مرکز فقهی امام محمد باقر علیه السلام

🔰نقد و نظر
✅ یک استثنا از پرداخت زکات به مؤمنان

🔸 در پرداخت زکات، شرط آن است که کسی که به او زکات را پرداخت می‌شود، مؤمن (شیعه) باشد. بنابراین به کافر زکات داده نمی‌شود. این حکم در میان عامۀ مسلمانان و شیعیان هیچ مخالفی ندارد. به باور فقیهان شیعه، همچنین است حکم زکات دادن به مخالف، و باورمندان به غیر حق از دیگر فرقه‌های مسلمانان. دلیل این حکم عبارت است از اجماع فقیهان، و نصوص متواتر.

🔹 از جمله در روایتی که زراه و بکیر و فضیل و محمد بن مسلم و برید، همگی از امام باقر و امام صادق علیهما السلام نقل نموده‌اند، که ایشان تصریح دارند: محل خرج نمودن زکات، اهل ولایت(شیعیان) است. حتی در برخی از روایات به تصریح، از پرداخت زکات به زیدیه منع شده است. همچنین در پاره‌ای دیگر از روایات تأکید شده که محل خرج شدن زکات، جز در بین شیعیان نیست.

بنابراین اجمالاً ایمان شرط در پرداخت تمام اصناف زکات است؛ اما در عین حال این حکم نیز یک استثنا دارد:


🔸استثنای حکم: مؤلفة قلوبهم

استثنای پرداخت زکات به غیر شیعیان، مربوط به «مؤلفة قلوبهم» است. یعنی کسانی که برای نزدیک‌شدن و متمایل شدن قلب ایشان به حق، به آنها پول پرداخت می‌شود. مانند کافرانی که در جنگ برای گرایش پیدا کردن به سمت مسلمانان به آنها توجه می‌شود و یا برای مسلمان شدن‌شان چنین کمک‌های مالی به ایشان پرداخت می‌شود. و یا ممکن است اعم از کفار و یا مسلمانان سست عقیده باشد.


ادامه این مقاله را اینجا بخوانید:
https://B2n.ir/a06116

#نقد_نظر
#فقه
---
🌐مرکز فقهی امام محمد باقر علیه السلام
@mfeqhi

🔰نقد و نظر
✅ تنها تفاوت زن و مرد در واجبات نماز

🔸مرد و زن در تمام واجبات نماز با هم یکسان‌اند؛ چراکه ادلۀ نماز عمومیت دارند و شامل مرد و زن می‌شوند. این مهم با تکیه بر قاعدۀ اشتراک احکام و همچنین اجماع فقیهان و سیرۀ مستمر بین مسلمانان ثابت می‌شود.

👈 اما در واجبات نماز، مرد و زن تنها در یک حکم متفاوتند؛ و آن تفاوت در جهر و اخفات قرائت است. این حکم، به دلیل روایات خاصی است که در این بحث وارد شده است، مبنی بر اینکه بر زنان جهر در قرائت واجب نیست.

🔹برای نمونه در روایتی، علی بن یقطین از امام کاظم(علیه‌السلام) دربارۀ اندازۀ بلندی صدا در قرائت نماز زنان می‌پرسد؛ و حضرت در پاسخ می‌فرمایند: «به اندازه‌ای که بشنود.»

📌 متن کامل این یادداشت را اینجا بخوانید:
B2n.ir/f85694

#نقد_نظر
#فقه
---
🌐مرکز فقهی امام محمد باقر علیه السلام
@mfeqhi

🔰نقد و نظر
✅ نماز اول وقت حاضران در عرفه

افضل آن است که هر نمازی در اول وقت خودش به جا آورده شود. دلیل این حکم، اخبار مستفیضه‌ای است که به آن دستور می‌دهند. در برخی از این روایات، فضیلت نماز اول وقت نسبت به آخر وقت، مانند فضیلت آخرت به دنیا دانسته شده است.

🔸 اما دست کم دو استثنای از این حکم مربوط به نماز حاجیان است.


🔹 استثنای نخست حکم

دربارۀ نماز مغرب و عشای کسی که از عرفات بیرون آمده است، به واسطۀ دلیل خاص، تأخیرشان تا رسیدن به مزدلفه افضل است؛ حتی اگر به ثلث شب برسد. در صحیحۀ محمد بن مسلم بدین حکم تصریح شده است:

🔆 «تا زمانی‌که به به «جمع» نرسیده‌ای نماز مغرب را نخوان؛ حتی اگر ثلث شب هم گذشته باشد.»

👈 علامه مجلسی دربارۀ معنای «جمع» می‌گوید، به مشعر الحرام «جمع» می‌گویند؛ ازآن‌رو که مردم در آن گرد هم می‌آیند؛ یا به این دلیل که در آنجا بین نماز مغرب و عشا در یک اذان و دو اقامه جمع می‌شود؛ و یا به دلیل استحباب تأخیر انداختن نماز به «جمع»؛ که این حکم اجماعی بین فقیهان است.

