توره | اساطیر باستان

👁‍🗨 شاید امروزه کمتر ایرانی وجود داشته باشد که نامی از #اسفندیار نشنیده باشد و او را نشناسد. او پهلوان نیکخوی و پاکروان اساطیر #آریایی و #زرتشتی است و صفت منحصر به فردش "رویین تنی" بوده است.

در #شاهنامه فردوسی نامش را #اسفندیار و بعضا #سپندیار و #شهریار میابیم و اغلب به خاطر نبرد اساطیری اش با #رستم (اصلی ترین پهلوان شاهنامه) شناخته شده است. اما باید بدانیم که نزد آیین #مزدیسنا وی را جایگاهی والاتر است.

نام باستانی و اوستایی اسفندیار را #سپنتاداث گفته اند که به معنای "هدیه ای از سوی پاکی" است. او پسر #گشتاسب و #کتایون و نوه #لهراسب کیانی است. برادرانش #پشوتن و #فرشیدورد و خواهرانش #همای و #به_آفرید هستند و پسرانی با نام های #بهمن ، #توش ، #نوش_آذر و #نوش_مهر دارد. البته که تمامی این شخصیت ها توسط شاهنامه به خوبی پرداخته و توصیف شده اند و سرگذشت هرکدام را روایتی جداگانه است.

علت رویین تنی اسفندیار را، تعمید او در #هوماب مقدس توسط #زرتشت در کودکی دانسته اند. او علیرغم قدرت سرکشش همواره یار و برادر زرتشت بوده و در بسیاری از معجزات وی حضور داشته است. اسفندیار و #زریر اولین پهلوانان پاک سیرتی هستند که طبق بندهشن به آیین زرتشت در می آیند.

اما از طرفی اسفندیار را شاهزاده ای مطیع می بینیم که اسیر خواسته های حریصانه ی گشتاسب میشود. در جنگ با #ارجاسب تورانی هنگامی که تمام پهلوانان در میدان نبرد به زانو درامده اند، گشتاسب اسفندیار را به میدان میفرستد و او ارجاسب را در بند کرده و نزد پدر می آورد. در ابتدا قرار بر صلح و آزادی ارجاسب گذاشته میشود. اما با تصمیم خودخواهانه گشتاسب مبنی بر تحویل ندادن ارجاسب به تورانیان، لشگر توران دوباره بر خونیرس میشورد و در این مجال میبینیم که چگونه فراست و نیک سخن گفتن اسفندیار در شور بین فرماندهان دو ارتش بار دیگر موجب صلح و آزادی پهلوان تورانی میشود.

در داستان بازداشت رستم اما روایتی متفاوت در میان است. رستم یزدان پرست است اما در دین زرتشت نیست. همین مسئله اسفندیار را اندکی در صلح با وی بی میل میدارد. از طرفی فشار وارده از جانب گشتاسب برای دستگیری حتمی رستم توسط اسفندیار وی را ناچار به اطاعت میکند. در جنگی که ناگزیر بین دو پهلوان در میگیرد در ابتدا رستم شکست میخورد، اما با کمک نیروی آسترالی با عنوان #سیمرغ راه شکست نهایی اسفندیار را در میابد و با تیر #گز دو شاخ تنها نقطه آسیب پذیر از بدن اسفندیار یعنی چشمانش را هدف قرار میدهد و اینگونه اسفندیار با زجر فراوان جان میسپارد. در شاهنامه میبینیم که رستم پس از این عمل ناجوانمردانه چگونه پشیمان میشود و بر بالین اسفندیار گریسته و بر خود ننگ و نفرین میفرستد. اما پشیمانی را سودی نیست.

جالب است بدانیم روایتی از یک پهلوان رویین تن که فقط یک نقطه ی آسیب پذیر دارد و سرانجام به دلیل همین ضعف از پای در می آید در بسیاری اساطیر وجود دارد. #آکیلیس در #یونان ، #زیگفرید در #اسکاندیناوی و #گیلگمش در #بابل همگی سرگذشت و شخصیتی مشابه #اسفندیار #آریایی دارند.

▫️ @Torecilik

👁‍🗨 در ادبیات و اساطیر #آریایی باستان، روایات "هزار و یک شب" جایگاه ویژه ای دارد. هر کدام از داستان ها خود مسیری جداگانه می پیمایند یا گاه یک محور اصلی سازنده ی چندین مورد از این هزار و یک افسانه شده (مانند داستان های سندباد بحری). اما اسطوره ی پیوند خورده با شخصیت راوی هزار و یک شب خود شایان بحثی متمایز است!

#شهرزاد یا #شهرآزاده نام ملکه ی اساطیری آریایی است که همسر شاه #شهریار (طبق اسنادی از شاهان جزء ساسانی) است. او را راوی داستان های هزار و یک شب می دانند.

داستان اصلی از این قرار بوده که ملکه ی اول شاه طی خیانتی همراه با برادر شاه یعنی ساتراپ شهریور برای قتل وی دسیسه میچینند. البته این توطئه شکست میخورد و شاه همسر خائن را به تیغ جلاد می سپارد. پس از آن شاه تا مدت ها هیچ همسری اختیار نمی کند. اما با توجه به فشارهای رجال حکومتی و لزوم حضور ملکه در دربار حاضر میشود با زنان متعددی همخوابگی پیشه کند. از طرفی شاه پس از ماجرای توطئه ی قتلش نفرتی عجیب از تمام زنان در دلش پرورده بود و همه زنان همخوابه ی خود را به علت همین جنون تنها سه روز نزد خود نگاه میداشت و پس از طی شدن سه شب دستور قتل آنان را صادر می نمود.

وزیر دربار "وهومان" که پیری عاقل بود، درمانده از گُزیدن دختران بی گناه برای همسری شاه و پس از ان مرگ، دختر خود #شهرزاد را از ماجرا با خبر میسازد و شهرزاد طی نقشه ای زیرکانه از پدر خود میخواهد که او را به عنوان همسر شاه معرفی کند. اصرار وهومان برای نهی دخترش کارساز نمی افتد و شهرزاد که برای نجات دخترکان سرزمینش مصمم بود به مقام رسمی همسری شاه میرسد. اما او شیوه ی جدیدی از دلبری پیشه میکند! بدین صورت که هر شب نقلی از افسانه ای عجیب از سرزمینهای دور برای شاه تصویر میکند و در پایان شب قصه را ناتمام میگذارد. شاه شهریار نیز که عاشق داستان ها بود به شوق شنیدن پایان افسانه ی هر شب در شب بعد شهرزاد را زنده نگاه میداشت.

هزار و یک شب بدین منوال افسانه گویی طی شد و در این مدت شهرزاد سه پسر برای شاه شهریار به دنیا آورد. پس از آن نیز مهرش به دل شاه افتاده و باعث میشود شهریار عادت جنون آمیزش را ترک کند و شهرزاد نیز به عنوان ملکه ی اول محبوب شاه تا پایان عمر بر اریکه ی قدرت تکیه بزند.

▫️ @Torecilik

👁‍🗨 در اساطیر #آریایی او را راوی افسانه های هزار و یک شب دانسته اند.

#شهرزاد ملکه ی اساطیری و همسر شاه #شهریار بود که با نقشه زیرکانه خود شاه را مداوا نمود و از مرگ رهایی یافت.

▫️ @Torecilik