🏛 تاریخ درترازو 🏛 Date in the balance

‍ بیش از نیم قرن قبل نخستین اتوبوس دوطبقه‌ تحویل شرکت‌واحد تهران شد.

در سال ۱۳۴۴ دولت ایران به منظور بهره‌گیری در حمل‌ونقل شهری پای‌تخت، سفارش ۲۰۰ دستگاه اتوبوس دوطبقه به #انگلستان داد. قرار بود این اتوبوس‌ها به تدریج به صورت قطعات مجزا به ایران وارد، و به دست کارگران شرکت واحد مونتاژ شود. این سفارش فروردین سال بعد یعنی ۱۳۴۵ به سرانجام رسید و یکی از اتوبوس‌ها که به صورت کامل مونتاژ شده بود به صورت نمادین در لندن به مدیران شرکت واحد، پرویز جهان‌بینی، مدیرعامل و علی ابتهاج رئیس هیأت‌مدیره‌، تحویل داده شد.

این اتوبوس که با ابتکار مدیران شرکت واحد به منظور جلب گردشگر به ایران، بدنه‌‌اش با تصاویر آثار تاریخی ایران پوشیده شده و درون آن کاتالوگ‌هایی برای معرفی ایران به زبان‌های مختلف قرار داده شده بود، در شهر لندن به گردش درآمد و پذیرای پای‌تخت‌نشنیان انگلیس برای معرفی ایران شد. بنا بر این بود که این اتوبوس از لندن به پاریس حمل شود و یک روز نیز در این شهر به گردش درآید، بعد هم پس از گذر از شهرهای مختلف اروپا البته با استقبال مقامات محلی، از راه زمینی وارد ایران شود.

مونتاژ این اتوبوس‌ها آن‌طور که مقامات وقت شرکت واحد می‌گفتند سه سال طول می‌کشید ولی آن‌ها قول دادند که ظرف چند ماه ترتیب این کار را بدهند.

📕روزنامه‌ی اطلاعات،
پنج‌شنبه ۲۵ فروردین ماه ۱۳٤۵ خورشیدی

t.center/tarikhdartarazoo 🏛

دراین عکس " #دکترمصدق رادر دادگاه لاهه" مشاهده می کنید. او روی صندلی نماینده #انگلستان نشست! هر چه نماینده انگلیس اعتراض کردو داد و بیداد که اینجا جایگاه ماست و شما باید آنطرف بنشینی، مصدق بی اعتنا دستش رو روی میز گذاشت و سرش رو روی دستش! 

همه از این حرکت وی حیرت زده بودند!! تا اینکه قاضی وارد شد و نماینده انگلیس با تظلم خواهی به این حرکت مصدق اعتراض کرد! قاضی از مصدق توضیح خواست و مصدق سرش رو بلند کرد و گفت: 
👈جناب قاضی من تنها چند دقیقه در جایگاه این انگلیسیها نشستم و اینها اینچنین برافروخته اند! پس ملت من چه باید بگویند که اینها عمریست در سرزمین و جایگاه آنها چمبره زده اند و نمی روند!!.
پاسخ پرمعنی مصدق چنان تا پایان دادگاه بر فضا سیطره پیدا کرده بود که در نهایت رای به نفع ایران صادر شد و نفت ایران ملی گشت!
t.center/tarikhdartarazoo 🏛

در روز ۹ آذر ۱۳۵۰ ، پس از ورود نیروهای دریایی ارتش ایران به جزایر ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک این جزایر پس از ۸۰ سال بار دیگر تحت حاکمیت ایران قرار گرفت.

این جزایر مدت‌ها تحت حاکمیت #انگلستان بود و توسط شیخ‌نشین‌های شارجه اداره می‌شد.

عراق، لیبی، یمن جنوبی و الجزایر اولین کشورهایی بودند که بخاطر فتح جزایر سه‌گانه از ایران به سازمان ملل شکایت کردند!

t.center/tarikhdartarazoo 🏛

#فتحعلی_شاه قاجار خطاب به سفیرش دراستانبول چنین می نویسد:

