سرو سخنگو (دکتر اسلامی نُدوشن)

‍ .          🌲 انسانیّت و علم 🌲

دانشمندی که جز این هدفی نداشته باشد که از طریقِ «کومبین» و «زد و بند» به عنوان «مقاطعه‌کار» یا «مهندس مشاور» در طیّ چند سال گنجِ قارون بیندوزد، آیا زیانش بیشتر است یا سودش؟ یا ارشیتِکتی که هنری جز امضا کردنِ «سیتواسیون» ندارد و برای هر امضایش چندین هزار تومان* مطالبه می‌کند؟
همین‌گونه است وضع طبيب و ادیب و هنرمند و حقوق‌دانی که فنّ خود را با انسانیّت توأم نکند، پس در واقع آنچه ایران، قبل از هر چیز بدان محتاج است نه فنّ است و نه شعر؛ بلکه «صفات انسانی» است. باید اوّل انسانی در بین باشد تا سپس بتواند موضوع تخصّص عنوان گردد. ما اگر بحثی آغاز می‌کنیم، باید از اینجا آغاز کنیم.
آموزش باید معطوف به آن باشد که شخصیّت و مَنِش جوانان پرورده شود، روحِ آزادگی و نوع‌دوستی در آنان تقویّت گردد؛ به آنان فرصت و آمادگی داده شود که خود و کشور خود و جهانی را که در آن زندگی می‌کنند بشناسند و برای بهتر کردنِ آن همّت به کار برند؛ چه: «آفتی نبود بدتر از ناشناخت».
گمان نمی‌کنم کسی منکر این اصل باشد که هر درس خوانده‌ای اعم از فنّی و غیر فنّی، اعم از طبیب و سیاستمدار و اداری، محتاج آن است که درست فکر کند، و آنچه را اندیشید، درست به بیان آورد. گسیختگی‌ای که در بعضی از شئون زندگی ما دیده می‌شود آن است که با هنرِ فکر کردن بیگانه شده‌ایم، نه تنها جوانان ما، بلکه سالمندان، رجال قوم و حتّی جمعی از دانشمندان ما، از این بلیّه در امان نمانده‌اند.

            #ایران_را_از_یاد_نبریم
..............................
❇️ توضیحات؛
کومبین: ائتلاف، اتّحادیّه، فراهم‌نهی...
ارشیتِکْت(یا آرشیتِکْت): مهندس، معمار، طرّاح...
سیتواسیون: وضعیت، حالت، در اصطلاح بانکی به معنی دارایی‌های فیزیکی صندوق در یک زمان یا وضعیّت که معمولاً پایان هر روز می‌باشد...
*در نظر داشته باشید که این مقاله در دهه‌ی چهل نوشته شده است.
...............................

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

انسان چون دستخوشِ محدودیّتِ کمّیّتِ عمر بوده، کوشیده است تا بر کیفیّتِ آن بیفزاید، یعنی از لحاظ کِیفی آن را پُـر بارتر کند. از این‌رو به هر نوع چاره‌جویی دست زده است: آموزشِ علم، هنر، سفر، اندوختن ثروت، نام‌طلبی، حتّی جنگ! همه‌ی اینها برای آن است که کیفیّتِ زندگی را افزایش دهد و در نتیجه، کوتاهیِ آن را جبران کند. طبیعی‌ترینش تولید نسل است، با خود می‌گوید «چون من دیگر نخواهم بود، در فرزندم ادامه یابم».
ما با طبیعت رودررو هستیم: او از ما می‌کاهد و ما می‌خواهیم که از طریق دیگر، این کاهش را جبران کنیم: علم پزشکی را از پیش می‌بریم، کتاب می‌نویسیم، اختراع می‌کنیم... ولی او با خونسردی آنها را می‌نگرد و می‌گوید: "در هر حال بیش از سهمی که به شما بخشیده شده، عاید شما نخواهد شد."
در زندگیِ بشر و ترکیبِ وجودیِ او، ذرّاتِ زندگی‌بخش هست و ذرّاتِ مرگ‌آور؛ این، هم ذاتی است و هم اجتماعی، یعنی وضعِ اجتماعی نیز می‌تواند یکی از این دو را افزایش دهد.