📌 اگرچه در لسان این روایت از خواندن نماز مغرب در آغاز وقت، نهی شده است؛ اما این نهی به معنای حرمت نیست تا نماز در اول وقت و در عرفه باطل باشد؛ چراکه از نهی در مقام توهم امر، حرمت استفاده نمی‌شود. خصوصاً که نقل فعل پیامبر(ص) نیز مؤید این برداشت است که ایشان نماز مغرب را در شعب خواندند و همچنین امام باقر(ع) نیز نمز مغرب را بین عرفه و مزدلفه به جا آوردند.

🔸 استثنای دوم حکم

همچنین از این حکم، نماز عشا به صورت کلی نیز استثنا شده است؛ چراکه تأخیر آن تا زمانی که شفق احمر از بین برود، افضل است.

👈 متن این یادداشت را اینجا بخوانید:
B2n.ir/p12696

#فقه
#صلاة
#حج

---
🌐مرکز فقهی امام محمد باقر علیه السلام
@mfeqh

🔰یادداشت محقق
✅ ذُکری بودن شرط طهارت و ایمان برای صحت اقتدا و صحت جماعت

🔸اگر بعد از نماز جماعت کشف خلاف شود که امام جماعت وضو نداشته یا جنب بوده یا کافر بوده است، در صورتی که مأموم مرتکب اموری که در جماعت مغتفر است و در فرادا مغتفر نیست، نشده باشد حکم به صحت نمازش می شود. ولی اگر مرتکب امور مذکور شده باشد، صحت نماز وی بین فقها اختلافی است و این اختلاف مبنی بر صحت و بطلان چنین نماز جماعتی است. اگر جماعت صحیح باشد حکم به صحت نماز مأموم می شود، ولی اگر باطل باشد نماز مأموم نیز باطل است.

🔹صحت و بطلان جماعت نیز متوقف بر این است که شرط طهارت و ایمان امام جماعت نسبت به مأمومین ذُکری باشد یا واقعی. اگر از ادله ذکری بودن آنها استفاده شود حکم به صحت جماعت می شود وگرنه حکم به بطلان جماعت می شود.

🔸 روایات متعددی وارد شده که حکم به عدم اعاده نماز مأموم شده است، ولی عمدۀ مشکل این روایات این است که از آنها صحت جماعت استفاده نمی شود، بلکه صریح در صحت اقتدا و صحت نماز فرادا هستند، ولی از میان این روایات، دو روایت به تقریبی که بیان خواهد شد ظاهر در صحت جماعت هستند.

👈 متن روایات و ادامۀ بحث را اینجا بخوانید:
B2n.ir/r53254


#یادداشت_محقق
#فقه
#صلوة
#جماعت

---
🌐مرکز فقهی امام محمد باقر علیه السلام
@mfeqhi

🔰نقد و نظر
✅ اولویت در تصدی تجهیز میت

🔹 از احکام اختصاصی مردان، اولویت ایشان نسبت به تجهیز میت است. در شرایع به این حکم تصریح شده است. البته در منتهی از آن نفی خلاف شده است. البته در بیان این حکم، تفاوتی بین آنکه میت زن باشد یا مرد نقل نشده است. اگرچه محقق ثانی، این حکم را به صورتی که میت زن نباشد، مقید ساخته است. طبیعتاً در صورت زن بودن میت، حکم عکس می‌شود.

🔸 با توجه به نبود روایت در این مسأله، نوبت به مراجعه به اصول می‌رسد. و اصل در حکم، عدم ثبوت ولایت زن با وجود مرد است. اصل در این مسأله عدم وجود ولایت برای زنان با وجود مردان است.

🔹 خصوصاً با توجه به اینکه ظاهر تخاطب در امر تجهیز میت، به مردان می‌خورد و نه زنان. البته احتمال فرق بین زن و مرد، به دلیل توان بیشتر مرد در تجهیز میت، و آشنایی بیشتر نوع مردان با کارهای تجهیز نسبت به زنان، مانع از جریان قاعدۀ اشتراک احکام بین زن و مردان است؛ چراکه اشتراک مربوط به جایی است که حکم عامی برای مردان آمده باشد و قرینه‌ای هم بر اختصاص آن به مردان نباشد؛ مثل خطابات واجبات، محرمات، مکروهات و مستحبات. اما جایی که حکمی در قسمی خاص از مردان یا زنان وارد شده باشد، نمی‌توان با تمسک به این قاعده آن را به جنس دیگر توسعه داد؛ مگر با قرینه و اطمینان به عدم فرق بین این دو در حکم خاص.

👈 ذکر این نکته لازم است که در اخبار، امور میت به «کسی که اولی به میت است» سپرده شده است که شامل زن نیز می‌شود. ولی شمول این قید نسبت به زن، از تقدیم مردان بر زنان در مواردی که زن و مرد هستند مانع نیست؛ چراکه در موارد اجتماع زن و مرد، ناخودآگاه ذهن برای خطابات شرعی، به مرد منصرف می‌شود. همچنین شاید بتوان سیره را نیز به عنوان دلیل بر آن دانست.

📌 مؤید این برداشت، حسنۀ حفص بن بختری از امام صادق(ع) است که در آن تصریح می‌شود که اگر «اولی به میت» زن بود، باز هم قضای نماز و روزۀ میت بر عهدۀ مرد است.


