تاریخ و فرهنگ دره شهر

#آیت_کرد:
قسمت دوم

#هم_بیری

و اگر نوشته های کارنامه اردشیر را بپذیریم که ؛ « ساسان یکی از بازماندگان هخامنشی ها بوده که در نزد بابک شبانی می کرده است » ، پس هم بیری از رسوم باستانی بوده است که در کنار رودخانه گاماسی به حیات خود ادامه داده است .

به نظر می رسد شبانی کردن ساسان برای بابک هم به این صورت بوده است ، بخصوص اینکه « بابک در خواب می بیند که سه آتش بزرگ در خانه ساسان می درخشند » ، و گرنه دلیلی نداشت که بابک ؛ دختر خود را به ساسان بدهد و خود و خانواده اش را در سلطنت آینده پسر ساسان شریک بداند. حتی اگر «داستان ساسان و شبانی موهوم او نزد بابک برای ربط دادن نسب ساسانیان به هخامنش ها » نادرست و یا اینکه راحت گفته شود این داستان نیز ساخته ساسانیان باشد ، در هر صورت رسم هم بیری در عهد باستان وجود داشته است.

می توان در نظر گرفت که #هم_بیری زمانی بوده است که خانواده صاحب فرزند پسرنبوده که اجاق خانواده را روشن نگهدارد و آنچه این باور را بیشتر می کند اول اینکه کارنامه اردشیر نیز این گفته را تایید می کند :

« اردوان به استخر می نشست و پاپک را هیچ فرزند نام بُردار نبود ... » که در مینوی خرد منظور از نامبُردار نبودن فرزند ، « بدترین فرزند » می باشد ، یعنی بابک بدترین فرزند را نیز نداشت که به او اتکا کند و اجاق خانواده اش را روشن نگهدارد و در حالت دیگر ؛ عدم رسمیت خاندان ساسان از سوی شاهنشاه اردوان پنجم اشکانی كه در نتيجه همين رسم هم بيري مي باشد نیز چیزی را عوض نمی کند

به این صورت به نظر می رسد هم بیری افراد باید اضافه بر اینکه به تایید صاحب خانه برسد که فرد مذکور می تواند چراغ خانواده اش را روشن نگهدارد ، سندی نیز برای ادامه این شریکی وجود داشته است و یا اینکه تاییدیه محلی و یا خاندانهای محلی حکومت گر نیز برای ادامه شریکی و یا هم بیری مهم بوده است. آنچه مهم و قابل قبول است اینکه ، ساسان چه نسب هخامنشی داشته و یا چه چوپانی ساده بوده که در هر صورت فرقی ندارد ، در صدد پیوند با خانواده بازرنگی آمده است که آنها از دودمان هخامنشی ها نبوده اند و یا چنین ادعایی نداشته اند و اگر از خانواده پارسیان بودند مسلماً به صورت افسانه ای هم بوده باشد در کارنامه اردشیر منعکس می شد و به این صورت می توان نفوذ خاندان ساسان برای حکومت بر پارس که زیر نظر اشکانیان بوده و به طور قطع اندیشه ای اولیه برای شاهنشاهی بر ایران بوده است را هم بیری دانست و کشته شدن گوچهر نیز زاییده اختلافی است که بعد ها بین این دو خانواده بوجود آمده است ، به نظر می رسد کشته شدن گوچهر باید به خاطر سهمی باشد که خاندان ساسان آن را از خانواده بازرنگی طلب کرده است که از نظر بازرنگی ها ، ساسان و یا خانواده او مستحق آن نبوده اند.

