشتری بورزد (غیر از تشکلها البته!)، نه قرار است کسی ساختار مدیریتی را اصلاح کند و نه قرار است #محیط_بان و صاحب‌منصب، رشوه‌گیری و چشم‌پوشی بر فعالیتهای غیرقانونی را تعطیل کنند. از فردا، روز و روزی از نو است!

🔸 به این فکر می‌کردم که در #کامبوج هم که در فساد تنها 23 پله از ما پایین‌تر است (161 مین کشور)، حتما حتما دولتمردان خوب وجود دارند. یا شاید حتی می‌توانستیم بگوییم در گذشته بیشتر آنها با نیات خوب و برای نجات کشورشان بر سر کار آمده بودند. اما همین معاون وزیری که اکنون خطابه سر می‌دهد، احتمالا روزی با خود گفته: این کشور که در دست قدرتهای دوست و دشمن اسیر است. به خاطر وضع ژئوپولتیکش هم که تمام امور کشور بر لبه پرتگاه است. مردم هم که ناآگاه، غیرمطالبه‌گر، و پذیرنده ظلم و بیعدالتی هستند. من به چه امیدی، و با چه وسیله‌ای و چرا زندگی‌ام را تباهِ این شرایط کنم؟ بگذار دست‌کم از نمدِ این کشور کلاهی برای خود و خانواده‌ام تهیه کنم. و این چنین، بسیاری از دولتمردان از آرمانِ ساختن جامعه‌ای مطلوب، به ورطه فساد می‌افتند.

📙 در میانه کلام بگویم که بخشی از #فساد این کشور، منتج از #ژئوپولتیک آن است: برآیند خواست و حضور و منافع قدرتهای داخلی و خارجی، بستری را فراهم آورده که این کشور به سمت هیچ گونه بهبودی حرکت نکند و در نتیجه اراده‌ای سیاسی برای توزیع عادلانه قدرت، سرمایه و ثروت به وجود نیاید. برعکس میدان برای انواع سوءاستفاده‌گران باز و وسایل سبقت مهیا باشد.

🖋 صحبتم این است که در نجات یک جامعه از فساد، این اراده ملت است که حاکمیت را تشویق و هدایت می‌کند تا بیشتر و بیشتر فسادزدایی کند و #عدالت بگستراند. اگر مردم مطالبه نکنند، دولتمردان خوب هم غالبا امید، اعتماد به نفس و انگیزه‌شان را برای تاثیرگذاری از دست می‌دهند. چه بسا خود به جرگه فساد وارد شوند.

https://instagram.com/p/BvJFIQNAIlD/

☘️ دوستانم از سراسر دنیا با اشتراک بیانیه‌های بین‌المللی، از وضعیت دوستان محیط‌زیستی دربندمان سوال می‌کنند. اما من پاسخی برای آنها نداشتم. صرفا گفتم که دوستانشان فعالانه درپی راه حلی هستند.

🍁 فعالان #محیط_زیست دنیا درک می‌کنند که محیط زیستی‌ها همه‌جا در چالش مداوم با دولتهای #فاسد یا گرفتار #فساد هستند و به‌ همین دلیل ممکن است در حوادثی برنامه‌ریزی شده، متحمل خسارتی شوند و یا حتی جانشان را از دست بدهند. همین اواخر یکی از سرشناس‌ترین فعالان #آب و محیط زیست #آمریکای_لاتین #ترور شد. ما اینجا در #کامبوج –همچون بیشتر کشورهای #جنوب_شرق_آسیا - هدف مستقیم دولتها و #مافیا هستیم.

🍁اما آنچه که دوستان من درک نمی‌کنند این است که چگونه چند #فعال_زیست_محیطی که قانونا و رسما تحت نظارت نهادهای دولتی و حکومتی #ایران بوده‌اند و (گمان قریب به یقین) دائما در حال گزارش وضعیت خود به "هرآن کس که نماینده #حکومت محسوب می‌شود" بوده‌اند، به فساد بر روی زمین متهم شوند؟

🔸چه فسادی از این بزرگتر که فردی، جریانی یا حکومتی بخواهد با چنین روشهایی به اراده و عشق قلبی #حافظان_طبیعت لطمه وارد کند و آنها را مرعوب سازد؟
بر جریان محیط زیست کشور واجب است که خود را از این رخوت و مماشاتِ بلاتکلیف و بی سرانجام رها کند و رو به #مطالبه_گری بیاورد. محیط زیست یعنی #سیاست و #سیاست_ورزی . حفظ محیط زیست "در تمام کشورهای دنیا" یعنی پذیرفتن مواجهه با خطرات، بویژه خطراتی که از سوی حکومتهای سراسر جهان بر این جریان وارد می شود.

🖌 اگر کسی فکر کرده که با دنبال کردن چند گونه #حیات_وحش در بیابان و دور نگاه داشتن خود از #مطالبه و سیاست‌ورزی، دارد تام و تمام به وظیفه‌اش عمل می کند، چنین فردی از جرگه #سبزها خارج است. سبزها #سیاسی‌ترین‌ها هستند در تمام دنیا. ایران استثنایی نیست در این مورد. باز هم تاکید می‌کنم که محیط زیستی بودن، صرفا جمع آوری بی سروصدای #زباله ، ترویج #دوچرخه_سواری و پایش چند #جانور نیست. در سال گذشته بیش از 197 فعال محیط زیستی در جهان توسط حکومتها و دسته‌های تبهکار به قتل رسیده‌اند. آشکارا می گویم که نسخه مماشات گرای منفعلی که ما محیط‌زیستیهای ایران نشان می‌دهیم، چهره معنادار و قابل فهمی از یک جریان زیست محیطی هدفدار آرمانگرای قدرتمند مخلص نیست.

