گفتمان آب، توسعه و محیط زیست؛ صابر معصومی

دیروز صبح مراسم روز جهانی #پرندگان_مهاجر با حمایت سازمانهای زیست محیطی و توسط وزارت #محیط_زیست کامبوج در یکی از دبیرستانهای استانی برگزار شد.

🔸 این مراسم و مراسم مشابه در حالی برگزار می‌شود که اگر به بازارهای محلی کامبوج سربزنید، پیدا کردن انواع پرنده‌گان وحشی و مهاجر کار سختی نخواهد بود. در حقیقت مردم #کامبوج بطور سنتی از منابع زیستی #طبیعی بهره می‌برند و خوردن انواع حیوانات وحشی را بسیار دوست دارند.

🔻(مدتی پیش یکی از دوستانم که متخصص زنبورهای وحشی‌ست، در فیسبوک خود با انتشار تصاویری از لاروهای زنبور پخته شده، از مردم کامبوج خواست که برای حفظ #زنبور ها، از خوردن لارو آنها خودداری کنند. تعداد کسانی که در کامنتها با اشاره به خوشمزه‌گی این لاروها، از هوش رفتند، قابل توجه بود).

▪️حال، کار تشکلهای زیست محیطی و دولت این شده است که آنها را برای حیاتِ مدرنِ فاصله گرفته از #حیات_وحش تربیت کنند. چرا که حقیقتا دیگر چیزی در #طبیعت نمانده است که آنها بخورند. کارخانه طبیعت، کفاف توقعات حرص آلود اینهمه خواهان را نمی دهد. بایستی که با تفسیری خاص از "دیگر سازی"، سریعا هم ذائقه غذایی و ذهنیتی این مردم را تغییر داد و هم برای پاسخ به این تغییر ذائقه، به تولید انبوه موجودات اهلی شده پرداخت.

❗️این از آن معدود مواردی ست که #سرمایه_داری تا حدی معین به کمک حفاظت می آید، چرا که تغییر ذائقه و شیوه زندگی مردم، نیازمند محرک و فشار هدفدار اقتصادی است (ترتیب غیرمستقیم جامعه از طریق #اقتصاد ). این که تشکل های زیست محیطی جهانی چگونه وارد این معادله و معامله می شوند، امری ست که کمتر مورد توجه قرار گرفته.

🔸از طرف دیگر، این مراسم، نمونه‌ای عادی از بخشی از فعالیتهای آگاهی‌رسانی زیست محیطی در دنیاست که توسط دولتها صورت می گیرد. مثل همه مراسم مشابه، بی‌حوصله‌گی از سر و روی مخاطبان نوجوان و مقامات می‌بارد.

▪️برهمین مبناست که در چند پست پیش تر پیشنهاد دادم که تشکلهای زیست محیطی برای موثر بودن فعالیتهایشان در جلوگیری از کاهش #تنوع_زیستی ، باید امروز لحظه‌ای بایستند، به اطراف خویش بنگرند و در راهبردها و ذهنیاتشان بازنگری کنند.

✅ حفاظت محیط زیست به شیوه ای که تاکنون اجرا شده نتیجه‌ای جز شکست‌های یأس‌آور نداشته است.

https://instagram.com/p/BxU6tOcA1oS/

این کامیونها، حامل #کارگران کامبوجی هستند که لباسهای ما را تولید می‌کنند. بیش از هشتصدهزار #کشاورز سابق که حدود 80درصد نیروی کار صنعتی #کامبوج را تشکیل می‌دهند در صنعت پوشاک کار می‌کنند. این یعنی 40درصد تولید ناخالص ملی.

1️⃣ کامبوج در 7 دهه اخیر یکی از خاص‌ترین شرایط #ژئوپولتیک دنیا را تجربه کرده: تسلط بر این حیاط خلوت #چین ، جزو سیاستهای رقبا (#ویتنام ، #شوروی و غرب) در منطقه است. پس از استقلال از #استعمار #فرانسه و تسلط ویتنام بر این کشور، #خمرهای_سرخ با حمایت چین، #حکومت را در دست گرفتند اما بعد دوباره توسط ویتنامی‌ها سرنگون شدند. حکومت جدید که تا امروز قدرت را در دست دارد، با آگاهی از تمایل قدرتها برای حضور در این کشور، وارد یک بازی خطرناک اما همیشه برنده (البته به قیمت بازندگی ملت کامبوج) با آنها شد. در نتیجه بازیگر اصلی یعنی اروپا توانست با پرداخت هزینه سرپا نگاه داشتن این کشور با #اقتصاد صفر و در قالب برنامه‌های توسعه، در چهل سال اخیر میداندار اثرگذاری بر این کشور باشد. اروپا یک برنامه معافیت ویژه #گمرکی برای واردات هرگونه تولید کامبوج نیز وضع کرد که به اقتصاد کامبوج جان داد. بخش عمده صادرات محصولات #کشاورزی و #پوشاک هستند.

