به نکته بسیار لطیفی که در این آیه دیده می شود، توجه کنید:
يَا أَيُّهَا النَّاسُ قَدْ جَاءَكُم بُرْهَانٌ مِّن رَّبِّكُمْ وَأَنزَلْنَا إِلَيْكُمْ نُورًا مُّبِينًا ﴿النساء: ١٧٤﴾
ای مردم، در حقیقت برای شما از جانب پروردگارتان برهانی آمده است، و ما به سوی شما نوری تابناک فرو فرستادهایم.
نکته مورد توجه و تامل تعبیر « أَنزَلْنَا إِلَيْكُمْ » است. واژه انزلنا به سه صورت در قرآن مجید ذکر شده است : مخاطب پیامبر است و قرآن بر او نازل شده است. مانند آیه البقرة: ۹۹ و النساء: ۱۰۵. شکل دیگر انزلنا به نحو کلی است. اشاره به مخاطب ندارد. مانند: وَهَـٰذَا كِتَابٌ أَنزَلْنَاهُ مُبَارَكٌ فَاتَّبِعُوهُ وَاتَّقُوا لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ ﴿الأنعام: ١٥٥﴾
«و این، خجسته کتابی است که ما آن را نازل کردیم؛ پس، از آن پیروی کنید و پرهیزگاری نمایید، باشد که مورد رحمت قرار گیرید.»
از تعبیر « انزلناه» بدون مخاطب خاص استفاده شده است. قرآن را فرستادیم.
در آیه آلنساء: ۱۷۴ مخاطب مردمان « ناس » هستند. به صورت غایب هم مردمان مخاطب نیستند. مخاطب حضوری اند. برای شما نور فرستادیم! مردمان که در این آیه می تواند شامل مسلمانان و اهل کتاب و نیز دیگران شود؛ بشارت می دهد که مخاطب قرآن اند و می توانند با توجه و تامل در «برهان» به عنوان بنیاد شناخت خود از این «نور مبین» بهره مند شوند. شاید معنی اخص مردم و نوری که بر آنان می تابد؛ همان تفسیر نغز شمس تبریزی باشد که گفت: به گونه ای قران را تلاوت کنید که گویی بر شما وحی می شود! محل وحی باشید! (۷)
می توان نور را در این مصداق به عنوان نور در منزلت دفعی انزال قرآن که همان شعشعه نور ذات و عقل الله است تصور کرد. افزون بر آن نوری که مبین است و آیات بینات که در صورت آیات و سوره ها نازل شده است. این آیات نیز به دلیل بهره ای که از آن نور منزلت دفعی دارند با هم متفاوت اند. چنان که آیه نور و آیة الکرسی متفاوت از آیه تبّت یدا ابی لهب است. و حتی:
در کلام ایزد بی چون که حیّ داور است
کی بود تبَّت یدا مانند یا ارضُ ابْلَعی!؟
پی نوشت ها:
*(۱) شیخ اشراق شهاب الدین سهروردی، حکمة الاشراق، راجعه و تقدیم انعام حیدر، بیروت دارالمعارف الحکمیة ۲۰۱۲ ص ۲۷۵
(۲) الکشاف، ج ۴ ص ۲۳۴ ( المکتبة الشاملة)
https://shamela.ws/book/23627/2299(۳) کتاب مقدس، سفر خروج باب ۱۳ آیه ۲۱ و باب ۱۴ آیه ۲۰
کتاب نحمیا باب ۹ آیه ۱۲
(۴) انجیل یوحنّا، باب ۸ آیه ۱۲
(۵) بحارالانوار، ج۲۵ ص۲۲
( ۶) سایت التفسیر به تفسیر سورة الصف: ۸ و ۹ نگاه کنید.
https://www.altafsir.com(۷) مقالات شمس، تصحیح و تعلیق محمد علی موحد ج ۲ ص ۸۳
*روزنامه اطلاعات، شنبه یکم دی ماه ۱۴۰۳
Https://https://t.center/maktuob