نَخ های آئینی(اَیویاونگَهَنا) چیستند؟ و چگونه در سنتهای دینی استفاده میشوند؟ و زرتشتیان و بخصوص پارسیان چه اعتقادی پیرامونِ «نخِ نیرنگدین» یا “Nirangdin No Doro” دارند؟
🌿🌼در این پست میخواهیم به اختصار پیرامونِ یک سنتِ باستانی و بسیار زیبا در میان زرتشتیانِ هند(پارسیان) بپردازیم که ریشههای مشترکی با آدابِ بهدینانِ ایران دارد و به نظر میرسد که رسمی مشترک در میان این دو جامعه بوده و بهدینان در ایران نیز به نحوی به این سنت باور داشتهاند. اگرچه این سنت هم مانند بسیاری دیگر از آئینهای دینیِ زرتشتیانِ ایران از خاستگاه خود رخت بر بسته، اما امید است تا با بازنشر آن در این پست، مجددا چراغِ کوچکی برای موبدان و باورمندان به دین و تمامی علاقهمندان به آئینهای باستانیِ دین روشن شود.
همانگونه که میدانیم، دین و سنت زرتشتی مملو از آداب و آئینهایی است که ریشه در مینو دارند و ورای دنیای مادی عمل میکنند. در اینجا میخواهیم پیرامون یکی از آنها بنویسم که پارسیان آن را با نام “Nirangdin No Doro” یا «نخِ نیرنگدین» میشناسند. این نخِ پنبهایِ بافته شده، همانند کُشتی(نَخِ پشمیِ مقدسی که زرتشتیان آن را بر روی سدره میپوشند) به شکلی خاصی تهیه و به دورِ گَردن بسته میشود. البته نباید فراموش کرد که نخهای دیگری نیز در مراسمهایی مانند «یزشن خوانی» و «وندیداد خوانی» استفاده میشوند و این سنتها بخشی جدایی ناپذیر از آداب و آئینهای باستانیِ زرتشتیان و به خصوص موبدان هستند. روایت است که دستورِ بزرگ روانشاد «مُلا فیروز» فقید استادِ بافتنِ نخ های آئینی بوده است.
اوستای پاک از این نخها با نامِ «اَیویاونگَهَنا» (Aivyāonghana) یاد میکند که به معنای «نخ مقدس» یا «طناب بافته شده» است. این نخها به عنوان حامل نیروی مینوی و محافظ شناخته میشوند و کُشتی نیز جزو همین دسته قرار میگیرد. خالی از لطف نیست اگر پیرامون دو نخِ مقدس دیگر نیز اندکی بدانیم: اول در آئینِ تقدیسِ بنای دخمه که هنوز در هند و پاکستان تداوم دارد، نخی مشابه برای طلسم و محافظت از بنا مورد استفاده قرار میگیرد که دکتر فرامز چینوالا در کتابِ ارزندهی خود با نام «Dakhmā Ni Buland Zarthoshti Talesm» پیرامون این سنت به زیبایی توضیح داده است که چگونه این آیین بر دوشِ یک بانوی زرتشتی است که آداب دینی را به خوبی میداند و پس از انجام آیینِ نهان در طی سه روز آن را به جا میآورد.
دوم، نخِ دیگری است که برای پوشاندنِ بطری و یا ظرف حاوی نیرنگ و یا مایعِ تقدیس شده استفاده میشود که آن را با نام «درو» میشناسیم که بر روی «کوپلا» یا پارچهی ململی بر روی بطری بسته میشود تا خلوص و تَقدُسِ محتویات درون ظرف حفظ شود.(توجه کنید که واژه «درو» یک واژه عام است و به سایر اَیویاونگَهَناها نیز اطلاق میشود.)
و اما «نخِ نیرنگ دین»: این نخ در واقع در مراسم نیرنگ دین(پیش از این دربارهی آن چند پست نوشته شده است و همانطور که میدانیم این آیین ۱۸ شبانه روز به طول می انجامد) بافته میشود؛ به این شکل که پس از اتمام یزشن خوانی در روز نهم این نخ را آماده میکنند و تا روز آخر هنگامی که موبدان آیین وندیداد خوانی را به جا میآورند نگه داشته شده، و پس از خواندن «هفتن یشت» گرههای آن توسط موبد راسپی زده میشود. البته رسم دیگری نیز وجود دارد که موبدان در همان میانهی آیین نیرنگ دین و پس از بافتن نخ، گرهها را میزنند. این نخ به عنوان یک محافظ مینوی و قدرتند برای فرد میباشد و گاهی برای دور کردن پلیدیها در افراد بیمار استفاده میگردد و مانند گِرهِ کُشتی به دور گردن بسته میشود و با فرد آن را به دور مچ دست میبندد. اما بستن آن به این شکل است که با گذاشتن سمت راست نخ بر روی سمت چپ و با خواندنِ دوبار دعای اَهونور آن را گره میزنیم و دقیقا مانند کشتی، به هنگام نیاز مانند استحمام آن را از تن جدا میکنیم.
🙏🏼✨🤲🏼🔥منبع: با استناد به مقالهی کوتاهِ بهدین «یزدی هودیوالا» و گفتگوی شفاهی با ارواد هرمزد داداچانجی(پسر روانشاد دستور داداچانجی) نوشته شده است.
☝🏼✨ t.center/ZoroastrianismWisdom ☝🏼✨https://www.instagram.com/zoroastrian.wisdom