2️⃣ اما این روزها آن که حرف اول را در کامبوج می‌زند، چین است. چینیها با چمدانهای پر از دلار به دیدار مقامات کامبوج می‌روند تا مجوزهای سرمایه‌گذاری (بخوانید #پولشویی ) را بگیرند. سیلِ سیاسیِ چین همه رقبا را از میدان به در خواهد کرد. این چرخش سیاسی ناسپاسانه به سمت چین، طبیعتا به مذاق غرب خوش نیامده. از این رو و به بهانه عدم استقرار #دموکراسی ، #اروپا تصمیم گرفته تا ضمن کاهش شدید کمکها، معافیت گمرکی این فرزندخوانده ناخلف و بازیگوش را نیز لغو کند.

3️⃣ این مساله باعث به‌هم‌ریختگی اقتصاد خواهد شد و ممکن است بسیاری از کارخانه های پوشاک و تولیدات کشاورزی نیز تعطیل شوند. این یعنی بیکاری هزاران #کارگر . سازمانهای زیست‌محیطی، هنوز در فضای موضعگیری در مورد تاثیرات این اندرکش سیاسی بر حفاظت از #طبیعت کامبوج نیستند، اما بطور قطع می توان گفت که چالش‌های جدیدی (خوب و بد) پیش روی ما هستند. بطور مثال، تامین #معاش با بهره‌برداری مستقیم #منابع_طبیعی بیشتر خواهد شد. احتمال می‌رود بخش بزرگی از آنان به روستاها بازگردند اما چون آنها با تکیه بر درآمد ثابت خود، وام بانکی گرفته بودند، برای بازپرداخت وامها، تولید محصولات خود را با سم و کود افزایش خواند داد.

#اکولوژی_سیاسی‌

مطالبه امروز ما، مساله فلسفی #توسعه نیست.

🇨🇳 کسانی که سالهای اخیر در #انگلیس (و‌احتمالا دیگر کشورهای اروپایی) تحصیل کرده اند، تجربه تقریبا مشترکی از #چین دارند:

🔸بیشتر #دانشگاه‌ ها در این کشور مملو از چینی است. [به استعاره طنزآلود] دانشگاههای #اروپا بخشی از سرزمین چین شده‌اند که معدودی خارجی چشم آبی و تیره‌پوست در آنها تحصیل می کنند!
🔸رشته های تحصیلی مورد علاقه آنها هم جالب است: چینی ها اکثریت قاطع مدارس #اقتصاد ، #بازرگانی ، #مدیریت خصوصی و ‌رشته‌های مشابه (هرچیزی که به #پول مرتبط باشد) را به خود اختصاص داده‌اند.
اما آنها را به‌ندرت در رشته های کمتر-درآمدزا یا فکر/تحلیل‌طلب می‌توانی ببینی.

🔹در عوض همسایگان ژاپنی و کره‌ای آنها رفتار و‌ انتخابهای دیگرگونه دارند.

📖 بطور مثال در مدرسه ما (مدرسه #توسعه_بین‌الملل دانشگاه #ایست_آنگلیا ) بیست درصد دانشجویان را ژاپنی‌ها و کره‌ای‌ها تشکیل می‌دادند، حال آنکه تنها یک نفر چینی رشته‌ای مربوط به توسعه بین‌الملل می خواند.

🖌 می خواهم چنان مشاهده‌ای را به فضای #ایران منتقل کنم:

❓ به نظر شما روح و رویکرد مجموعه سبزهای ایران چیست و‌ به کدام سو است؟

❓آیا سبزها به دنبال تحلیل، تدوین و کنکاش مبانی فلسفی و ‌پارادایمی توسعه در ایران و منطقه هستند؟ یا بیشتر انرژی‌شان صرف عکس‌العملهای مقطعی به مسائل عدیده توسعه و‌ #حکمرانی می‌شود؟

❓آیا #زیست امروز یک #سبز ایرانی، زیست #پطروس فداکار است یا متفکری عملگرا؟

❓آیا میزان توجه و‌اهمیت ما به نمودهای ظاهری/عملگرایانه سبز بودن (همانند تبلیغ #دوچرخه‌سواری ، زباله‌جمع‌کنی، کار مشارکتی و ترویج، حفاظت گونه‌ها و ...) با میزان توجه و‌اهمیت ما به “فکر کردن”، “متفکر بودن”، تحلیل کردن، #فلسفه و #پارادایم ارائه کردن، کشف جهان امروز توسعه، ارتباط دادن محیط زیست با #حکومت ، #سیاست و حکمرانی و ... همخوان است؟

❓نقش، رفتار، تاثیرگذاری و اثرپذیری راهبران/چهره‌های محیط‌زیستی/سبز کشور در این فضای فکری و رفتاری چگونه است؟

❓آیا صرفِ داشتن رویکردی ظاهری/عملگرایانه، مسئولیت را از ما و نسل ما مرتفع می کند؟