🔺سکوت هرکدام از ما که با #طاهر_قدیریان و #هومن_جوکار و بقیه حتی سلام و علیکی داشته‌ایم، خط و مرز ما را با #طبیعت و #وطن مشخص می‌کند. هدف، مطالبه ی برقراری #عدالت و طی روال قانونی این پرونده به دست ارگانهای قانونی ایرانی و با شفافیت کامل است.

#اکولوژی_سیاسی

بله، منشأ و پرورشگاه #فساد #حکومت_ایران ، #جامعه_ایران و ساختار قدیم و جدید آن است. چندبار در کوچه و بازار شنیده‌ایم که حکومتیان، همین دوستان آشنایان خودِ ما هستند که بر مسند نشسته اند. پس اگر فساد و ایرادی هست از ماست (که بر ماست).

🔸این را هم عده‌ای مستمسک کرده اند برای کمرنگ کردن نقش #حاکم و #حکومت در ریشه‌کنی فساد.
🔺 آنها اما به این نکته خطیر توجه نمی‌کنند: جامعه‌ی بیمار و رنجور از فساد -اگرچه به نظر حتی بیاید که از فساد بهره و لذت می‌برد و از آب گل‌آلودش ماهی خود را می‌گیرد و حتی در مقابل فسادزدایی مقاومت می کند-، در اعماق خاطر خود، حکومت را طبیبی می‌بیند که وظیفه‌ی قهری و ازلی و ابدی‌اش، فسادزدایی از جامعه است.
🔺حاکم ایران هیچ بهانه‌ای برای سکوت منفعلانه و طولانی‌مدت اش در برابر فساد ندارد. او، یا جزوی از چرخه فساد است و یا کم‌توان از مقابله با آن. شکی نیست که او در تبعیت و #شیعه_گی امام اولش در دشمنی با فساد نمره قبولی نگرفته.
🔹شاید بهتر باشد او -اگر علاقمند به بقای #حکومت_الله است-، سکان را به کسی واگذار کند که توجه و نیروی حاکمیتی را از ایجاد اختلال در خارج از مرزهای کشور، به ایجاد نظم و کشتن فساد در درون کشور متمرکز کند.

پس از تجربه #جمهوری_اسلامی به زودی #مردم #ایران از تعارف زدن به خود خسته شده و در مقابل انتخاب بزرگی قرار خواهند گرفت:
۱. حرکت نعل بالنعل برای زیست غربی #نیهیلیسم تا بتوانند از تجربه دنیای جدید؛ همانکه برای رسیدن به آن هزاران الگو و داستان از غرب دارند، بهره مند شوند (با همه خوبی و بدیهایش). [بعید می‌دانم بشود از نیهیلیسم عملی، نسخه غربی و شرقی ساخت].
۲. تطابق و پیروی از هرآنچه ضد نیهیلیسم باشد.

🔸من خود امید داشتم شاید راه بینابینی باشد اما دیگر به این گمان ایمان کامل ندارم.
🔸اگر من جای #حکومت_ایران بودم چنین #رفراندوم ی برگزار می کردم: اکنون و فردا: حکومت #الله یا #خرد_انسانی ؟

▪️پی‌نوشت: بدون شک من هم قبول دارم که تجربه فاسد حکومت فعلی، به پاسخ مردم به سوال بالا ارتباط زیادی ندارد. #فساد #حکومت ایران را باید در زاویه ای دیگر از لایه ای دیگر از ساخت قدیم و برساخت جدید جامعه جستجو کرد. به عبارت ساده تر می توان حکومتی الله-محور یا #نیهیلیست داشت، اما فاسد نبود. (این همان میراث اسفناکی ست که جمهوری اسلامی از خود به جای گذاشت: امتزاج فساد با حکومت الله. اگرنه، در باور من اگر این حکومت به ورطه فساد کشیده نمی شد، تمام جهانیان نمی توانستند در ایمان اکثریت مردم رای دهنده، به آن خللی وارد کنند).

اینجا نمایی از مناظر هرروزه #شهر #پنوم_پنه در #کامبوج است. شبیه این را در هزاران نقطه شهر می توانی ببینی.
نامی بهتر از هشلهفتی #توسعه و #حکمرانی برایش ندارم. اینجا در حقیقت هیچ‌چیز به هیچ‌چیز نمی آید. کامبوج نمونه جهانی حکمرانی شکست خورده است: کشوری برای تاراج.

🔹 چرا اینگونه است؟ برای اینکه اصولا ساختار #حاکمیت و #حکمرانی در این کشور برای درک و حل مساله و مشکل طراحی نشده است.
ما در بسیاری از موارد از جمله #فساد با کامبوج فاصله زیادی نداریم (علیرغم داعیه های جهانشمولمان در دوران #پهلوی و #جمهوری_اسلامی).

🔸آیا #حکومت #ایران اساسا برای درک و تحلیل و حل مساله و مشکل بنا شده بود/است؟