                  #شهرزاد_قصه‌گو

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

‍ من تصوّر می‌کنم که دلپذیر بودنِ کارهای استاد اسلامی ندوشن، معلولِ دو عامل است: یکی نثر روان دلنشین که حتّی مخالفان ایشان، آن را ستوده‌اند و برخی به ایشان لقبِ «سلطان نثر معاصر» داده‌اند؛ دوّم آنکه ایشان هیچ‌گاه ایران را از یاد نبرده‌اند...
خواننده با همه‌ی وجود در می‌یابد که دل و جانِ نویسنده با ایران و مسائلِ ایران بوده است و همواره خودآگاه و ناخودآگاه، دیده‌ها و شنیده‌های خود را با آنچه در زمینه‌ی دیده‌ها و شنیده‌ها به ایران مربوط است، می‌سنجد تا کاستی‌ها را بنماید و آرزو کند که کاستی‌ها از میان برخیزد، و تا آنجا که میسّر است نشان دهد که دیگران برای تبدیلِ «نقص‌ها» به «کمال» چه کرده‌اند؛ و ما چگونه می‌توانیم از آنها سرمشق بگیریم و از تجربه‌های آنها بهره‌مند شویم. در یک کلام، مقبولیّت آثار استاد معلولِ بیانِ هنرمندانه‌ی دردها و آرمان‌ها در قالبِ نثری روان و زیباست. مگر مقبولیّت شعر حافظ معلول همین دو عامل نیست؟ مگر نه آن است که حافظ دردها و آرمان‌های ملّی و بشری را با هنری‌ترین زبان و بیان بازگفته، و بدین‌سان مقبولیّت خاص و عام یافته است؟

           🌲 دکتر اصغر دادبه 🌲
                #شهرزاد_قصه‌گو

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

‍ کتاب هنوز مطمئن‌ترین وسیله برای کسبِ دانش است، اگر بیش از این در این‌باره غفلت کنیم، درمورد کشورِ خود با گسیختگیِ فرهنگی و درمورد جهان، با بی‌خبری و بریدگی روبرو خواهیم ماند.
معلوماتِ ناشی از کتاب، با تفکّر و زایندگیِ فکر همراه می‌شود، یعنی دو مرحله‌ای است: در یک مرحله، مطلب را از کتاب می‌گیریم و در مرحله‌ی بعد آن را به مفاهیمِ به یاد ماندنی تبدیل می‌کنیم تا در نهایت واردِ ذهن شود و آن را جذب نماییم. امّا در تصویرِ تلویزیونی این فرآیند به صورتِ یک مرحله‌ای انجام می‌شود. تمامِ آنچه که به روی صفحه‌ می‌آید به‌طور آنی وارد ذهن می‌شود و دیگر مجال و فرصتی نمی‌ماند که درباره‌ی آن فکر کنیم، به همان اعتباری که آسان و سریع وارد شده، آسان و سریع نیز خارج می‌شود، یعنی فکـر‌انگیز و تأمّل‌انگیز نیست. از مشکلاتِ تلویزیون این است که نوعی به اصطلاح هم‌خوانیِ فکری در مردم ایجاد می‌کند، یعنی همه را به‌طورِ یکسان به یک نوع فکر، وا می‌دارد و همین مشکل هم لطمه‌ی بزرگی در «استقلالِ فکر» وارد می‌آورد که آثار آن برای یک کشور زیان‌آور است، چرا که تمدّنِ یک کشور به فکرِ مردمش وابسته است و اگر قرار باشد دیگران برای او فکر کنند، فرستنده‌ها خط بدهند، مجالی برای اندیشیدن نباشد، تمدّنِ کشور در واقع لاغر و تهی می‌شود و چنین سرزمینی مجبور می‌گردد که نگاهش را به دیگران بدوزد و از علم و فکر با تعبیرِ دیگران برداشت نماید و اصلاً به خودش زحمتِ تفکّرِ مستقل را ندهد، که می‌دانید چقدر خسارت‌بار است.
با همه‌ی ابزارهای صوتی و تصویری _از تلویزیون تا اینترنت_ هنوز کتاب مهمّ‌ترین و نجیب‌ترین وسیله‌ی ارتباط با دنیای معرفت است، و شیوعِ «رسانه» نتوانسته است از اعتبار و بُردِ آن بکاهد. «شناخت» سرآغازِ حرکت است؛ ضرورت است، نه زینت. قبول کنیم که جوان ایرانی مأمنِ فکریِ درستی ندارد، می‌داند که چه نمی‌خواهد، ولی نمی‌داند که چه می‌خواهد. نخست آنکه بسیار کم کتاب می‌خواند، با این تعداد جوانِ مدرسه رفته که سر به میلیون‌ها می‌زنند تیراژ کتاب، تأسّف‌بار است. دوّم آنکه نمی‌داند چه بخواند و چگونه کتاب به دست آورد. کتاب گِران است و کتابخانه‌ی عمومی کم. آنها هم که کنجکاویِ بیشتری داشته باشند، و بخواهند که علاوه بر جزوه‌های درسی چیز دیگری نیز یاد بگیرند «مُدِ روز» طوری است که در مباحث روزمرّه غرق می‌شوند، از نوع «پست مدرن» و نقدهای پُر نیش و نوش، و ترجمه‌های مغشوش و شعـر واره‌ها، که همه‌ی اینها به منزله‌ی پستانکی هستند که در دهانِ بچّه بگذارند که گریه نکند. چند سال بعد پی خواهند بُرد که چه عمری از آنها تلف شده است.