متن این یادداشت را اینجا بخوانید:
https://b2n.ir/d00559

#نقد_نظر
#فقه

——
🌐مرکز فقهی امام محمد باقر علیه السلام
@mfeqhi

🔰یادداشت محقق
✅ حل مشکل عبارت روایتی از کتاب الوصایای کافی

🔹 روایتی در کتاب الوصایای کافی وارد شده که متن پیچیده‌ای و مستغربی دارد، به طوری که تصحیح آن سخت و دشوار است.

🔸 عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْجَهْمِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ علیه السلام عَنْ رَجُلٍ مَاتَ وَ لَهُ عَلَيَّ دَيْنٌ وَ خَلَّفَ وُلْداً رِجَالًا وَ نِسَاءً وَ صِبْيَاناً فَجَاءَ رَجُلٌ مِنْهُمْ فَقَالَ أَنْتَ فِي حِلٍّ مِمَّا لِأَبِي عَلَيْكَ مِنْ حِصَّتِي وَ أَنْتَ فِي حِلٍّ مِمَّا لِإِخْوَتِي وَ أَخَوَاتِي وَ أَنَا ضَامِنٌ لِرِضَاهُمْ عَنْكَ، قَالَ یکون -در بعضی نسخ تَكُونُ است که صحیح است- فِي سَعَةٍ مِنْ ذَلِكَ وَ حِلٍّ، قُلْتُ فَإِنْ لَمْ يُعْطِهِمْ قَالَ كَانَ ذَلِكَ فِي عُنُقِهِ، قُلْتُ فَإِنْ رَجَعَ الْوَرَثَةُ عَلَيَّ فَقَالُوا أَعْطِنَا حَقَّنَا فَقَالَ لَهُمْ ذَلِكَ فِي الْحُكْمِ الظَّاهِرِ فَأَمَّا بَيْنَكَ وَ بَيْنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَأَنْتَ مِنْهَا فِي حِلٍّ إِذَا كَانَ الرَّجُلُ الَّذِي أَحَلَّ لَكَ يَضْمَنُ لَكَ عَنْهُمْ رِضَاهُمْ فَيَحْتَمِلُ الضَّامِنُ لَكَ -فیُحمَل لما ضمن لک، بنابر اختلاف نسخ-قُلْتُ فَمَا تَقُولُ فِي الصَّبِيِّ لِأُمِّهِ أَنْ تُحَلِّلَ قَالَ نَعَمْ إِذَا كَانَ لَهَا مَا تُرْضِيهِ أَوْ تُعْطِيهِ قُلْتُ فَإِنْ لَمْ يَكُنْ لَهَا قَالَ فَلَا قُلْتُ فَقَدْ سَمِعْتُكَ تَقُولُ إِنَّهُ يَجُوزُ تَحْلِيلُهَا فَقَالَ إِنَّمَا أَعْنِي بِذَلِكَ إِذَا كَانَ لَهَا مَالٌ قُلْتُ فَالْأَبُ يَجُوزُ تَحْلِيلُهُ عَلَى ابْنِهِ فَقَالَ لَهُ مَا كَانَ لَنَا مَعَ أَبِي الْحَسَنِ ع أَمْرٌ يَفْعَلُ فِي ذَلِكَ مَا شَاءَ.

🔹 اینکه حضرت با پدرشان این حرفها را نداشتند چون پدرشان معصوم بود و می دانست چگونه عمل کند، لذا این ربطی به غیر از معصوم ندارد. بحث ولایت بر صغیر هم منتفی است؛ چون روایت مطلق است و حتی وقتی امام رضا ع بالغ بوده‌اند را شامل است.

🔸 آنچه می توان در توجیه این فراز از روایت گفت این است که حضرت می خواهد به «أنت و مالک لأبیک» که در بعضی روایات است اشاره کند و از جواب فقهی مسئله فرار کند. لذا جوابی اخلاقی به راوی می دهد که بین پدر و پسر از این حرفها نباید باشد.

🔹شاید گفته شود «له»، متعلق «قال» نیست، بلکه جواب فقهی حضرت به سوال باشد، یعنی فرموده: پدر چنین حقی دارد، و در ادامه گفته: ما کان لنا.. ، شاهدی هم که می توان برای این مطلب بیان کرد فرازهای قبلی روایت است که «قال» را بدون «له» بیان کرده است.

🔸 ولی این احتمال خیلی بعید به نظر می رسد؛ زیرا در بعضی از نسخ معتبر، کلمه «له» نیست. علاوه بر اینکه اگر بخواهد متعلق «قال» باشد، باید «لی» گفته شود، یعنی در جواب من گفت. لذا به احتمال قوی کلمه «له» زائد است.

