تاریخ و فرهنگ دره شهر

دلیل خَنَه ئِه هر حالِمی تو
ئِه نوم دل، نیت هر فالمی تو
خوشاله مه، که یکی چی تو دیرم
رنگینی‌ #شوچله هر سالمی‌ تو
#مریم‌کولیوند
@CEYMARIAN

#ارسالی
@CEYMARIAN
#علیرضاسلیمانی
به نام خداوند دانا و توانا

ضمن تقدیر و تشکر از متولیان کانال مفید تاریخ و فرهنگ دره شهر و تقدیر از همه عزیزان که در این زمینه مطالبی در جهت تقویت آیینها وسنن این دیار می نویسند . ..
برای کسانی که در این وادی قدم برمیدارند یعنی عرصه هنر ادبیات تاریخ..حتی معارف این جریان عین حیات وخرد خوراک دوست داشتنی....و مسائل دیگری از این قبیل که البته دراینجا بعلت زمان نوشتاری میطلبد که کوتاهتر وخلاصه نویسی کرد تاجای که امکان باشد.
واما اصل مطلب نخست ، سپاس ویژه ای است که باید از استاد ارجمند جناب آقای علی آقایی که از فرهنگیان پیشکسوت وتوانا و خردمند و باسلیقه و خوش ذوق در این حوزه داشته باشیم که غالبا مطالب مفیدی بیان می کنند و بنده نیز از سر علاقه مندی همواره در این زمینه ها مطالبی را میخوانم وجویای این مباحث .. تاریخی ادبی وهنر ی وسایر عناوین وابسته درجهت آگاهی وانتقال به نسل آینده میباشم واعتقاد دارم که باتوجه به سرعت زمان وگذر تاریخ
وتنوع حوادث اجتماعی وتاریخی و هنری این باور های اعتقادی که نیاکان ما
با آنها زندگی کرده اند بزودی به دست
فراموشی سپرده میشوند و جریانی والگوی دگری جایگزین آن میشود که هرروز ما را به دنیا متعلق تر میکند وان چیزی نیست جز ورود فرهنگ و خرده فرهنگهای وارداتی ازبلاد دیگر ........
یکی ازصدها آداب ورسوم زیبا ما ایرانیان خاصه اقوام لر ولک وکرد که معمولا ساکنان غرب ایران عزیز هستند همین #یلدا، #چله و یا #شوچله است که جناب آقایی بزرگوار بدرستی در تببن کلیات آن عنوان نمودند که امشب خیلیها با خواندن آن برگشتن به آن زیبایها و آن حیات مطلوبه استاد
ارجمند به خوبی این جریان را باادبيات خاص بیان کردند در این اثنا ابیات چهل سرو زیادی گفته شده که به سه زبان لری کردی و لکی بیان شده که این خود اشتراک فرهنگی وتاثیرپذیری، تداخل فرهنگی شدید را بیان می کند
زمانی که این مقاله در کانالانتشار پیدا کرد. بسیار برام خاطره انگیز بود واتفاقا درکنار یکی از سالخوردگان این قصه ها
بودم که او دست توانایی در این قصه ها دارد که البته اوکسی نیست جز مادرمهربان و توانایم که با وجود 91سال سن واقعی وکسالت جسمی خیلی از این اشعار فال #چلسرو و داستانها و وقایع حقیقی وتاریخی منطقه را در حافظه قوی و فوق العاده خود داشته ودارد
وحقير چون از قبل مجموعه ای از این مطالب را داشتم لذا درحال خواندن مطالب کانال ودقت نظر بودم که مادر نیز به درخواست بنده شریک بحث شد و او با وجود هیچگونه سواد علاوه بر بیان وتکمیل برخی ابیات (البته به زعم ایشان) فال چهل سرو های رایج از قدیم .
حدود سی بیت جدید کاملا کاربردی بیان نمودن وبلافاصله یاداشت نمودم بطور که دوست داشتم بدینوسیله به گفته های ایشان احترام بگذارم و در کانال قرار دهم ایشان واضح گفتند :شاه بیت این چهل سرو ها
این است :