                 #فصلنامه_هستی
               #دیروز_امروز_فردا
    #ایران_چه_حرفی_برای_گفتن_دارد

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی‌ نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

🌲با درود و تقدیم احترام خدمت همراهان گرامی🌲

زیست کتاب‌نامه‌ی دکتر اسلامی نُدوشن را _که قبلاً نیز در کانال گذاشته شده بود_ آوردیم تا در کنار زیست کتاب‌نامه‌ی دکتر شیرین بیانی، شناخت و دسترسی به آثارِ این زوجِ فرهنگی آسان‌تر گردد.
🌲🌲🌲🌲🌲
با آرزوی سلامتی و بهروزی برای یکایک شما همراهان عزیز.
🌲🌲🌲🌲🌲

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

#زیست_کتابنامه

زیست‌کتابنامهٔ دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
تحقیق و گردآوری: مهدی ناظری
ماهنامهٔ سخن شماره‌ی چهل و هشت

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

#زیست_کتابنامه #دکتر_شیرین_بیانی
زیست کتابنامهٔ دکتر شیرین بیانی

تحقیق و گردآوری: مهدی ناظری
#ماهنامه_سخن شماره‌ی ۹۰
(بهار ۱۴۰۳ خورشیدی)

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

‍ ‍ ...شریکِ زندگیِ من شخصیّتی است انسان‌دوست و به شدّت ایران‌دوست، و نویسنده‌ای با استعدادِ فراوان، با اِشراف به فرهنگِ پُر‌ بارِ این کشور، به زیر و بم‌های روحی‌ـروانیِ مردمان واقف، و از این‌رو منعکس کننده‌ی وضع جامعه و اندیشه‌های مردم است. آنچه را که آنان می‌خواهند بگویند و توانِ گفتنش را آنگونه که باید ندارند، در کتاب‌های متعدّدش بازگو کرده است، و هر خواننده از پیر و جوان و هر گروه و صنفی، پس از خواندنِ نوشته‌ای از آن کتاب‌ها، با خود می‌گوید: «جانا سخن از زبانِ ما می‌گویی». و این است رازِ توفیقِ وی در این راه.
من پس از دریافتِ این استعداد، در حدّ توان، راه را برای همسرم گشوده‌ام و حتّی کارِ او را بر کارِ خود ترجیح داده‌ام که همواره وقت و همّ بسیاری را برای من طلبیده است، زیرا آنچه را که من می‌نویسم و می‌گویم برای گروهی خاص است در حالیکه مخاطبِ وی همه‌ی طبقات می‌باشند. این واقعیّت را در نظر گرفته‌ام که اکثریّت بر اقلّیّت برتری دارد. زمانی که در شهری یا در کوچه و خیابان و یا هر محلّ دیگری خوانندگانِ دکتر اسلامی‌نُدوشن به او برمی‌خورند و گِردش جمع می‌شوند و ابراز احساسات می‌کنند، من در دل با این مردم هم‌صدا و شادمان می‌شوم و پیشِ خود می‌گویم در این توفیق، من هم سهیم هستم، زیرا در پرورشِ فکری و جسمیِ او همواره کوشش نموده‌ام و این کوشش‌ها ثمر بخش بوده‌اند...
..............................
  🌲 دکتر شیرین بیانی 🌲
(همسر استاد اسلامی ندوشن)
   مجلّه‌ی سخن (بهار ۱۴۰۳)
..............................

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

ماهنامه‌ی فرهنگی و ادبی سخن،
سال نهم، بهار ۱۴۰۳ خورشیدی
🌲 ویژه نامه‌ی دکتر شیرین بیانی 🌲
(همسر زنده‌یاد استاد اسلامی نُدوشن)

مدیر مسئول و سردبیر مجلّه:
دکتر آریا پورفریاد شهرویی

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

وطن‌خواهی باید مبتنی بر شناخت و همراه با احساسِ مسئولیّت باشد، بر حُسن‌ها و عيب‌ها وقوف حاصل شود. آنچه از وطن و هر چیزِ دیگر در جهان عزیزتر است «حقیقت» است، به شرط آنکه بتواند دریافته شود؛ و «بینش» است، به شرط آنکه توفیقِ کسبِ آن به دست آید.