👈 متن این یادداشت را اینجا بخوانید:
https://b2n.ir/p85981

#یادداشت_محقق
#فقه_الروایة

---
🌐مرکز فقهی امام محمد باقر علیه السلام
@mfeqhi

🔰یادداشت محقق
✅ وجه عدم ذکر مواشی در یک روایت


🔆 متعلق زکات در اسلام برای بالغین عاقلین غلات اربعه، مواشی و نقدین است. روایتی در وجوب زکات بر صبی وارد شده که زکات در نقدین نفی شده و در غلات اثبات شده است و سخنی از مواشی نیامده است. آیا می توان از این روایت حکم زکات مواشی طفل را برداشت کرد؟

🔹 عَنْ زُرَارَةَ وَ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ وَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُمَا قَالا مَالُ الْيَتِيمِ لَيْسَ عَلَيْهِ فِي الْعَيْنِ وَ الصَّامِتِ شَيْ‌ءٌ، فَأَمَّا الْغَلَّاتُ فَإِنَّ عَلَيْهَا الصَّدَقَةَ وَاجِبَةً. عین، ذهب و دینار است، صامت هم درهم است، لذا این روایت به حسب ظاهر متعرض ذهب و دینار و درهم و غلات است و اسمی از مواشی نبرده است.

🔸 پنج احتمال در روایت قابل طرح است؛

1️⃣ احتمال اول: یکی از معانی عین، خیار الشیء است و مواشی چنانکه در بعضی از کلمات فقها هم ذکر شده خیار اموال عرب، به شمار می رود و صامت هم اختصاص به درهم ندارد، بلکه دینار را هم شامل است...

2️⃣ احتمال دوم: یکی دیگر از معانی عین، العتیق است، العتیق من الخیل المعدّی للجری، مراد از عین، چیزی است که جری دارد، که کنایه از مواشی است.

3️⃣ احتمال سوم: ممکن است در آن زمان، حکم مواشی نفیا و اثباتا روشن بوده است...

4️⃣ احتمال چهارم: اگر برای لفظی در صدر کلام ظهوری باشد، مثلا مفهومی داشته باشد و در ذیل مواردی ذکر شود، از مصادیق صدر به شمار می رود و از باب ذکر مثال است، نه اینکه عدول از آن صدر باشد...

5️⃣ احتمال پنجم: شرط مواشی این است که تمام سال را باید سائمه باشند، و در مثل مدینه که زرراه و محمد بن مسلم ساکن بودند و از حضرت سوال کردند کمتر اتفاق می افتاده که مواشی در تمام سال سائمه باشند...

🔆متن کامل این یادداشت را اینجا بخوانید:
https://b2n.ir/y04166

#یادداشت_محقق
#فقه
#روایت
#درایت
---
🌐مرکز فقهی امام محمد باقر علیه السلام
@mfeqhi

🔰نقد و نظر
✅ شک در اجزاء نماز در فرض ورود در جزء بعدی

🔆 از مباحث پردامنه در بحث نماز، بحث شکیات نماز است؛ و از این جمله، بحث در اینکه در شک در افعال نماز، در صورتی که در فعل بعدی وارد شد و سپس شک در فعل قبلی نمود، به این شک نباید التفات نماید.

🔹 این حکم مورد اتفاق علمای شیعه است و گروهی از فقها، بر آن ادعای اجماع نموده‌اند. دلیل این حکم، نصوصی است که در این زمینه وارد شده است و صاحب وسائل آنها را ذیل باب 23 از ابواب خلل در نماز آورده است. از جملۀ آنها روایتی صحیحه است که در آن امام صادق علیه‌السلام پس از چند سؤال موردی زراره در باب شک در مقدمات و اجزاء نماز، حضرت به صورت قاعده‌ای کلی به زراره می‌فرماید:

🔸 مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي نَصْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَنْ حَرِيزِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: يَا زُرَارَةُ إِذَا خَرَجْتَ مِنْ شَيْ‌ءٍ- ثُمَّ دَخَلْتَ فِي غَيْرِهِ فَشَكُّكَ لَيْسَ بِشَيْ‌ءٍ.

🔹از این حکم کلی یک مورد استثنا شده است. این استثنا و دلیل آن را اینجا بخوانید:
https://b2n.ir/r24452

#نقد_و_نظر
#فقه
#صلوة
#شکیات
——
🌐مرکز فقهی امام محمد باقر علیه السلام
@mfeqhi

🔰یادداشت محقق
✅ نقد بر کلامی از محقق گلپایگانی

🔸مرحوم سید در مسئله‌ای که زنی دو نفر را وکیل کرده تا برای او شوهر پیدا کنند، یکی زید را عقد کرده و دیگری عمرو را، و معلوم نیست که کدام مقدم است، عدم معلومیت را دو قسم می کند؛ یک مرتبه احتمال تقارن در کار است که حکم به بطلان آن می کند، و یک مرتبه احتمال تقارن در کار نیست که تفصیل می دهد، اگر یکی معلوم التاریخ باشد حکم به صحت آن می کند، ولی اگر هر دو مجهول التاریخ باشند چهار احتمال در مسئله مطرح می کند.

🔹آقای گلپایگانی در دفاع از سید می گوید اصل عدم نمی تواند نسبت به اقتران جاری باشد؛ چون یکی از شرایط جریان استصحاب این است که ترتب حکم شرعی بر موضوع به حکم شرع باشد، در حالی‌که در اینجا حکم به بطلان در زمینه اقتران، از باب ترجیح بلامرجح و به حکم عقل است، نه اینکه شرع گفته باشد دو عقد مقترن باطل هستند.