"در باب فرانسه غوررسی (بررسی) خوبی بکن و ببین فرانسه هم یکی از ایلات فرنگ است یا گروهی و ملکی دیگر است؟
بناپارت نام، کافری که خود را پادشاه فرانسه می داند، کیست و چه کاره است؟...
درباب انگلستان تحقیق جداگانه و علی حده بکن و ببین از چه قماش مردم و از چه قبیل قوم اند؟ اینکه می گویند در جزیره ای ساکن اند، ییلاق و قشلاق ندارند و قوت قالبشان ماهی است راست است یا نه؟ اگر راست باشد چطور ممکن است یکی در جزیره بنشیند و هندوستان را فتح کند؟...
همچنین صرف مساعی و اقدام بنما و بفهم در میان #انگلستان و #لندن چه نسبت است؟ آیا لندن جزئی از انگلستان است یا انگلستان جزئی از لندن؟

(در آخر) ببین که احسن طریق برای هدایت فرنگیان گمراه به #شاهراه_اسلام و بازداشتن ایشان از اکل میته (خوردن مردار) و لحم خنزیر (گوشت خوک) کدام است؟»

منابع:🔻
۱_سفرنامه #سرجونزهارفورد.
۲_سرگذشت حاجی بابا اصفهانی نوشته #جیمزموریه

t.center/tarikhdartarazoo 🏛

چرا «متفقین» ایران را اِشغال و #رضاشاه را برکنار کردند؟

🔹️«سوم شهریور» ۱۳۲۰، یکی از روزهای سرنوشت‌ساز تاریخ معاصر ایران است. در این روز ارتش‌های #شوروی و #انگلستان درجریان جنگ جهانی دوم، ایران را اشغال، رضاشاه را برکنار و او را از کشور تبعید نمودند.
چه قبل و چه بعد از انقلاب، روایت‌های سیاسی مغرضانه‌ای که چندان ارتباطی با واقعیت ندارند، در خصوص سوم شهریور گفته شده. قبل از انقلاب گفته می‌شد که چون رضاشاه حاضر به نقض بی‌طرفی ایران درجنگ و حمایت از متفقین نمی‌شود، انگلیسی‌ها او را از قدرت برکنار می‌نمایند.
بعد از انقلاب، برعکس، گفته می‌شود که رضاشاه عامل و سرسپردۀ انگلستان بود، که تاریخ مصرف وی به‌پایان می‌رسد و او را برکنار می‌نمایند. بعلاوه، گفته می‌شود که افسران وطنپرست، عشایر غیور و بسیاری از مردم ایران آماده مقاومت در برابر متجاوزین بودند، اما رضاشاه ارتش را وادار به تسلیم می‌نماید.

🔹️من در فصل پایانی کتاب «رضاشاه»ام سعی کرده‌ام روایت غیرسیاسی و منصفانه‌تری از دلایل حملۀ متفقین به ایران و برکناری رضاشاه ارائه دهم. این بخش از کتاب، بیشتر متکی به یافته‌های نویسندۀ انگلیسی «Richard Stewart» می‌باشد
(در آخرین روزهای رضاشاه: تهاجم روسیه و انگلستان به ایران در شهریور ۱۳۲۰، ترجمۀ «عبدالرضا هوشنگ مهدوی» و «کاوه بیات»، انتشارات معین، ۱۳۷۰).

🔹️برخلاف روایت رسمی بعد از انقلاب، که به‌قدرت رسیدن رضاشاه و تشکیل سلسلۀ پهلوی را یکسره به‌انگلستان نسبت می‌دهند، نه به‌قدرت رسیدن رضاشاه و نه مهم‌تر از آن، اقدامات وی، چه قبل و چه بعد از پادشاهی‌اش، ارتباطی به انگلستان پیدا نمی‌کند. در کتاب «رضاشاه» سعی کرده‌ام نشان دهم که از کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹، تا پادشاهی رضاخان و تشکیل سلسلۀ پهلوی در سال ۱۳۰۴، تا برکناری وی، جملگی محصول شرایط داخلی ایران از یکسو، و عملکرد خود ما ایرانیان از سویی دیگر بوده. صدالبته که برای بسیاری از ما ایرانیان، گرفتن انگشت اتهام به‌سمت آمریکا، انگلستان، روس، پروس، شهر فرنگ و پادشاه جن‌ها، پنهان‌شدن پشت تئوری‌های توطئه و متهم ساختن دیگران، خیلی راحت‌تر و مطلوب‌تر از پذیرش واقعیت‌ها و دیدن نقش خودمان است.

🔹️برخلاف روایت ج.ا، رضاشاه از همان ابتداء با انگلیسی‌ها مشکل داشت و منظماً فاصله‌اش از انگلستان بیشتر و به #آلمان‌ها نزدیک‌تر می‌شد. اشغال ایران نتیجۀ ساختار دیکتاتوری وی بود. مثل همۀ #دیکتاتورها، او هم از واقعیت‌ها دور مانده بود و تصور می‌کرد آلمان‌ها در حال پیشروی هستند و عنقریب با شکست انگلستان وارد ایران خواهند شد.

