توره | اساطیر باستان

👁‍🗨 #موسیقی اساطیری

پیشتر قطعاتی چند از آلبوم موسیقی جذاب #آنخ را با تم اساطیری #مصر باستان از "مایکل آترتون" تقدیم حضور نموده ایم.

اکنون با هم گوش فرا می سپاریم به قطعه "اشکهای #ایسیس" که مرثیه کوتاه و زیبایی در وصف اندوه خدابانوی مادر در سوگ از دست دادن همسر و عشق وفادار خود #اوسیریس است.

▫️ @Torecilik

👁‍🗨 تمدن باستانی #مصر با تمام قدمت قابل توجه خود و علیرغم این مسئله که یکی از اولین کانونهای زندگی شهر نشینی و تمدن بر روی کره زمین بوده است، از لحاظ فرهنگ و قانون و قدرت پادشاهی و دست یابی به علم و هنر از شش هزار سال پیش سرآمد تمدن های بشری محسوب می شده.

حکومت های مصری حتی باوجود اینکه به صورت دیکتاتوری اداره می شده اند، اما باز هم پایبند به قوانین منظم و عادلانه و عام و شامل بوده اند. هر شهروند مصری در طول روز باید از قوانین زیادی تبعیت می کرده است. حکومت برای مواردی همچون معاملات، ازدواج، تحصیل، امور خدماتی و دارایی و وراثت و حتی زندگی مذهبی قوانینی مشخص و بر پایه عدالت بنا گزارده بود و این قوانین از سوی شهروندان محترم و لازم الاجرا شمرده می شدند.

یکی از معروفترین خدابانویان اساطیر #مصر در ارتباط با مسئله عدالت، #مئات (Maat) است. #مئات در یک کلام خدابانوی والاتبار قانون، نظم، عدالت و آورنده نور است. با توجه به مسئله نظم و منطق او را همچنین موکل بر امور طبیعی منظم دانسته اند. چنان که مئات را پدید آورنده و گرداننده فصل ها و تنظیم کننده ساعات حضور خورشید در آسمان شمرده اند. همچنین او خدابانوی ریاضیات و هندسه است و معماران و قضات در کار خویش به او تمسک می جسته اند.

مئات را طبق معنا نگار نامش در نقوش و کتیبه ها معمولا بانویی نشسته یا ایستاده نقش کرده اند که بالهایی افراشته دارد. اما با وجود شباهت ظاهری فراوانش با خدابانو #ایسیس یک نکته مشخص متمایز کننده وی است و آن نقش تاج "پر شترمرغ" است که معنانگار نام اوست. با توجه به چنین ارتباطی عنصر "پر" خصوصا پر زیبا و بلند شترمرغ در طول تاریخ به نمادی برای نمایاندن عدالت و قانون بدل شده است و به فرهنگ دیگر تمدن ها نیز سرایت کرده. چه اینکه حتی در تمدن #یونان نیز شمایل خدابانوی عدالت یعنی #تمیس را اغلب با بالهای افراشته یا تاجی مشابه تاج مئات بر سر می بینیم یا اینکه دست کم نماد پر را واقع در دست او یا بر کفه های ترازوی عدالتش نظاره گر هستیم.

مئات والاتبار را اغلب از ملازمان و همراهان #رع خدای خدایان مصر می یابیم. در سفر زورق رع به جهان غرب یا جهان زیرین نیز این همراهی ادامه می یابد و حتی در نقوش مئات را همچون خدابانویی بال افراشته نشسته بر نوک قایق رع می یابیم. البته این جایگاه گاها با خدابانو #نخبت نیز به اشتراک گذاشته شده. اما در اغلب موارد مئات است که روشنگر مسیر زورق رع در جهان زیرین بوده و نابود کننده خطرات و تهدیدات سفر شبانه قایق است.

یکی دیگر از ویژگی های خاص خدابانوی عدالت این است که هیچ گاه او را جلوس کرده بر تخت نمی بینیم. این در حالی است که بسیاری از خدایان و الهگان مصری در تصاویر اغلب تکیه زده بر تخت پادشاهی تصویر شده اند اما مئات همیشه ایستاده یا زانو زده بر زمین نقش گشته است. عده ای از اسطوره شناسان بر این باورند که باطن توکل بر مسئله عدالت در تناقض با دیکتاتوری ذاتی ای است که در مفهوم تخت پادشاهی موجود است. بنا بر چنین عقیده ای، درست همانطور که بر تخت نشستن دیگر خدایان برای آنان نشانی والا و نمایانگر قدرت و تسلط است، برای مئات این امر یک حرکت نامتعارف و نامعقول به حساب می آید!