1️⃣ولی دفاع آقای گلپایگانی از دو جهت تمام به نظر نمی رسد؛ اول اینکه همانطور که دو نفر می توانند مشترکا یک أمه داشته باشند، اگر شرع اجازه می داد دو نفر می توانند یک زن داشته باشند، چنانکه در جاهلیت هم اینطور بوده، داشتن دو زن محذور عقلی ندارد، بلکه به حکم شرع باطل است.

2️⃣دوم اینکه ولو سلمنا که بطلان اقتران دو عقد به حکم عقل است، ولی مسئله ترجیح بلامرجح مشابهات زیادی در شرع دارد، هر راه حلی در آن موارد ارائه می شود، در اینجا هم ارائه شود، برای مثال کافری که هشت تا زن دارد و مسلمان می شود، به حکم شرع چهارتا از آنها زن او نیستند و چهار تا هستند، آیا در اینجا از باب ترجیح بلامرجح باید گفت همه اینها از زوجیت خارج شوند؟ خود شما معترفید که در اینجا به نحو کلی است و اشکال عقلی ندارد که شرع مقدس بگوید چهارتا زن دارد، اما تعیینش به اختیار خود اوست. در ما نحن فیه هم شارع مقدس ممکن است بگوید اگر این دو تا مقترن شد یکی از اینها محکوم به زوجیت است و زوج نمی تواند خامسه را بگیرد، اما تعیین آن به اختیار خود او یا قرعه یا حاکم است، منتهی شارع مقدس فرموده اگر دو تا با هم شد، هر دو باطل است، مثل هشت تا زوجه تازه مسلمان نیست که چهار تاش باقیست و چهارتاش زائل شده و به اختیار خودش است.

👈 بنابراین اینکه حکم بطلان دو عقد مقترن شرعی نیست و چون شرعی نیست استصحاب جاری نمی شود، صحیح نیست، بلکه حکم آن شرعی است.

🔆متن کامل این یادداشت را اینجا بخوانید:
https://b2n.ir/k41272

#یادداشت_محقق
#فقه
#محقق_گلپایگانی

---
🌐مرکز فقهی امام محمد باقر علیه السلام
@mfeqhi

🔰نقد و نظر
✅ یک استثناء در قنوت نماز جماعت

اصل دعا مستحب است و قنوت، نیز مستحبی است که به عنوان بخشی مجزا برای دعا در نماز در نظر گرفته شده است و محدودیتی هم در دعا وجود ندارد. انسان می‌تواند تمام حوائج مشروعش را در قنوت نماز، از خداوند بخواهد.

🔹استثنا در جماعت

اگرچه این قاعده در نماز فرادی یا جماعت، تفاوتی ندارد، اما در عین حال با یک استثنا روبرو است: مکروه است که امام جماعت فقط برای خودش دعا کند. امام جعفر صادق علیه‌السلام از پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلم، در روایتی، این کار را نوعی خیانت به نمازگزاران دانسته‌اند. در حقیقت امام جماعت، به نیابت از مأمومین با خدا سخن می‌گوید. دقت در ادبیات سورۀ حمد نیز مؤید همین نکته است؛ چراکه خداوند می‌فرماید: «ایّاک نعبد و ایّاک نستعین».

🔸استثنا از حکم

ممکن است یک حکم را از این قاعده مستثنا بدانیم و آن هم در ادعیۀ مأثوری است که از معصومین علیهم‌السلام به ما رسیده است. برای نمونه در روایتی از امام باقر علیه‌السلام نقل شده است که در قنوت نمازت این‌گونه می‌گویی: «أللهم إغفر لی و عافنی إنّک علی کلّ شیء قدیر». البته در صورتی که اطلاق این روایات را شامل امام جماعت نیز بدانیم، می‌توانیم به این استثنا حکم نماییم. در غیر این صورت، باید قائل به کراهت چنین شکل از دعا شویم.

👈در هر حال فقهایی چون سید یزدی این روایت را مربوط به ادعیۀ غیر مأثور دانسته‌اند. اما در مورد ادعیه مأثور، اطلاق استحباب دعا را شامل مورد جماعت نیز دانسته‌اند.

🔹 می‌توانید متن این بحث را اینجا بخوانید:
👉 https://b2n.ir/b96313

#نقد_نظر
#فقه
#صلوة
#قنوت

—------—
🔍 مرکز فقهی امام محمد باقر علیه‌السلام:
👉@mfeqhi

🔰یادداشت محقق
✅ وظیفه هنگام شک در اتیان یکی از عقبه‌های سه‌گانه

🔸 اگر کسی رمی یکی از جمرات را انجام نداده است، ولی نمی داند که کدام یک است، آیا فقط باید رمی جمره ثالثه را انجام بدهد؟ یا رمی جمره وسطی را نیز باید قضا کند؟ نسبت به عقبه اولی بی شک قضا ندارد، چون هم بعد از وقت است و هم قاعده تجاوز نسبت به آن جاری است، نسبت به جمره ثالثه هم شکی نیست که باید انجام دهد؛ زیرا یا این را نیاورده یا قبلی‌ها را نیاورده است که بالتبع ثالثه باطل می شود، پس قطعا امر جمره ثالثه باقی است، مگر اینکه قاعده تجاوز را شامل آن بدانیم که در این صورت چیزی بر عهده او نیست.