               #دیروز_امروز_فردا

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن

🆔 @sarv_e_sokhangoo

ایران را بتوان دوست داشت یا نداشت، بسته به توقّعی است که شخص از او دارد. کسانی که به او ایراد دارند، یا از مشکلاتِ تاریخیِ او بی‌خبرند، و یا می‌دانند و صداقتِ اظهارش را ندارند و آنگاه گناه را به گردن مردم می‌اندازند. ایران هم مظلوم بوده است و هم بزرگمنش، و این هر دو صفت جلبِ شفقت و دوستی می‌کند، به شرط آنکه غرض و آزاری در کار نباشد.

               #دیروز_امروز_فردا

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن

🆔 @sarv_e_sokhangoo

‍ ‍ مسخِ تاریخ
بخش ۴

واقعیّت آن است که تاریخِ کم سرزمینی (به غیر از یونان) به اندازه‌ی تاریخِ ایران مورد ستایش مردان بزرگ قرار گرفته است. از هرودوت بگیریم که پدرِ تاریخ خوانده شده است، و افلاطون که پدر فلسفه است، و ایسخیلوس که پدر شعر، تا برسد به هِگِل و نیچه. گزنفون، شاگردِ سقراط و همشاگردیِ افلاطون، کتاب «کوروش‌نامه» را نوشت، و مردِ آرمانیِ خود را کوروش هخامنشی قرار داد. دو هزار و سیصد سال بعد، نیچه‌ی آلمانی «زرتشت» را به عنوان نمونه‌ی فرزانگی و آزادگی معرّفی کرد. از همه گویاتر هگل است (۱۷۷۰ - ۱۸۳۱) یکی از چند تنی که بیش از هر کس اثر گذار در تفکّرِ جهانِ معاصر بوده‌اند.
بد نیست که چند عبارت از وی نقل کنیم:
«با امپراتوری ایران، نخستین گام را به پهنه‌ی تاریخ پیوسته می‌گذاریم. ایرانیان نخستین قوم تاریخی هستند؛ از ایران است که نخست بار آن فروغی که از پیش خود می‌درخشد، و پیرامونش را روشن می‌کند سر بر می‌زند، زیرا روشناییِ زرتشت، به جهان آگاهی، به روح، به عنوان چیزی جدا از خود متعلّق است. ما در جهانِ ایرانی یگانگیِ ناب و والایی را می‌یابیم که هستی‌های خاصّی را که جزو ذاتِ آنَند به حال خود آزاد می‌گذارد، [منظور تفکّرِ فراگیرِ زرتشتی و سیاستِ جهانیِ کوروش است]. روشنایی هیچ‌گونه فرقی (میان هستی‌ها) نمی‌گذارد: بر پارسا و گناهکار، و بلند و پست یکسان می‌تابد و به همه یکسان بهرورزی و برکت ارزانی می‌کند.»
«یگانگی در آئین ایران به صورت روشنایی نمودار می‌شود. مقصود از روشنایی در این جا نه تنها روشناییِ ساده و نابِ مادّی، یعنی عام‌ترین عنصرِ طبیعی، بلکه پیراستگیِ روانی، یعنی نیکی است.»
«از دیدگاه سیاسی، ایران زادگاه نخستین امپراتوریِ راستین و حکومتی کامل است که از عناصری ناهمگن (بی‌گمان به معنای نسبی) فراهم می‌آید.»
هگل ادامه می‌دهد:
«ایرانیان به عنوان پرستندگانِ روشنایی (در برابر دین‌های دیگر) آسان‌گیر و شکیبا بودند. بدین سان شیوه‌ی فرمانروائیِ ایرانیان (بر اقوام دیگر) چه در زمینه‌ی دینی و چه دنیوی، هیچ‌گاه با زورگویی آمیخته نبود.»
و در آخر این اشاره را دارد:
«ایرانیان هرگز بت‌پرست نبودند، و کار دیگران را در نمایش خدا به صورت آدمی، تمسخر می‌کردند» [هگل، مقدّمه‌ی کتابِ «نقد تاریخ»، ترجمه‌ی دانشمند فقید، دکتر حمید عنایت (نقل شده در مجلّه‌ی هستی، شماره‌ی تابستان ۱۳۷۳)].
از نقل گواهی‌های عهدِ قدیم (تورات) درباره‌ی کوروش، یعنی کتابی که در هر حال مورد اعتقاد چند صد میلیون یهودی و مسیحی است در می‌گذریم، و می‌آییم به دوره‌ی معاصر، «گورویدال» نویسنده‌ی معروفِ آمریکایی به قدر کافی در ایران شهرت دارد، کتاب عمده‌ی او به نام آفرینش (CREATION) به فارسی هم ترجمه شده است. در آن تمدّن ایران باستان در برابر تمدّن یونان نهاده شده است، و زبانی بسیار ستایش‌آمیز درباره‌ی ایران باستان به کار رفته...
از همه چیز گذشته، موزه‌های دنیا پر است از آثار و اسناد و آنها به قدر کافی گویا هستند. چه دلیلی زنده‌تر از آنکه ایران هنوز بر سرِ پاست و ادامه‌ی تاریخی دارد؟ ایران به شاهان و سلسله‌ها و گروه‌ها تعلّق نداشته که با آمد و رفتِ آنان، بساطِ خود را پهن و جمع کند. به «مردمش» تعلّق داشته که در هر حال ریگِ تهِ جوی بوده‌اند و گوش‌های پیرشان حرف‌های زیاد (از یاوه و حکمت) هر دو شنیده است.
از اینکه تاریخِ ایران باید از نو نوشته شود، من خود این را از سال‌ها پیش چند بار عنوان کرده‌ام، امّا بازنوشتِ این تاریخ باید به قصدِ روشن‌تر کردنِ آن باشد، نه آنکه آن را شخم بزنند. چینِ دورانِ انقلاب، چند صباحی بنا به مصلحت سیاسی خواست تاریخ خود را وارونه ببیند، ولی زود از آن راه برگشت. کنفوسیوس که چندی "دشمنِ خلق" خوانده می‌شد از نو بر اریکه‌ی اقتدارِ خود نشست!
تاریخ را نمی‌شود با دیدِ روز نوشت و در قالب دلخواه خود گنجاند. او آنگونه که هست، هست؛ نه آنگونه که کسانی بخواهند که ای کاش می‌بود.
فرهنگ ایران نیز از زخمِ زبان در امان نبوده است. چند سال پیش حرف‌هایی درباره‌ی شاهنامه و فردوسی زده شد که سراپا تهمت و تحریف بود. این پیش از آنکه گَردی بر دامنِ فردوسی بنشاند، نشانه‌ی بی‌اعتنایی به حقیقت، و اهانت به ملّتِ ایران بود که طیّ هزار سال شاهنامه را کتابِ یگانه‌ی خود شناخته بود.