باید بدانیم به عنوان خدابانوی حقیقت و توازن #آنخ نیز یکی از نمادهای جدا نشدنی وجودی مئات است. شان والای این خدابانو از مسئله احترام فرهنگ مصری به توازن و تقارن ناشی می شود و اینکه هر شهروند مصری احترام زیادی برای حقیقت و عدالت قائل بوده است. این تقدس مئات را تبدیل به الگویی برای اعتقاد به خدایان عدالت در طول تاریخ بسیاری از تمدن های جهان کرده است.

▫️ @Torecilik

👁‍🗨 می دانیم که #آنخ مشهورترین و قویترین نماد اساطیر و دین باستانی #مصر است.

#آنخ در یک کلمه به معنای #زندگی است. خدایان وجودیت خود را با در دست داشتن آنخ ثبات می بخشیدند.

▫️ @Torecilik

👁‍🗨 شایسته است که دوره اعتلای اساطیری فرهنگ #مصر باستان را در چند فصل بررسی کنیم. هر یک از بازه های تاریخی با توجه به اینکه قدرت سیاسی و نظامی در اختیار کدام یک از مناطق امپراتوری بوده است ویژگی های خاص خود را دارند.

دوران درخشان فرهنگ اساطیری مصری با اتحاد مصر علیا و سفلی در زمان اولین سلسله های فراعنه و ساخت اهرام شروع شده است. #رع خدای بزرگ آفریننده خورشید، مورد احترام تمامی مردم بود اما خدایان کوچکتر محلی در هر منطقه ای پرستیده میشدند و هیچ گاه کاملا کنار گزارده نشده اند.

در این میان دو خدای معروف بیشتر جلب توجه میکنند که حتی در بازه زمانی جدیدی نیز جای رع را گرفته یا که با آن ترکیب شده اند. #پتاح یا "شاه مومیایی" خدای لوکال #ممفیس بوده است. ممفیسی ها برای وی قداستی فرای تصور قائل بودند و معابد وی سازه های عظیم و زیبایی از هنر معماری مصر باستان به حساب می آیند. اما با اعتلای #تبس به عنوان پایتخت امپراتوری مصر مجموعه هشت خدایی محلی تبسی بیش از هر دوره دیگری شناخته شدند و مورد احترام تمام مصریان قرار گرفتند. در این میان اصلیترین نقش مربوط به #آمون است.

یازدهمین سلسله فراعنه در حدود 2000 سال پیش از میلاد مسیح در منطقه اعیان نشین تبس یعنی #لوکسور (خاستگاه لغت لوکس در زبان لاتین امروزی به معنای اعیانی و گران قیمت) سکنی گزیدند و کاخهای خارق العاده ای بنا نمودند. آنها به جهت اثبات برتری خود یکی از خدایان محلی تبس یعنی #آمون را به عنوان خدای آفریننده رسمی کل مصر برگزیدند و برای محکم ساختن این عقیده مجموعه بزرگترین معبد ساخته شده به دست بشر از ابتدای تاریخ تا کنون یعنی معبد #کرناک را به افتخار آمون برپا نمودند.

آمون اغلب به شکل یک مرد معمولی اما در هیبت یک شاه و بسیار خوش چهره و آراسته نمایانده میشود. او تاجی بر سر دارد که حسب معنانگار نامش دو نخل ایستاده در کنار هم بر فراز آن خودنمایی میکنند. همچنین او عصای سلطنت مصر را در دست دارد اما کمتر دیده میشود که آمون #آنخ در دست گیرد. چرا که #آنخ (صلیب حلقه دار معروف مصری) مشخصا نماد حاکمیت #رع بوده و خواهد بود.

همسر #آمون را خدابانو #موت دانسته اند که در تصاویر غالبا در سمت چپ آمون و جلوس کرده بر تخت نمایانده میشود. همچنین باید بدانیم آمون را بعضا به شکل خدایی "قوچ سر" (همچون خنوم مصر سفلی) در نظر گرفته اند. کما این که یکی از معروفترین نمادهای وی #کرایوسفینکس یا #ابوالهول_قوچ_سر است.

طی بر تخت نشستن سلسله 16 فراعنه یا سلسله "رامسسی اولیه" حکومت و مردم بار دیگر تفکر پرستش #رع خدای بزرگ خورشید را قوت دادند اما با توجه به سلطه بسیار قدرتمند آمون هیچگاه مقدر نشد که رع کاملا جایگزین شود. به همین علت تلفیقی از دو خدای آفرینش اصلی یعنی #آمون و رع به شکل خدایی تلفیقی و به نام #آمونرا برای پرستش مطرح و تصویب گردید که ویژگی های پیشین #رع را بیشتر در اختیار داشت و دوباره به شکل خدایی "شاهین سر" ظاهر گشت. همچنین قوچی که شاهینی با پرهای افراشته را بر گرده خود سوار نموده باشد به عنوان نماد اصلی #آمونرا بر دیوار معابد نقش گردید.