رسم #هم_بیری از این جهت درست بوده است که بابک تحت تاثیر خواب های سه گانه که تعبیر آنها به سلطنت رسیدن خاندان ساسان به حکومت ایران بود ، می توانست ساسان را یک خطر جدی برای خود و خانواده اش بداند همان طوری که آستیاگس ، شاه مادی تحت تاثیر خواب خود ، دخترش را از خانواده بیرون کرد تا آتش حکومت ایران را دختری برپا نکرده باشد هر چند می توان بر این عقیده هم بود که ازدواج دختر آستیاگ با کمبوجیه پارسی که هم اجاق مادی ها نبود گرچه تحت تاثیر خوابی است که پریشانی آستیاگ را به دنبال دارد و هرودوت نیز آن را بیان می کند ولی دقیقاً همان رسم هم بیری می باشد که بعدها نیز ساسان از این آیین استفاده کرد و اجرای آن در اصل برای روشن نگه داشتن اجاق مادی ها توسط پارس ها بود. آنچه این گفته را نیز مانند ساسان تایید می کند اینکه هم هرودوت و هم کتزیاس بیان می کنند که آستیاگ دارای فرزند پسر نبوده است .

می توان جزییات تاریخ دوره آستیاگس را که هرودوت و کتزیاس آن را بیان می کنند روشن ساخت و آن اینکه :
آستیاگس چون دارای فرزند پسر نبوده است آیین هم بیری کنونی را بجا آورده است و از طرف دیگر خطر سقوط ماد بدون داشتن بازمانده ای که پاینده ی آتش مادها باشد و دلبستگی شدید او به حکومت همراه با صلح و در ناز و نعمت زیستن مادها که نتیجه پیروزی های هوخشتره ( کیاکسار ) بود ، مسئله ای بوده است که ذهن آستیاگ را به خود مشغول کرده است که این هم فقط تحت تاثیر پدرسالاری و یا روشن کردن آتش به وسیله پسر قابل توجیه است ، ولی با این وجود و با توجه به رسم هم بیری « پاپک فرمود که دستِ جامه و پوشاک خدایوار براش آوردند و به ساسان دادند که بپوش...» و او را داماد خویش میکند یعنی درست همان رسم هم بیری که لیاقت ساسان برای بابک از طریق نسبش به اثبات رسیده است و از آن مهم تر اینکه بابک اردشیر را به فرزندی خودش قبول می کند و این دقیقاً همان قاعده اواغ زن است که به صورت قوانین مدنی دوره ساسانی نمود پیدا می کند.

ادامه در پست بعدی...
تاریخ و فرهنگ دره شهر
@CEYMARIAN

#آیت_کرد
برگرفته از کتاب خداوندگاران مهرگان کده***

#هم_بیری( hom biri )

آنچه در زیر می اید بازتابی از تاریخ کهن ایران است که به صورت سینه به سینه و یا روایی در بین مردم ایران غربی مانده است و نسل به نسل به مارسیده است و بدین صورت مردم مهرگان کده و ساکنان کنار رودخانه گاماسی قسمتی از قوانین مدنی ایران باستان را به ما منتقل کردند هر چند نتوانستند ار آن نوشته ای ارایه دهند:

الف : اواغ زنی
نظام پدر سالار #مهرگان_کده باعث شد كه در صورت پسردار نشدن خانواده ، دختر و یا دختران را به افراد فاميل شوهر دهند ، بطوريكه از قبيله و يا طايفه بيرون نرود. می توان در نظر گرفت این نوع ازدواج ، همان ازدواجی می باشد که در زمان ساسانیان به عنوان « اواغ زن » و یا اوگ زن برقرار بوده است و آن عبارتند از :
« ... زنی که تنها فرزند خانواده بود اواغ زن نامیده می شد ، فرزند اول این زن را به والدینش می دادند تا جای دختری را که خانواده را تَرک گفته بود ، بگیرد... ». این کار اضافه بر اینکه افراد فامیل را به هم نزدیک می کرد باعث می شد در صورت نیاز پدرِ دختر ، از خدمات فرزندان دختری استفاده کند و از همه مهمتر اینکه در صورت فوت پدرِ اواغ زن ، ارث و میراث باقی مانده ، حداقل به افراد فامیل می رسید و از خارج شدن آن و لوث شدن میراث خانوادگی در خانواده ی دیگری جلوگیری به عمل می آمد و اگر غیر از این بود یعنی دختر ، با یک خانواده ی دیگر غیر از خانواده ی پدری ، ازدواج می کرد ، به صورت معمول میراث بجای مانده باعث درگیری بین دو خانواده یعنی داماد و فامیل های عروس می شد و به همين سبب است كه رسم طايفه گري و تعصبات قبيله اي نيز جدا از پدر سالاري و پدر تباري جامعه گنار رودخانه گاماسی نمي تواند باشد ، زيرا افراد يك قبيله از لحاظ خوني به يك پدر منتسب هستند .