                 #هشدار_روزگار

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

مسخِ تاریخ
بخش ۳

«تاریخِ ایران» تاریخِ پُر پیچ و خم درازی است، بگیریم سه هزار سال، از جهتی پنج هزار سال (با عیلام)، در هر حال این کشور یکی از کهن‌ترین کشورهایی است که ادامه‌ی تاریخی دارند. آیا می‌شود به همین سادگی بر تمام این واقعیّات قلمِ بطلان کشید؟ مگر سراسر دنیا بهشت بوده که در ایران ناهمواری‌هایی وجود داشته؟ هم‌زمان با ایران آشوری‌ها چه می‌کردند؟ اقوامِ وحشیِ شرق و شمال را نمی‌گویم، یونانی‌ها و رومی‌های «متمدّن» را بگیرید، با برده‌داری، استعمارگری و «گلادیاتور بازی‌هایشان»! وایکینگ‌های اسکاندیناو چه رفتاری داشتند؟ در «مجلّه‌ی هستی» مقاله‌ای از یک متخصّصِ تاریخِ روم آوردیم که گفته بود: «ژولیوسِ قیصر» یک قلم، دوازده میلیون از مردم «گُل» را کشته بود. یکی از دوستان در تخت جمشید از یک ایران‌شناسِ آلمانی پرسیده بود: «زمانی که این بناها را می‌ساختند، شما چه می‌کردید؟» او سر به گوشش برده و جواب داده بود: «ما همدیگر را می‌خوردیم!».
آیا شنیده‌اید که در تمدّنِ ایران، غلامان و کنیزان را به همراهِ نعشِ "صاحبِ" خود زنده به گور بکنند، یا به عنوان قربانی در رود بیفکنند، آن‌گونه که در چین و چندین کشور دیگر می‌کردند؟ آیا شنیده‌اید که در ایران زنی را به همراه جنازه‌ی شوهرش در آتش بیندازند، آن‌گونه که در هند می‌شد؛ یا دختر بچّه را زنده زنده به خاک بسپارند، آن‌گونه که رسم چین و عربستان جاهلی بود؟ آیا در ایران باستان برده‌داری به رسم یونان و روم رواج داشته است، و صدها هزار مردم را به ساختن اهرام (چون در مصر) و ساختن دیوار چین (چون در چین) به بیگاری واداشته‌اند؟ البتّه ایرانی‌ها بی‌گناه نبوده‌اند، زیرا هیچ ملّتی بی‌گناه زندگی نکرده است. هر قومی در حدّ خود، جنگ، شقاوت و نابکاری داشته. این به آن سبب است که فلزّ بشر یک‌دست نیست، منتها چون همه چیز نسبی است، ملّت‌ها و حکومت‌های بهتر و بدتر داشته‌ایم، و وظیفه‌ی تاریخ آن است که این بهتر_بدترها را سبک سنگین کند. ارزشِ یک ملّت در مقایسه با دیگران، در فزون‌تر بودنِ کارهای خوبش نسبت به بَدَش سنجیده می‌شود. انصاف را زیر پا نگذاریم، ما در اعتباری که هنوز داریم، نانِ تمدّنِ باستانیِ خود را می‌خوریم.
در جریان جنگ عراق «خاویرپرز دوکویار» دبیر کلّ سازمان ملل، که به ایران آمد، پای که بر زمین «مهرآباد» گذارد، نخستین حرفی که بر زبان آورد ابراز احترام نسبت به فرهنگ و تمدّن ایران بود، و خانم «مادلن آلبرایت» وزیر خارجه‌ی پیشین آمریکا نیز چند سال پیش هنگامی که خواست از جریان کودتای ۲۸ مرداد عذرخواهی کند از سهم ایران در تمدّن جهان حرف زد. منظور آن است که آنچه در زندگی این کشور گذشته نه از چشمِ خارجیان پنهان است، و نه از چشمِ مردمِ خودِ ایران. ولی ما خود از یک طرف دم از «گفتگوی تمدّن‌ها» می‌زنیم و از سوی دیگر در رسانه‌های رسمی آن را به باد افترا می‌گیریم!