🔹 توضیح اینکه جواب از این سوال که وظیفه شاک در اتیان یکی از جمرات ثلاث چیست را طبق مبانی متعدد می توان به سه شکل بیان کرد که:

1️⃣ اول: بنابر اینکه قاعده شک بعد از وقت مختص به نماز نباشد -که مختار ما چنین است-، شک نسبت به عقبه اول و دوم شک بعد از وقت است و حکم به صحت آن دو می شود و باید جمره ثالثه را انجام دهد.

ادامۀ مطلب را در لینک زیر بخوانید:
👉 https://b2n.ir/w04304

#یادداشت_محقق
#فقه
#حج
—------—
🔍 مرکز فقهی امام محمد باقر علیه‌السلام:
👉@mfeqhi

🔰یادداشت محقق
✅ خلط قاطعیت سی روز تردید در اقامت بین مسافت شرعی و غیر آن

🔆مرحوم سید در عروه در بیان شرط سوم از شرائط قصر فرموده: «استمرار قصد المسافة ‌فلو عدل عنه قبل بلوغ الأربعة أو تردد أتم و كذا إذا كان بعد بلوغ الأربعة لكن كان عازما على عدم العود أو كان مترددا في أصل العود و عدمه أو كان عازما على العود لكن بعد نية الإقامة هناك عشرة أيام» در اینجور موارد مسافر نیست چون قصد مسافرت نکرده است.

🔹«و أما إذا كان عازما على العود من غير نية الإقامة عشرة أيام فيبقى على القصر و إن لم يرجع ليومه بل و إن بقي مترددا إلى ثلاثين يوما نعم بعد الثلاثين مترددا يتم‌»

👈در فراز اخیر دو مطلب با هم خلط شده است که تعجب است هیچ یک از محشین عروه اشاره‌ای به آن نکرده‌اند و فقط شیخ محمد رضا آل یاسین به اصل نکته توجه داشته و به صورت ناقص حاشیه زده است.

✅ متن کامل این نوشته را اینجا بخوانید:
https://b2n.ir/j99819

#فقه
#نکاح
#عروه

—------—
🔍 مرکز فقهی امام محمد باقر علیه‌السلام:
👉@mfeqhi

🔰یادداشت محقق
✅ وجه تردید در روایات عمار ساباطی از جهت صحیحه یا موثقه بودن(۲)

🔹صاحب جواهر در مسئلۀ «إباق العبد طلاق إمرأته» روایتی را ذکر می کند که اصحاب به آن عمل کرده‌اند ولی ایشان می فرماید با این وجود در عمل به این روایت تردید هست، ولی این تردید از جهت ضعف سند نیست؛ «إذ هو من الصحيح أو الموثق».

🔸سؤالی که در اینجا به آن پرداخته می شود، وجه تردید صاحب جواهر در تعبیرشان از روایت عمار به صحیحه یا موثقه است، با اینکه بی‌شک عمار ساباطی، فطحی مذهب است. هفت وجه برای آن می توان ذکر کرد که در همۀ موارد مشابه، همه یا برخی از این وجوه جاری و ساری است.

6️⃣وجه ششم: شاید صاحب جواهر صحیحه بودن روایت عمار را بنابر اعتبار شهادت کشی ذکر کرده باشد و موثقه بودن آن را با قطع نظر از شهادت کشی در نظر گرفته است...

7️⃣احتمالات شش‌گانه‌ای که ذکر شد همه در راستای تصحیح عبارت بود. ولی احتمال أقوی در مسئله و راه حل واقعی این است که صاحب جواهر اشتباه کرده و بین پدر، یعنی عمار و پسر، یعنی اسحاق خلط کرده است. خلط بین پدر و پسر و برعکس، از خلط‌هایی است که زیاد اتفاق می افتد و نمونه‌های فراونی دارد که در ذیل به چند مورد آن اشاره می شود.


#فقه
#رجال
#سند
#عمار_ساباطی
#یادداشت_محقق

✅ متن کامل این نوشته و وجه اشتباه صاحب جواهر را اینجا بخوانید:
https://b2n.ir/g62567
—------—
🔍 مرکز فقهی امام محمد باقر علیه‌السلام:
👉@mfeqhi

🔰یادداشت محقق
✅ وجه تردید در روایات عمار ساباطی از جهت صحیحه یا موثقه بودن(بخش اول)

🔹صاحب جواهر در مسئلۀ «إباق العبد طلاق إمرأته» روایتی را ذکر می کند که اصحاب به آن عمل کرده‌اند ولی ایشان می فرماید با این وجود در عمل به این روایت تردید هست، ولی این تردید از جهت ضعف سند نیست؛ «إذ هو من الصحيح أو الموثق».