ب : #هم_بیری
( هم بِیری = hombiri و یا هم بَری یا شریکی ) بوده است ، و « هم بیری قراردادی نا نوشته است که در آن یک جوان به مدت هفت سال برای خانواده ای مجانی کار کند تا دختر آن خانواده را به زنی بگیرد و شریک زندگی آن خانواده شود » و یا اینکه تعلق خاطر پسری به دختری می باشد که پسر مایل است در ازای ازدواج با دختر ، به مدت هفت سال مجانی تمام کارهای آن خانواده ی دختر را انجام دهد و در پایان مدت تعیین شده که ممکن است گاهی کمتر و یا بیشتر بوده باشد ، اضافه بر ازداوج با دختر مورد نظر ، سهمی از ارث خانواده ی دختر نیز به او می رسیده است. می توان در نظر گرفت برای این منظور جوان می بایست در محدوده ی قلمروی پدر دختر و یا همان ( #هوش یا #هوشات و یا #هوشتات و یا #هوشیتی ) پدرِ دختر به کار می پرداخت. هوش ها چیزی جز محدوده ی قدرت هر یک از موبدان دوره ساسانی نیست که امروزه به صورت محدوده ی قدرت پدر که نماینده افکار دینی پدرسالاری است نمایان شده است. هر یک از پدرسالاران با داشتن یک هوش ( محدوده ) ، قدرت و محدوده افکار خود را نمایش می دهد.
پس واژه ی هوش از لحاظ زمانی مربوط به دوره ایران باستان و با احتساب معنا ، نماینده ی محدوده ی قدرت دینی یک موبد بوده است که خود نیز دارای دستگاه دینی بوده است. می توان بر این عقیده بود هوش محدوده ای برای جمع آوری نذورات برای یک دستگاه دینی با مرکزیت آتشگاه بوده است که ممکن بوده است چندین آتشگاه بزرگ و کوچک دیگر را در بر می گرفته است و به این صورت با از بین رفتن دستگاه دینی موبدان ، همزمان با فروپاشی شاهنشاهی ساسانی این محدوده ی قدرت موبدان به محدوده های قدرتی که از هوش کوچکتر بود و پدر سرپرستی آن را به عهده داشت منتقل شد می توان به طور یقین گفت :
پایداری واژه هوش ، بیشتر جنبه دینی پدرسالاری را در ایران غربی نمایان می سازد.به نظر می رسد نفوذ در این هوش ها و یا محدوده های کوچک با مرکزیت تژگاه و یا اجاق خانه ، تا زمانی که پدر صاحب فرزند پسر بود امکان پذیر نبوده است و اجاق کوری و یا نداشتن فرزند پسر چیزی جز از دست دادن محدوده های قدرت دینی و یا همان هوش ها در قلمرویی کوچکتر نبوده است. هوش ها و یا هوشت ها ، محدوده قدرت پدر ، همراه با گله و رمه و چروا هستند که تطابق کامل پدر با افکار و ایده های زرتشتی را بیان می کنند.

و همین موضوع اضافه بر طبقاتی بودن اجتماع دوره باستان ، بر موروثی بودن دستگاه دینی در زمان باستان نیز تاکید می کند.بدین صورت مرد جوان ، اعتماد خانواده دختر را در برپا کردن و یا روشن نگه داشتن اجاق خانواده جلب کرده است و این تنها به خاطر کار کردن مجانی پسر نیست ، بلکه طی این مدت طولانی تمام خصوصیات رفتاری و گفتاری جوان نیز سنجیده می شده است...
ادامه دارد ...
قسمت دوم در پست های بعد ...
تاریخ و فرهنگ دره شهر

@CEYMARIAN