اَزدانامه | محمدمهدی حاتمی

Channel

469

subscribers

یادداشت‌های محمدمهدی حاتمی (دانش‌آموخته‌ی دکتری فلسفه‌)

📌 جمله‌ی قصار و نظریه

جمله‌های قصار بعضاً حاوی بصیرت‌ها و نظرگاه‌هایی تأمل‌برانگیزند؛ بااین‌حال، کم‌ نیستند جمله‌های قصاری که یا چیزهایی پیش‌پاافتاده می‌گویند یا اساساً بی‌معنایند. به‌واسطه‌ی سنت شاعرانه‌–عرفانیِ فرهنگ ما، جمله‌های قصار غالباً پرمشتری‌اند. فضای مجازی نیز، که میل به کوتاهی، تندخوانی و سطحی‌نگری دارد، گرایش فرهنگی ما به جمله‌های قصار را شدت بخشیده‌ است. خواندن و نقلِ جمله‌های قصار وقت زیادی نمی‌خواهد، به‌خاطرسپردنش راحت است، عمدتاً به‌شدت و به‌شکل‌ِ متناقضی تفسیرپذیر است و بر موارد متعارض انطباق‌پذیر. این مزیت‌ها، جمله‌های قصار را پرمشتری می‌کند. عده‌ای با حفظ و نقلِ تعدادی جمله‌ی قصار از این و آن، می‌پندارند به گوهرهای حکمت و اندیشه دست یافته‌اند. اما علم نه از طریق جمله‌ی قصار، که از طریق نظریه جلو می‌رود. نظریه، مفاهیم فرعی و اصلی دارد، اصول موضوعه دارد، قواعد محاسبه و استنتاج و تبدیل دارد، قواعد تفسیر دارد، تبیین و پیش‌بینی دارد، روش‌ و آزمایش و مسئله‌ی پژوهشی دارد و هزار ریز و درشت و دیگر. نظریه، برخلاف جمله‌ی قصار، به‌سرعت آموخته نمی‌شود و ارتجالاً قابل نقل در هر محفل و مجلسی نیست. نظریه، دیریاب اما روشن‌کننده است. با جمله‌های قصار می‌توان نمایش دانشمندی و حکمت دارد اما با نظریه نه! کسی که نظریه را می‌آموزد و به کار می‌گیرد، می‌داند که نظریه‌اش ممکن است محدود باشد، به خطا رود، و نیاز به اصلاح و حتی جایگزینی با نظریه‌ای بهتر داشته‌باشد. جمله‌های قصار تقریباً چنین نیستند و عمدتاً ذهن را تخدیر و به شکلی کاذب تغذیه می‌کنند. بد نیست نسبت به جمله‌های قصاری که مجذوب‌شان می‌شویم کمی مشکوک باشیم و به‌جای شیدایی نسبت به آن‌ها بکوشیم نظریه‌ها را بیاموزیم و از طریق آن‌ها مسائل‌مان را به شکلی سیستماتیک بفهمیم و حل کنیم.

💠 اَزدانامه | محمدمهدی حاتمی
@azdanameh

59 viewsedited 18:14