اندیشه در اکنون

از خودگذشتگی

1️⃣#برتراند_راسل، ریاضی‌دان و برنده جایزه #نوبل ادبیات در قرن بیستم و از بنیان‌گذاران #فلسفه_تحلیلی است. کتابهای بسیاری از وی به فارسی ترجمه شده است و یاد او و #علامه_طباطبایی(در عین تعلقشان به دو سنت فلسفی بسیار متفاوت) برای من، یادآور #آزادی_اندیشه و #استقلال_فکری است.

🔰وی در زندگینامه خودنوشتش که توسط احمد بیرشک ترجمه شده است زیستن را بدان دلیل سزاوار ارزش بر میشمرد که همراه با سه شور #عشق و #علم و #دغدغه_مندی نسبت به #رنج و #شر همنوع باشد و در نهایت بیان می کند:

🍀This has been my life. I have found it worth living, and would gladly live it again if the chance were offered me🍀

2️⃣امروز، روز بزرگداشت یکی از نخبگان ایران زمین، #خواجه نصیر الدین #طوسی ریاضی دان، متکلم و فیلسوف مشهور مسلمان است. خدمات علمی و فرهنگی خواجه خصوصا در دوره مغول زبانزد خاص و عام می باشد.

🔰گزارش وی در انتهای شرحش بر #اشارات_بوعلی، ارزش تلاشها و خدمات وی را بهتر نمایان میکند:

🍀رقمت أكثرها في حال صعب لا يمكن أصعب منها حال و رسمت أغلبها في مدة كدورة بال بل في أزمنة... بیشتر این‌ کتاب‌ را در چنان حال‌ سختی‌ نوشتم‌ که‌ سخت‌تر از آن‌ ممکن‌ نبود...در روزگاری‌ که‌ هر لحظه آن‌ ظرفی‌ برای‌ غصه‌ و عذاب‌ دردناک‌ و پشیمانی و حسرت‌ بود، زمانی نگذشت‌ که‌ اشکم جاری و دلم‌ پریشان‌ نباشد و زمانی‌ برنیآمد که‌ دردهایم‌ افزون‌ نگردد و غمهایم‌ دو چندان‌ نشود🍀

3⃣به نظرم رسید که هیچ چیزی جز همان اموری که #راسل بیان کرد یعنی عشق به علم و تلاش برای رشد #آگاهی آدمیان -که مهمترین سبب برای کاهش آلام آنهاست- نمی تواند موجب غلبه بر شرایط سخت روزگار گردد. شرایط سختی که به نوعی برای همه اندیشمندان از جمله #خواجه وجود داشته اما هیچگاه مجوز ترک تلاش ایشان نشده است.

4⃣عشق و علم و نوع دوستی در بیان راسل همچنین دارای یک عنصر مشترک است: #ازخودگذشتگی.
تنها با این مولفه است که #فلسفه و #زندگی معنا پیدا میکند و چه خوش گفته اند که فلسفه تمرین مرگ(#سقراط،#فایدون)و گذر از حصار تنگ نفسانیت است:

طفیل هستی عشقند آدمی و پری/ارادتی بنما تا سعادتی ببری/بکوش خواجه و از عشق بی نصیب مباش/که بنده را نخرد کس به عیب بی هنری


@majidahsan62

#شوق_وصال یا #مستی_وصل(بخش دوم)

🔼نتیجه تامل در چند بیت از اشعار #فروغ #فرخزاد طرح سوالی شد که آیا محصول تلاش مهمتر ‌است یا زحمتی که کشیده می شود؟

🔰جالب است که بدانیم در سنت فلسفی #پیشامدرن که حکمای مسلمان نیز به آن تعلق دارند با دو رویکرد در باب #فلسفه و #فلسفه_ورزی مواجهیم:(رک:مقدمه کتاب حکمه الاشراق از سهروردی)

1⃣دیدگاه #اشراقی که حکمت را دست یابی به حقیقت بر می شمارد و تنها واصلان کوی دوست را حکمای حقیقی می داند و دیگران را اگر که به حقیقت نرسیده اند صرفا #متفلسف می نامد.

2⃣در مقابل، رویکرد متفاوت #مشائی بر وفاداری به روش عقلانی تاکید می کند حتی اگر که منتهی به کشف حقیقت نشود.

🔸امری که در این بزنگاه اندیشه به ذهنم رسید این بود که اگر #رسیدن ارجمندتر از #رفتن باشد آنگاه راحت طلبانی که به بهانه های مختلف نخواسته اند رنج و محنت #حقیقت_جویی را به جان بخرند بر آنها که صادقانه کوشیده اند ولی نرسیده اند برتری خواهند یافت و این، لازمه ای است که نمی تواند مقبول واقع شود.

🔸علاوه بر اینکه ظرفیتها و امکانات یکسانی در اختیار پویندگان مسیر حقیقت نیست و سنجش عملکرد آنها بر اساس محصول تلاششان و نه کوششی که به کار گرفته اند جز خروج از #جاده_عدالت، اسمی ندارد.