در دوره بطلمیوسی تفکر پرستش آمون از مصر فراتر رفته و به اساطیر #یونان‌ و #روم نفوذ نمود. تا جایی که حتی بعضای جای #زئوس را در معابد گرفت و باعث شد که #ژوپیتر را با شاخ قوچ نقش کنند. بنابراین تفسیر آمون تا مدتها پس از ظهور مسیح به عنوان یکی از رقبای سرسخت وی در جلب اعتقاد مردم بر اریکه قدرت باقی ماند.

▫️ @Torecilik

👁‍🗨 در اساطیر #مصر اسطوره اصلی آفرینش و جزئیات دقیقی که در وصف آن ذکر شده، قسمت عمده ای از دیانت باستانی این سرزمین را می سازد.

در کتاب #تحوت اینگونه میخوانیم که در آغاز تنها #نون بود. او به شکل ایزدی کیهانی با نمود یک اقیانوس ازلی و بیکران و تاریک تمامی وجود را پر کرده بود. تا این که از دل نون تپه ای هرمی شکل (خاستگاه شکل هرم در فرهنگ مصری) سر از آب بر می آورد که #هت_بن_بن نام میگیرد و بر فراز آن یک گل زنبق رود نیل میروید و از ورای گل #رع طلوع میکند.

#رع به سان خورشید تمام وجود نون را روشن میسازد و خود را اینگونه معرفی میکند:

"من آنم که هستم! من. در طلوع #خپری . در هنگام نیمروز #رع و در غروب #آتوم هستم."

پس از آن رع از هت بن بن برای خود تخت پادشاهی چشم نوازی میسازد و بلافاصله دست به خلقت میزند. او در ابتدا #شو خدای باد و #تفنوت خدابانوی باران را با فوت کردن و تف کردن می آفریند (تشابه جالبی در اسامی شو و تفنوت با صداهایی دیده میشود که هنگام فوت کردن و تف کردن شنیده میشوند! ازین رو این دو خدا کاملا نتیجه حرکات رع هستند)

در ادامه #شو و #تفنوت با کمک هم و به دستور #رع کائنات را پایه ریزی میکنند و اولین مادر خدای آسمان یعنی #نوت و پدرخدای زمین یعنی #گب را خلق میکنند. به این صورت گه گب در پایین دراز کشیده و تمام زمین وسیع بدن او محسوب میشود و همسرش #نوت بر روی بدن او همچون چادری قوس زده است. در ادامه میبینیم که چگونه گب و نوت در هم می آمیزند و از آنان پنج فرزند حاصل میشود که اولین خدایان رسمی حکومت پس از رع هستند.

پس از آماده سازی زمینه اولیه رع دست به آفرینشی عظیم تر زد. او شروع به نام بردن کرد و هر آنچه را که مینامید شکل میگرفت و استوار میشد. چنانکه در پایان به نتیجه خلقت خود نگریست و از افتخار و شادمانی اشک شوق در چشمانش حلقه زد و بر زمین فرو ریخت و از این قطرات اشک رع اولین انسانها بر روی زمین پدید آمدند.

سپس رع همانا به انسانها خطاب کرد که:

"فرزندان من! مرا بستایید هنگامی که در آسمان نظاره گر شما هستم. ثنای مرا بگویید آنگاه که در زورق زرینم از سمت الراس گذر میکنم و برای بازگشت من دعا کنید آنگاه که در طول شب از منازل جهان زیرین عبور میکنم."

اصلی ترین چهره رع به شکل خداوندگاری با سر عقاب است که "رع هاراختی" نامیده میشود. او هر روز خورشید را در زورق زرینش در نیل آسمان از مشرق تا مغرب جابجا میکند و در طول شب به جنگ با اهریمن مطلق #آپپ (افعی عظیم کیهانی) در منازل جهان غرب میرود و هر روز صبح با طلوع نو با صلابت اولیه اش دوباره از مشرق بر میخیزد.

عمده ترین نمود رع آفتاب است. به صورتی که شایسته است حتی او را خدای خورشید و مصریان باستان را به نوعی "خورشید پرست" بدانیم. او را همیشه با عصای سلطنتی در دست راست و یک #آنخ در دست چپش تصویر کرده اند. همچنین تاجی به شکل قرص خورشید بر سر دارد که مار کبرایی به نمود خدابانو ودجت به دور آن چنبره زده است.

در دوران متاخر تر و عصر اتحاد مصر علیا و سفلی و تسلط تبس بر تمام سرزمین #رع را با #آمون خدای محلی تبس یکی دانسته و پیوسته پنداشتند و او را #آمونرا نامیده اند. معبد عظیم #کارناک در تبس باستان بزرگترین مجموعه معابد ساخته شده به دست بشر تا کنون است که برای ستایش #آمونرا بر پا شد و هنوز هم پس از گذشت هزاران سال باقی مانده های این بنا همچون نگینی در دل سرزمین مصر میدرخشد.

▫️ @Torecilik