یا علی هانا ی فرد فریاد رس
برس و داد کسان بیکس
که بیت معمولا در ابتدای فال بیان میشده چون هدف از فال طالع آزمایی کس یا کسان یا گروهی یا انجام دادن یاندادن و بهبود حال بیماری یا برآورد حاجت و مسائل از این قبیل بوده ومن خود چون این موضوعات را کاملا
بیاد دارم وکنجکاو بودم مردم خیلی معتقد به کارکرد این موضوع بودند وشاید هم هنوز با وجود تهدید جدی این باورها هم برخی از سالخورده ها بر باور ونتيجه آن اصرار ویقین دارند که البته همواره مورد احترام است برای اهلش در یکی از ابیات
در #مصرع_دوم آمده بود:

بزنی وسر تلش تا گل بو شر
هموچیلکی گل دش بکنی پر

بجای مصراح دوم :چنین آمده
ودس بچنی و دامون بکنی پر
که البته میتواند همان مصرع هم باشد منتهی شنیدن از ناقلان وقدما که صد ها چله را لمس کرده اند لذت ادبی کار را چندان میکند سروده معروف دیگری چنین است :

ننی خفتگه و سای کرفی
نمام کی بردی زلفانه زلفی
دراین فال ظاهرا ننی نمادی از یک دختر خوبروی اساطیری است که کسی قصد ازدواج با اورا داشته و بر اقتضایی فال بخت بر صاحب فال یاری نبوده و همه میدانند کرف نام درختچه ای است در زبانهای لری و لکی وکرد ی جنوبی است که بیشتر در حاشیه رودخانه چمن زارها می روید که علاوه بر سایه خنک بوی عطراگینی دارد ودر تمثیل چه زیبا آمده است و وجهه دیگر آنکه موید انست که فال چهل سرود نیز بزبان کردی ودر بین اقوام کرد نیز جایگاه ارزشمندی دارد...
ادامه دارد
تاریخ و فرهنگ دره شهر
@CEYMARIAN

#آداب و #رسوم

یلدا در دیار سیمره
@CEYMARIAN
#علی_آقایی
یلدا از جشن های قدیمی ایرانیان است و آن پایان آخرین روز پاییز واولین شب زمستان است .در این شب چون طول شب بیشتر از دیگر شب ها ی سال است وظلمت بر نور پیشی میگیرد،پاسداشت شب یلدا نمادی است برای رهایی از ظلمت وپایان شب سیه، که شب را با چشن وشادی سپری می نمایند، و در دیار #سیمره این شب را او ل #شوچله می گویند و در بعضی از گویش های لری به ان شب اول #قاره گفته می شود ، در این شب هر خانوار #سیمره ای با توجه به بضاعت مالی خود #تنقلات و #انار و #هندوانه را در سفره ی شب یلدای خود دارد و #گندم برشته و یا گندم بوداده و #قاقوت نیز درسبد یلدایی دره شهری ها وجود دارد واز دیگر اداب شب یلدا حضور در #خانه ی_بزرگان است، بازارگفتگو در این شب گرم که گاهی هم پیش می امد که در این جمع فال #چلسرو بگیرند و گرفتن فال چل سرو بدین صورت است که شخصی نیت می کند وشخص دیگر تسبیح بدست میگیرد ابتدا چهل دانه تسبیح را جد امی کند وبعنوان تبرک سه دانه بنامهای الله ،محمد ،علی، شمارش می کند ومابقی را بدور از چشم دیگر حاضرین با سرودن مصرع اول بیت ها توسط حضار از دانه های تسبیح کم می کند واخرین بیت که اخرین دانه تسبیح هم هست فال صاحب فال می شود که تمام بیت قرائت می شود گرچه چل سرو بیشتر ابیاتش به زبان لکی است ولی در #چلسرو_سیمره_ای ابیات لری هم وجود دارد ،کسی که دانه های تسبیح را شمارش می کند نباید خودش شعر چل سرو بگوید، ،‌بهمین مناسبت یک چهل سرو باابیات وترجمه فارسی تقدیم حضور می نماید.
۱:الله
۲:محمد
۳:علی
۴:اردوسه منی،حرفت درسه
خدا یکیکه دوس یکی خاصه
اگر دوست من هستی وحرفت درست است خدا یکی است ودوست یکی خوبه #خوب