✍ #صادق_زیباکلام

t.center/tarikhdartarazoo 🏛

تغییر حکومت در دنیای مدرن از طریق رفراندوم است


وقتی حکومتی را اکثریت مردم نمی خواهند چه باید کرد؟
همیشه‌ی تاریخ این بوده که حکومت‌ها تا آخرین نفس و آخرین گلوله در مقابل مردم می‌ایستند. در خیابان‌ها قتل عام، و در زندان‌ها و سیاه‌چال‌ها شکنجه و اعدام می‌کنند‌. 

اما در دنیای مدرن هرازگاهی حکومت‌ها عاقلانه رفتار کرده و  تن به رفراندوم داده و سعی می‌کنند با مراجعه به رای مردم، کشور را از غلتیدن به بحران و ورطه‌ی نیستی نجات دهند، که یک نمونه آن کشور #ایتالیاست.

حدود ۷۷ سال پیش در چنین روزهایی یعنی در  ژوئن (خرداد) ۱۹۴۶ میلادی، در سالهای پس از جنگ، نظام جمهوری با یک حرکت آرام و از طریق رفراندوم رسما اعلام شد.
در این رفراندوم از ایتالیایی ها خواسته شده بود که میان نظام پادشاهی و نظام جمهوری یکی را انتخاب کنند که اکثریت رای به #جمهوری دادند.
در نتیجه پادشاه وقت ایتالیا #اومبرتودوم نتایج را پذیرفت و کنار رفت. با این کناره گیری هم کشور از آسیب شورش و جنگ داخلی مصون ماند و هم پایه یک کشور صنعتی، دمکراتیک و پیشرفته گذاشته شد.

جالب اینجاست که تنها فقط ۵۵ درصد! مردم ایتالیا به جمهوری رای دادند و نظام از پادشاهی به جمهوری انتقال یافت.

👈 پس از هفتاد و اندی سال و پشت سر گذاشتن بحران و خرابی‌های جنگ، ایتالیا روز به روز  پیشرفت کرد و الان جزو هفت کشور صنعتی جهان ونهمین اقتصاد دنیاست.

تاریخ ایران را که مرور می کنیم فرازهایی وجود داشت که احتمالا ماهم می‌توانستیم از مرحله حاکمان مادام العمر فراقانونی عبور کنیم و به یک کشور دمکراتیک حزبی با مجلس و دولت قدرتمند تبدیل شویم. 

یکی از این فرازهای تاریخی دوره #احمدشاه_قاجار بود. در دوره احمد شاه به عنوان آخرین پادشاه قاجار، عملا قدرت دست مجلس و نخست وزیر یعنی #سردارسپه(رضاخان) بود و شاه تقریبا هیچ‌کاره بود. رضاخان در مقام #وزیرجنگ و بعد نخست‌وزیر توانسته بود با قدرت و صلابت تا حدودی به کشور از هم پاشیده  از جنگ جهانی اول نظم دهد. وی در آن زمان مورد قبول اکثریت جناح ها و افراد بانفوذ بود.

می‌گویند حتی به ذهن رضاشاه خطور کرده بود که نظام جمهوری به جای پادشاهی ایجاد شود. اما برخی و از جمله #میرزاده_عشقی وی را مسخره می کردند و اعتقاد داشتند که وی با حربه جمهوری‌خواهی می‌خواهد سلسله‌ی جدید ایجاد کند و خودش شاه شود. بعدها معلوم شد که درست حدس زده بودند و پربیراه نمی‌گفتند.

البته شاید آن زمان در ایران، این کشور کهنسال، که  قرن‌هاو هزاره‌ها به حضور و وجود شاه و شاهی عادت کرده بودند، ایجاد جمهوری سخت بود اما حداقل می توانستند مثل بسیاری از کشورها قانون را تغییر داده و شاه مقام فرمایشی داشته و نخست وزیر منتخب مجلس، کشور را مدیریت کند و مسئولیت را برای دوره‌ای محدود به عهده بگیرد. اما رضا شاه و دیگر دست اندرکاران امور این کار را نکردند و آن فرصت تاریخی بی بدیل از دست رفت و بعدها در زمان تبعید احمد شاه در فرانسه، میرپنج رضاخان سلسله پهلوی را ایجاد کرد و تبدیل به رضاشاه شد. بعداز وی فرزند‌ش بر تحت نشست که فرجام حکومت شان با انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ شمسی تمام شد.