🔸سؤالی که در اینجا به آن پرداخته می شود، وجه تردید صاحب جواهر در تعبیرشان از روایت عمار به صحیحه یا موثقه است، با اینکه بی‌شک عمار ساباطی، فطحی مذهب است. هفت وجه برای آن می توان ذکر کرد که در همۀ موارد مشابه، همه یا برخی از این وجوه جاری و ساری است.

1️⃣وجه اول: محتمل است که صاحب جواهر در فطحی بودن عمار تردید داشته باشد....

2️⃣ وجه دوم: در باب رجال، مبانی در پذیرفتن شهادات مختلف مطرح است. برخی مانند صاحب معالم آن را مانند باب شهادات در امور دیگر می‌دانند که بینه معتبر است....

3️⃣وجه سوم: همان طور که در باب شهادات، اگر شاهد هنگام أدای شهادت فاسق باشد در اعتبار قولش تأثیرگذار است ولو قبل یا بعد از شهادت عادل باشد، در باب روایت هم، عدالت و فسق راوی هنگام اخذ و استماع روایت از او در اعتبار روایت تأثیر گذار است....

4️⃣وجه چهارم: دوره فطحی‌گری خیلی کوتاه، قریب به هفتاد روز بوده که با فوت زود هنگام عبدالله أفطح به پایان می‌رسد...

5️⃣ وجه پنجم: در عطف‌هایی که در اسانید واقع می شود، گاهی کسی دو طریق به یک کتاب، یا به یک شخص دارد که گاهی هر دو طریق از نظر مقدار واسطه مساوی هستند و گاهی یک طریقش اعلای از طریق دیگر است که در اصطلاح، نسبت به دیگری علو سند دارد.
طبق توضیحات فوق، چند احتمال در عطف‌های سند روایت عمار، «حسن بن محبوب عن هشام بن سالم و الحکم الاعمی عن عمار ساباطی عن ابی عبدالله علیه السلام» داده می شود که طبق برخی از آنها روایت صحیحه می شود و طبق برخی روایت موثقه.

#فقه
#رجال
#سند
#عمار_ساباطی
#یادداشت_محقق

✅ متن کامل این نوشته را اینجا بخوانید:
https://b2n.ir/w24169
—------—
🔍 مرکز فقهی امام محمد باقر علیه‌السلام:
👉@mfeqhi

🔰نقد و نظر
✅ دو استثناء از استحباب قضای قنوت نماز

🔸قنوت به معنای خضوع، طاعت، و دعا آمده، و در نماز، به معنای دعا با هیأت مخصوص در جای مشخص از نماز است و از مستحبات نماز به شمار می‌رود. انجام قنوت در هر نمازی، اعم از واجب یا نافله، مستحب، و ترک آن مکروه است.

🔹استحباب قنوت به درجه‌ای است که در صورت فراموش کردن قنوت در محل خود، مستحب است بعد از رکوع آن را به جا آورد. در صحیحۀ زراره و محمد بن مسلم می‌گویند ما از امام باقر دربارۀ شخصی که قنوت را فراموش کرده است، سؤال کردیم. ایشان پاسخ دادند: بعد از رکوع قنوت می‌گیرد و اگر به یاد نیاورد، چیزی برعهدۀ او نیست.

🔸اما در عین حال این حکم، یعنی امکان قنوت گرفتن بعد از رکوع در صورت فراموشی، دو استثناء دارد:

🔹نماز وتر و نماز صبح.

👈 دلیل این حکم، مرسله‌ای است که صدوق در فقیه نقل کرده است: «معاویة بن عمار از امام صادق علیه‌السلام دربارۀ قنوت در نماز وتر می‌پرسد؛ حضرت می‌فرماید: جای آن قبل از رکوع است؛ دوباره می‌پرسد: اگر فراموش کردم، آیا بعد از آنکه سر را رکوع برداشتم قنوت بگیرم؟ حضرت فرمودند: نه».

🔆شیخ صدوق بر این باور است که این نهی، به دلیل عدم تشبّه به عامه است. در این صورت نماز صبح نیز ملحق به نماز وتر است؛ چراکه عامه در نماز وتر و نماز صبح، قنوت را بعد از رکوع قنوت را بجا می‌آورند.

#فقه
#نقد_و_نظر

✅ متن کامل این نوشته را اینجا بخوانید:
https://b2n.ir/t92036
—------—
🔍 مرکز فقهی امام محمد باقر علیه‌السلام:
👉@mfeqhi

🔰یادداشت محقق

✅ معیار در استیفای قرض در صورت سقوط سکه‌های قرض داده شده از رواج


🔹 طلبکار هنگامی که قرض خود را استیفا می کند اگر ارزش پولی که داده باشد تفاوتی نکرده باشد باید همان را مطالبه کند، مستحق همان پول است. ولی اگر به دلیل خروج آن پول از رواج یا تورم ارزش آن از بین رفته باشد یا کاهش پیدا کرده باشد، آیا می تواند پول رایج و به اندازه قیمتی که پرداخت کرده است را مطالبه کند یا باید همان پولی را که داده است مطالبه کند؟

🔸 به این مضمون سه روایت وارد شده است که به نظر می رسد بین آنها نحوه تعارضی باشد، مرحوم صدوق و شیخ، جمعی را نقل می کنند، ولی طبق مختار جمع دیگری در مسئله است که با روایات سازگارتر است.