                 #هشدار_روزگار

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
https://t.center/sarv_e_sokhangoo

مسخِ تاریخ
بخش ۲

کینه‌ورزی نسبت به ایران و تاریخش معلوم نیست که از کجا آب می‌خورد، چه آرزو و چشم‌داشتی را ارضاء می‌کند؟ البتّه کسی این توقّع را ندارد که چون ما وابسته به این کشور هستیم چشمِ خود را به روی عیب‌هایش ببندیم. هیچ قوم کهنسالی از جمله ایران، عاری از کمبود یا مشکلاتی نبوده، و اگر بود آن همه اُفت و خیز پیش نمی‌آمد. امّا ایران ویژگیِ خاصّ خود را داشته و آن این است که به سبب داشتن بعضی امتیازها، جلبِ حسود و دشمن می‌کرده. بدین گونه کمتر کشوری در جهان به اندازه‌ی او، از یک‌سو موردِ ستایش و از سوی دیگر موردِ طعن قرار گرفته است، ولی هیچ‌گاه یک چنین کوششی در «مسخِ تاریخ» آنگونه که در دورانِ معاصر ناظر بوده‌ایم، دیده نشده است. وقتی تلویزیونِ رسمیِ کشور هم این دید را مورد تشویق قرار دهد، آنگاه این سؤال پیش می‌آید که کجای کار هستیم؟
در واقع این نشانه‌ی اهمّیّت و ریشه‌دار بودنِ تاریخ و فرهنگ ایران است، نشانه‌ی آن است که از آن حساب برده می‌شود. واقعیّت آن است که تاریخ و فرهنگ ایران از همان آغاز رو به گشایش داشته‌اند نه بستگی، رو به انعطاف داشته‌اند نه تحجّر، رو به جهانی بودن داشته‌اند نه موضعی؛ و این حقد و رشک بر می‌انگیخت. مقایسه شود بزرگمنشیِ هخامنشی با تمدّن‌های هم‌زمانش مانند بابِل و آشور، حتّی با یونان. زبان فارسی و فرهنگ ایران بعد از اسلام نیز، از جهت دیگر همان روش را دنبال می‌کنند. شاهنامه، کتابِ جهانی است، انگیزه‌ها و هدف‌هایش مقایسه شود با انگیزه‌ها و هدف‌های معروف‌ترین حماسه‌ی عالم، يعنى «ايلياد هومر». البتّه ایران احتیاج به دفاع ندارد. او به‌قدر کافی طیّ این ۲۵۰۰ سال مورد داوری قرار گرفته است و به یقین نتیجه‌ای که بد‌گویان از این حرف‌ها انتظار دارند، به دست نخواهد آمد.

                 #هشدار_روزگار

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
https://t.center/sarv_e_sokhangoo