اما امثال #ژاپن، #انگلستان، #اسپانیا، سوئد و.... مسیر دمکراسی حزبی را طی کردند و شاه و ملکه و امپراطور نماد وحدت و یکپارچگی کشور شدند و در یک نظام حزبی رقابتی نخست وزیران منتخب  توسط مجلس عهده‌دار مدیریت کشور شدند که قابل استیضاح و برکناری هستند.

به‌هر روی کشورهای جهان سوم به خاطر #مقاومت_دیکتاتورها با ایستادن بر سریر قدرت تا آخرین نفس، مجبورند نظام‌های سیاسی را با کودتا و یا جنگ مسلحانه و انقلاب‌های خونین برکنار کنند و تبعات و آسیب های ناشی از آن دهه‌ها بر جای بماند.

شاید اگر مردمان کشورهای جهان سوم می‌توانستند مثل ایتالیا، پروسه‌ تغییر نظام را  به جای ابزارهای خشونتی، با اصلاحات سیاسی و  رفراندوم انجام دهند، اینچنین عقب مانده و فقیر نبودند و جهان‌زیست بهتری داشتند.

✍ #سعیدمعدنی

t.center/tarikhdartarazoo 🏛

سابقه #اعزام_دانشجو به خارج از کشور به #دوره_صفوی برمی گردد.
در دورهٔ صفوی به دلیل دشمنی ایران و اروپا با امپراتوری عثمانی، نوعی نزدیکی و ارتباط میان ایران و کشورهای اروپایی برقرار شد. برای نخستین بار شاه عباس دوم که دلبستهٔ نقاشی اروپایی شده بود در سال ۱۰۵۲ چند تن را برای یادگیری این هنر به رم فرستاد. از جملهٔ این افراد، #محمدزمان فرزند حاجی یوسف است که سبک نقاشی ایران را دگرگون کرد و سبک اروپایی واقعگرا و طبیعی را وارد ایران کرد. پس از این کار تا زمان فتحعلی شاه قاجار به دلیل نابه‌سامانی اوضاع ایران، در زمینهٔ فرستادن دانشجو به خارج اقدامی صورت نگرفت

با روی کار آمدن #رضاشاه تحولی در شمار دانشجویان اعزامی به خارج به وجود آمد. به طوری که در سال ۱۳۰۱، ۶۰ تن برای فراگیری فنون نظامی به فرانسه فرستاده شدند.و در سالهای بعد رشته های تحصیلی دیگر بجز امور نظامی هم در دستور کار قرار گرفت . در زمان رضا شاه و در شهریور ۱۳۰۸خورشیدی برابر با تصویب لایحه وزارت معارف، ۱۰۰ دانشجوی ممتاز ایرانی با بورس دولتی عازم اروپا گشتند تا تحصیل علم و دانش کنند.
با اتمام تحصیلات به هر کدام مشاغل مهم اداری و دانشگاهی و لشکری مملکت اعطا شد تا زیربنای استقلال ملی میهنی کشور را فراهم کنند رضا شاه نسبت به وزارت فرهنگ و شاگردان مدارس سخت علاقمند بود و مخصوصأ میل داشت وزارت فرهنگ از آن رخوت و سستی دیرینه اش بدر آمده کاری بزرگ را آغاز کند، بدستور وی وزارت معارف لایحه ای تنظیم کرد و آن را به مجلس پیشنهاد نمود که از آخر سال تحصیلی امسال برای مدت پنج سال، سالی یکصد نفر محصل جهت تحصیل در رشته های مختلف به اروپا اعزام شوند (بر حسب پیشنهاد وزارت فرهنگ، شاگردان اول و دوم دانشکده‌های دانشگاه تهران و دیگر مدارس عالی، برای اعزام به خارج در نظر گرفته شدند و این روند، تا بروی کار آمدن جمهوری اسلامی ایران همچنان با تغییری در جزئیات ادامه داشت).