۵-شه قه شاخ کل وهویژه بال دال
ارنوم درونی بیمه کو رغال
از صدای شاخ بز کوهی که باهم جنگ می کردند وصدای بال کرکس در میان دره ای من سوختم وزغال شدم #بد
@CEYMARIAN
۶-ژه بلنی کور وژم کرد اوگل
عه را تویله دت هراتی عه مل
از بلندی کبیر کوه خودم را پایین انداختم بخاطر دختری که گلونی به گردن دارد #متوسط
۷-بزنی وسرتلش تا گل بو وه شور
هموچیلکی گل دش بکنی پر
بزنی به سر شاخه های گل تا گلها بریزند وانبان (همونه)را پر از گل کنی
۸-خدا ته بی ده دنیات ودل بو
تومت رازیونه خرمونت گل بو
خدا بدهدودنیا هم به کامت باشد بذر رندگی رازیانه وخرمنت گل باشد #خوب
۹:خدا ته بی ده رفیقی دایا
گرده نرموچرم روین عه لا رشیا
اگر خدا بخواهد که دوستی ورفقات با یک پیر زن کار گشته داشته باشی مانند کرده (نوعی نان است) داخل روغن است می ماند #خوب
۱۰-هناسه سردم پخش بی وکوان
علف سوز نکرد پی بسه زوان
اه سرد من در کوه پخش شد واز این اه سرد علف هم برای حیوانات سبز نشد #بد
۱۱-هرصو وسحر بانگ خروسان
شره تلمیت بار تازه عروسان
هرروز صبح زود به بانگ خروس وصدای کجاوه تاز عروس ها #خوب
۱۲-ایواره دیمت کاشکی نیی مت
و نشونم دات گوشه قیامت
غروب تورا دیدم کاش نمی دیدمت چون گوشه ای از قیامت را نشانم دادی . #بد
۱۳-کت شلوار مشکی دکمه چپ وراست
عه روژ تو دیم دلم هر توهاست
کت وشلوار مشکی با دکمه های چپ وراست از ان روزی که تو را دیدم دلم بهانه تورا می گیرد #خوب
۱۴-کراسم چیته ور نمه گری
دوسی من وتو سر نمه گری
پیراهن من چیت است ودوامی ندارد ودوستس من وتو نخواهد شد #بد
۱۵-گنم گرمه سیر هر تلی جایی
بوشنه دوسکم شونوسی بایی
گندم گرمسیر هر بته ای از ان جایی است بدوستم بگویید که شب انجا توقف نکند وبیاید #متوسط
۱۶-ودر مالکت ساتی بنیشم
هرکی بپرسی موشم دوریشم
درب خانه ات ساعتی می نشینم وهر کس سوال کرد می گویم درویشی هستم #متوسط
۱۷-ننی نمیری گوشت شکارم
رحمت بکیشم عه را کی بارم
بانو گوشت شکار نمی خورد زحمت بکشم وبرای چه کسی بیاورم #بد
۱۸-کورگن گن بای بونه هماری
ولا دوس بچم وسر سواری
کبیرکوه قطعه قطعه وصاف بشوی تامن پیش دوستم بروم . #خوب
۱۹-حکیم خوش هاتی نور وپاته وه
داری دردکم هاولا ته ده
حکیم خوش اومدی وقدمت نور باران ودوای درد من با تو است #خوب
۲۰-وقتی دشتکی بی وخیاتم
کلنجه کلی کرده وخلاتم
وقتی دیگران ( به غیره )خیاط من شدند کلنجه (نوعی لباس زنانه)کوتاهی خلعت ونسیب من شد #بد
۲۱-وتم خاصی کی بوم وغلامت
ایسکه گنی کی تف ار مقامت
گفتم خوبی هستی تا نوکری تورا بکنم حالا ادم بدی هستی وتفو بر مقام وجایگاهت #بد
۲۲-عه هوارا امین وتم یه یار ه
چاوکم کور بو یه خو ریواره
از پایین که امدی گفتم این دوست است چشمانم کور شود این عابر بود #بد
۲۳ -ننی نیشتیه وبرج قلاع
تماشا مه کی ودوربین طلا
بانو نشسته در بالای پشت بام وبا دوربین نگاه می کند #خوب
#علی_آقایی
ادامه دارد
تاریخ و فرهنگ دره شهر
@CEYMARIAN