‍ مسخِ تاریخ
بخش ۱

بعضی گفتارها و کردارها می‌نمایند که روحیّه‌ی «طالبانی» به آنچه در افغانستان گذشت ختم نمی‌شود. طیف‌ها و شاخه‌هایی دارد. قرن بیستم، قرنِ تکان دهنده‌ای بوده است. در کنار جهش علم که با استواری جلو می‌رفت، اندیشه‌ی اجتماعیِ بشر، جا به جا گسل‌هایی از خود بروز داد، و این می‌نماید که میانِ نیمه‌ی علم‌سازِ مغزِ بشر و نیمه‌ی فرهنگ‌اندیشِ آن، هاویه‌ای می‌تواند باشد.
معیارهای گذشته به هم ریخت، به گونه‌ای که پیش از آن کسی نظیرش را به یاد نداشت. این، می‌توانست قابلِ پذیرش باشد، به شرط آنکه بر نوعی منطق حرکت می‌کرد. هیچ چیز نباید در مقابلِ کنجکاویِ بشر مانع پدید آورد، هیچ چیز مقدّس نیست، مگر «حقیقت». امّا اگر گفته شود که بی‌سوادی از سواد بهتر است، خشک‌سالی از تَـرسالی، ادّعا از دلیل، و ناشیگری از مهارت، این دیگر سر به وارونگی و ویرانی می‌زند.
البته از زمانی که «گوتِنبِرگ» چاپ را اختراع کرد و از زمانی که «رسانه‌ها» به نحو انبوه وارد زندگی بشر شدند، هر کسی توانست به خود حق بدهد که هرچه دلش خواست بگوید؛ به خصوص اگر شاخه‌ای از حکومت یا عوام در جهتِ تأییدِ او علامت‌های تشویق‌آمیزی از خود نشان دادند! یکی از چیزهایی که این سی چهل ساله در کشور ما باب شده _و می‌شود گفت که در نوع خود بی‌نظیر است_ کوشش در مسخِ تاریخ و تخطئه‌ی فرهنگِ ایران است، دیواری کوتاه‌تر از دیوارِ ایران و فرهنگش پیدا نکرده‌اند. هرکس هر عُقده‌ای داشت، هر خلاء و کمبودی در خود سراغ گرفت و یا به هر بهره‌وریِ زودیابی طمع بست، می‌رود به سر وقتِ تاریخ و فرهنگ! این کار تهوّر می‌خواهد، تاریخ ایران چیزی نیست که امروز بشود دست کرد و آن را از کیسه‌ی شامورتیِ خود بیرون کشید. در مورد ایرانِ باستان، سنگ نوشته‌ها و لوحه‌هایی در دست است، یا نوشته‌هایی از یونانیانِ آن زمان. یونانیان با آنکه از کشورِ رقیب بودند و با ایرانیان نظرِ خوشی نداشتند، باز از خلال گواهی‌های ایشان می‌شود چیزهایی آموخت. گذشته از این، طیّ این زمانِ دراز ده‌ها و ده‌ها دانشمند (که بعضی از آنان نیز مایل به حفظِ محابا درباره‌ی ایران نبودند) درباره‌ی ایران تحقیق کرده و مطلب انتشار داده‌اند. آیا همه‌ی آنان دروغ گفته یا اشتباه کرده‌اند، و فقط چند مدّعیِ محال‌اندیش به این کشف‌های حیرت‌انگیز دست یافته‌اند؟

                  #هشدار_روزگار

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

‍ ‍ گِزِنُفون، حکیم و مورّخ یونانی (۳۵۵_۴۳۰پ.م) دو کتاب راجع به ایران نوشته است که یکی از آن دو «کوروش‌نامه» است. در این اثر شرحی راجع به نوع تربیّت جوانان ایران در دوره‌ی هخامنشی آورده و از جمله می‌نویسد: «تقویٰ و فضیلت به فرزندان خود می‌آموزند، همان گونه که دیگران خواندن و نوشتن را... در قوانین ایران کوشش می‌شود که افراد تربیّتی پیدا کنند که آنان را پیشاپیش از دست یازیدن به کارهای ننگین و شرارت‌آمیز باز دارد.» آنگاه مواردِ آموزش به کودکانِ خانواده‌های اعیانی را برمی‌شمارد:
دادگری، اعتدال و قناعت، آیینِ رزم و شکار، خــو گـرفتن به سختی، پرورشِ تن و روان هر دو...
در شاهنامه نیز از نظیر همین نوع تربیّت یاد می‌شود. گزنفون یکی از علّت‌های اقتدارِ هخامنشیان را که در زمانِ خود بزرگترین کشور جهان بودند، همین توجّه به تربیّت جوانان می‌داند، یعنی سخت‌کوشی، انضباط و استحکامِ اخلاقی، امّا هم او در پایان کتاب خود از انحطاط همین سلسله نیز حرف می‌زند که در غرور و غفلت غرق شدند و سرانجام مقهورِ چهل هزار سرباز مقدونیه‌ای گردیدند. بدیهی است که دوره‌ی ما با دوره‌ی هخامنشی خیلی فرق دارد. مسئولیّتِ ما پیچیده‌تر و سنگین‌تر است، زیرا آموزش و تربیّت به میانِ گروهِ انبوهی کشیده شده است و علاوه بر آن، ما با یک دنیای پر از رقابت و کِشِش و کوشش سـر و کار داریم و توقّعِ مردمِ ما آن است که یک زندگیِ آرام و آبرومند برای آنان فراهم شود. اکنون درباره‌ی یک کشور اگر پرسیده شود که آینده‌ی آن چگونه خواهد بود؟ در یک کلمه باید جواب داد بسته به آن است که جوانانش چگونه تربیّت شوند.