✅آیا نمی توان گفت که اگر #حقیقت، ناتمام و #فلسفه، تلاشی برای رسیدن به آن است پس بهتر است که با ادعای وصول به حقیقت، راه را پایان یافته و تلاش خود را آخرین تلاش محسوب نکنیم؟

✅آیا خوشتر نیست که همچو #سقراط، متواضعانه #دوستداری_دانش و نه #دانشمند_بودن را فریاد بزنیم و به جای تاکید بر #محصول_تلاش بر #در_راه_بودگی تاکید کنیم؟

این خاطره از کلاسهای درس استاد عزیز و گرانقدرم دکتر #دینانی همیشه در ذهنم نقش بسته است که همواره و متعدد این ابیات #مولانا ورد زبانشان بود که:

در طلب زن دایما تو هر دو دست
که طلب در راه نیکو رهبرست

لنگ و لونگ و خُفته‌شکل و بی‌ادب
سوی او می‌غیژ و او را می‌طلب

دوست دارد دوست این آشفتگی
کوشش بیهوده به از خفتگی

📖اینک در راستای بسته ندانستن پرونده #حقیقت دریغم می آید که شما را به خواندن کتابی که این روزها مشغول به مطالعه آن هستم توصیه نکنم؛

"گفتگویی میان هگل و فیلسوفان اسلامی"

اثر دکتر حمید #طالب_زاده که به نظرم کوششی از سنخ رفتن، و نمونه ای از در راه بودگی برای یافتن راههای نوین و روزآمد در عرصه اندیشه می باشد.
‌
🖌دکتر مجید احسن(پژوهشگر حوزه فلسفه و دین)

@majidahsan62

#معنای زندگی(قسمت سوم)

1⃣درست است که هیچ موجودی از #معنا خالی نیست و این فقط #انسان است که می تواند این معنا را بازخوانی و گاه انکار کند و باز درست است که مشکل #پوچی و بی معنایی، مشکلی انسانی است و در هیچ موجود دیگری آن را سراغ نداریم.

2⃣اما هنوز نکته ای باقی مانده و آن، همان سوالی است که قسمت پیشین بحثم را با آن به پایان بردم: آیا انسان می تواند به معنای مطلقی دست یابد که هیچگاه از بین رفتنی نباشد؟

3⃣به نظرم رسید که اگر بی معنایی ناشی از عدم درک نسبت خود با #هستی است و هستی، سراسر معنا و زندگی است پس اساس مشکل از #خودیت بر می خیزد.

🙇یک لحظه یاد آیه ای از #قرآن می افتم که شاید به همین پاسخ اشاره دارد:
"و من یخرج من بیته مهاجرا الی الله و رسوله ثم یدرکه الموت فقد وقع اجره علی الله" کسی که هجرت کنان از خانه خویش به سوی خدا و رسولش رود و مرگ او را دریابد پاداشش به عهده خداوند است(نساء،۱۰۰)

4⃣تا در قید خودمانیم و معنا را در محدودیت ها می یابیم، احتمال از دست دادن آن می رود چرا که بالاتر از آن قابل فرض است ولی یافت #مطلق ما را به معنای مطلقی می رساند که ورای او چیزی نیست.

5⃣این یافت به هجرت از خانه خودیت و مسافرت به سوی مطلق حاصل می شود که نتیجه ای جز #مرگ #خود و اجری جز خودِ #مطلق ندارد.

🙇بله، فکر میکنم اگر به جای آنکه دنبال نسبت خود با هستی باشیم به دنبال نسبت هستی با خودمان باشیم، سرشاری معنا را خواهیم یافت، چون زندگی هست و هستی، زندگی است. گذر از خودی است که سرشاری معنا را به بار میآورد.

🔰و چه زیباست بیان حکیم ایرانی #ملاصدرا در #مفاتیح الغیب(ص۲۷۱) که گفته است:
«ان معنی الحیوان غیر الحی لان الحیاه التی فی الحیوان نقیضها الموت و الحیاه التی بلاترکیب ماده و صوره نقیضها الجهل المطلق و العدم الصرف...و شتان بین حیاه مادیه آئله الی الموت و بین حیاه طیبه بسیطه صوریه باقیه دائما».

6⃣اهل دقت را به تامل در بیان این #فیلسوف شهیر توصیه می کنم اما علی الحساب می گویم که چقدر فرق است میان این دو نوع #خودکشی! یعنی میان انتخابِ مرگ ناشی از پوچی و آرزویِ مرگِ پدید آورنده حیات و زندگی همیشگی و آیا این، جز همان مرگی است که #سقراط در #فایدون آرزویش را داشت:

مرگ اگر مرد است گو پیش من آی
تا در آغوشش بگیرم تنگ تنگ
من از او جانی ستانم جاودان
او ز من دلقی ستاند رنگ رنگ


🖌 دکتر مجید احسن(پژوهشگر حوزه فلسفه و دین)
@majidahsan62