چیزی نگذشت که مجلس لایحه را تصویب نمود و بودجه ای نیز توسط آقای #تقی_زاده وزیر مالیه وقت تهیه گردید و از میان محصلین واجد شرایط برای نخستین بار صد نفر انتخاب شدند تا به خارج اعزام گردند. در دیدار با دانشجویان انتخاب شده، رضا شاه به دانشجویان نزدیک شد و آنان به دور ایشان حلقه زدند. وی با یک یک آنان دست داد و خطاب به آنها گفت؛
"آیا می دانید که شماها برای چه به خارج میفرستیم؟"
لحظه ای سکوت حکمفرما شد و سپس یکی از شاگردان جرأت به خرج داد و گفت؛ برای تحصیلات عالیه تا به مملکت خدمت بکنیم. شاه نگاهش را به او دوخت و بعد خطاب به محصلین گفت:

"ببینید آقایان! فرض می کنیم من و شما نسبت به هم وظایفی داریم. درست شد؟ وظیفه من مراقبت از شماهاست، و وظایف شماها اندوختن علم و دانش ..."

در دورۀ رضا شاه چند دوره دانشجو به خارج از کشور اعزام گردید که همین افراد بنیانگذاران بسیاری از شاخه های علوم و فنون و صنایع نوین در ایران طی دهه های سوم تا پنجم قرن جاری خورشیدی در ایران شدند. مهمترین مقصد های دانشجویان ایرانی اعزامی، به ترتیب #فرانسه و #آلمان و #انگلستان و در درجات بعدی آمریکا و .... بود.


t.center/tarikhdartarazoo 🏛

‍ #مرکب_شیطان
ازعلائم ظهور!!!

تهرانیها برای اولین بار در میدان مشق، چشمشان به جمال دوچرخه روشن شد . این مرکب دوچرخ، توسط انگلیسی‌ها وارد پایتخت #قاجار شده بود و نزد تهرانیان قدیم به #مرکب_شیطان معروف بود، چرا که عوام بر این اعتقاد بودند که این وسیله نقلیه توسط شیاطین و پریان حرکت می‌کند چون که کسی نمی‌تواند، روی دوچرخ حرکت کند وکسانی که سوار بر این وسیله محیرالعقول می‌شوند و پیچ و تاب می‌خورند، مطمئنا #بچه_شیطان هستند.

افراد پیر و سالمند زمانی که دوچرخه را در گذر‌ها و خیابان‌های تهران می‌دیدند گویا که غول یا آل را دیده باشند، فورا زیر لب بسم‌الله می‌گفتند و وجود این وسیله عجیب و غریب را از علایم ظهور می‌پنداشتند. در آن دوران، رسم بر این بود که هر پدیده تازه رسیده‌ای که به چشم عوام دور از عقل بیاید، آن را از علایم ظهور امام زمان می‌انگاشتند. در هر صورت دوچرخه، دل بچه اعیان و پسر پولدارهای پایتخت را برده بود و خانواده‌هایی که دستشان به دهانشان می‌رسید مخصوصا حاجی‌ها و بازاری‌ها برای فرزندانشان این وسیله نوظهور را می‌خریدند.
دوچرخه‌های نخستین که در تهران مورد استفاده قرار می‌گرفت از مارک‌های «هرکوس»، «رالی»، «بی‌.اس.آ» و «بیرمنگام» همگی ساخته کشور #انگلستان بود. قیمت‌ بهترین، بادوام‌ترین و خوش رکاب‌ترین نوع دوچرخه از ۱۰ تومان شروع می‌شد و به ۱۵ تومان می‌رسید که قیمت لوازم اضافی آن از جمله، قاب، ترک‌بند، بوق و امثال آن شامل دو تومان می‌شد.

با افزایش دوچرخه‌سواران در خیابان‌های پایتخت، بر حسب پیشنهاد اداره تشکیلات نظمیه و تصویب وزارت داخله در ۲۳ مرداد ۱۳۰۵، #نظامنامه_دوچرخه‌سواری در ۲۰ ماده در روزنامه‌های کثیرالانتشار تهران به چاپ رسید. به موجب این نظامنامه، احدی بدون جواز تصدیق نمی‌توانست با دوچرخه در شهر وحومه حرکت کند، اشخاص زیر ۱۳ سال مطلقا حق سواری نداشتند و از ۱۳ تا ۱۸ سالگی کرایه کردن دوچرخه ممنوع بود، طبق این نظامنامه دوچرخه‌ها باید دارای بوق و زنگ باشند تا صدای آن‌ها تا فاصله ۵۰ ذرع شنیده شود و از غروب آفتاب چراغ جلوی دوچرخه با نور سفید تا ۱۰ ذرع از مسافت را روشن کند و چراغ عقب با نور قرمز روشن باشد.


t.center/tarikhdartarazoo 🏛