                 #هشدار_روزگار

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

در هیچ نقطه‌ی کره‌ی خاک، خرابه‌ای با این غربت و حشمت، و تا این حد گویا از خاموشی چون [تخت جمشید] دیده نشده است.
ما در اعتباری که هنوز داریم، نانِ تمدّنِ باستانیِ خود را می‌خوریم.

               #ایران_و_تنهایی‌اش
                  #هشدار_روزگار

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo

‍ زبان فارسی در بیمِ موج
بخش ۳

در ظاهر به چه دردِ جوانِ امروز می‌خورد که بداند خاقانی در قصیده‌ی «ایوان مدائن» چه گفته است؟ پندِ سرِ دندانه بشنو ز بُنِ دندان، به چه معناست؟ ولی اگر موضوع شکافته شود خواهند دید که قضیّه از کجا آب می‌خورد، و دیگر بوی کهنگی از آن نخواهند شنید.
«تاریخ ایران» و «ادب فارسی» دو یارِ جدایی ناپذیرند، فهمِ یکی بدون توجّه به دیگری میسّر نیست، و این تاریخ یک لایه‌ی زیرزمینی دارد که کلیدش را باید از دستِ ادبیات گرفت.
از اینکه ما در این چند دهه تا این پایه از جوهرِ شعر بیگانه و در عین حال، تا این پایه «شعر زده» بوده‌ایم، تناقضی است که جای تأمّل دارد. گروهی از جوانان نیازِ پیام‌گیریِ خود را تنها بر شعرِ نو متمرکز کرده‌اند، و این گونه شعر برای آنان به منزله‌ی روزنامه‌ای است که به زبانِ رمز منتشر شود. این، به جای خود؛ کسی حرفی ندارد، به شرط آنکه راه را بر سایرِ دانسته‌ها نبندد، یعنی بر "روشنگری" که برای جوان ایرانی از نانِ شب واجب‌تر است، آنان باید دریابند که در کشورشان چه گذشته است، قدری تاریخ بخوانند. با مسائل اجتماعی آشنا شوند، به نقدِ درست روی آورند که عناصرِ زنده‌ی ادب فارسی را از عناصرِ منفی جدا می‌کند. همچنین قدری چشمِ خود را به روی دنیا بگشایند: ببینند که در جهانِ دیروز و امروز چه گذشته است، ببینند که نظام‌هایی با همه‌ی صلابت و ادّعا چرا فرو ریختند، و نظام‌های دیگری با همه‌ی قدرتِ علمی و صنعتی چرا نگرانِ آینده‌ی خوداَند. چه درسی از تاریخ و زمان می‌توان گرفت.
من گاه که بر صفحه‌ی ادبیِ برخی از روزنامه‌ها و مجلّه‌ها نگاه می‌افکنم، احساس تأسّف و حتّی نگرانی می‌کنم. می‌بینم که بعضی از قلم‌ها، در این چند دهه از سادگیِ جوانان سوء استفاده کرده‌اند؛ گویی پستانکی در دهان بچّه گذارده شده که ساعتی مشغول بماند. بر اثر التهاب‌های سیاسی و تشنگیِ جوانان، در یک فضای بیابان‌صفت، چه بسا سراب که به جای آب نشانیده شده است. گاهی اغراق‌ها درباره‌ی «شاعر گونه‌های ناسزاوار» به جایی می‌رسد که یادآورِ شاعرانِ مدیحه‌سرای قرون گذشته می‌شود که می‌گفتند:
«نُه کرسیِ فلک نهد اندیشه زیر پای
تا بوسه بر رکابِ قزل ارسلان زند»!
و این در حالی است که ما در دوره‌ی علم و تدقیق و استدلال زندگی می‌کنیم و مصرف کننده‌ی محصولِ علم هستیم. اگر کلمات تا این پایه از معنای خود دور بیفتند، دیگر از معیارها چه بر جای می‌ماند؟
حرف بر سر زبان فارسی بود. امیدواریم که از موضوع چندان دور نیفتاده باشیم. همه چیز به هم بستگی دارند، و راه باریک است. باید در یک تمدّن فاصله‌ی «اصل و بَدَل» و «عقل و احساس» آنقدر زیاد نباشد، وگرنه کار دستِ آدم خواهد داد.
سخن در پرده گفتم از غم یار
خدايا زين معمّا پرده بردار

                             "خرداد ۱۳۸۰"

                 #هشدار_روزگار

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی نُدوشن
🆔 @sarv_e_sokhangoo