1️⃣ وَ كَتَبَ يُونُسُ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ إِلَى الرِّضَا علیه السلام أَنَّهُ كَانَ لِي عَلَى رَجُلٍ عَشَرَةُ دَرَاهِمَ وَ إِنَّ السُّلْطَانَ أَسْقَطَ تِلْكَ الدَّرَاهِمَ وَ جَاءَ بِدَرَاهِمَ أَعْلَى مِنْ تِلْكَ الدَّرَاهِمِ وَ فِي تِلْكَ الدَّرَاهِمِ الْأُولَى الْيَوْمَ وَضِيعَةٌ فَأَيُّ شَيْ‌ءٍ لِي عَلَيْهِ الدَّرَاهِمُ الْأُولَى الَّتِي أَسْقَطَهَا السُّلْطَانُ أَوِ الدَّرَاهِمُ الَّتِي أَجَازَهَا السُّلْطَانُ فَكَتَبَ لَكَ الدَّرَاهِمُ الْأُولَى‌.

2️⃣ عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ يُونُسَ قَالَ: كَتَبْتُ إِلَى أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا علیه السلام أَنَّ لِي عَلَى رَجُلٍ ثَلَاثَةَ آلَافِ دِرْهَمٍ وَ كَانَتْ تِلْكَ الدَّرَاهِمُ تَنْفُقُ بَيْنَ النَّاسِ تِلْكَ الْأَيَّامَ وَ لَيْسَتْ تَنْفُقُ الْيَوْمَ فَلِي عَلَيْهِ تِلْكَ الدَّرَاهِمُ بِأَعْيَانِهَا أَوْ مَا يَنْفُقُ الْيَوْمَ بَيْنَ النَّاسِ قَالَ فَكَتَبَ إِلَيَّ لَكَ أَنْ تَأْخُذَ مِنْهُ مَا يَنْفُقُ بَيْنَ النَّاسِ كَمَا أَعْطَيْتَهُ مَا يَنْفُقُ بَيْنَ النَّاسِ.

3️⃣ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنِ الْعَبَّاسِ عَنْ صَفْوَانَ قَالَ: سَأَلَهُ مُعَاوِيَةُ بْنُ سَعِيدٍ عَنْ رَجُلٍ اسْتَقْرَضَ دَرَاهِمَ مِنْ رَجُلٍ وَ سَقَطَتْ تِلْكَ الدَّرَاهِمُ أَوْ تَغَيَّرَتْ وَ لَا يُبَاعُ بِهَا شَيْ‌ءٌ أَ لِصَاحِبِ الدَّرَاهِمِ الدَّرَاهِمُ الْأُولَى أَوِ الْجَائِزَةُ الَّتِي تَجُوزُ بَيْنَ النَّاسِ قَالَ فَقَالَ لِصَاحِبِ الدَّرَاهِمِ الدَّرَاهِمُ الْأُولَى.

👈 وجوه مختلف جمع بین روایات را اینجا بخوانید:
🔆 https://b2n.ir/k00816
#فقه
#یادداشت_محقق

—
🌐مرکز فقهی امام محمد باقر علیه السلام
@mfeqh

🔰 نقد و نظر

✅ بررسی جواز نیابت حج از صبی غیرممیز

🔸مرحوم سید در بحث نیابت حج، نیابت از صبیّ ممیّز و مجنون را صحیح دانسته است، مرحوم آقای خویی نسبت به مجنون اشکال کرده است، ولی نیابت از صبیّ ممیّز را پذیرفته است و برای صحت آن به اقتضای شمول اطلاق ادله نیابت و عدم وجود مانع استدلال کرده است.

🔹از عبارت مرحوم سید در عروه و کلام آقای خویی استفاده می شود که ایشان نیابت از صبیّ غیر ممیّز را صحیح نمی دانند. ولی حق این است که می توان برای صحت نیابت از غیر ممیز به صحیحه عبدالله بن سنان استدلال کرد.

🔆 أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ بِنْتِ إِلْيَاسَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ –علیه السلام- قَالَ: سَمِعْتُهُ يَقُولُ: «مَرَّ رَسُولُ اللَّهِ بِرُوَيْثَةَ وَ هُوَ حَاجٌّ فَقَامَتْ إِلَيْهِ امْرَأَةٌ وَ مَعَهَا صَبِيٌّ لَهَا فَقَالَتْ يَا رَسُولَ اللَّهِ أَ يُحَجُّ عَنْ مِثْلِ هَذَا قَالَ نَعَمْ وَ لَكِ أَجْرُهُ».
رسول الله از منطقه رویثه عبور می کرد که زنی که کودکی همراهش بود جلوی او را گرفت و پرسید: آیا می توان از مثل این کودک حج بجا آورد؟ حضرت فرمودند بلی، پاداش آن برای خودت می شود.

✳️ نحوۀ استدلال به روایت را اینجا بخوانید:
https://b2n.ir/a54774

#نقد_و_نظر
#فقه
#حج
#نیابت

—
🌐مرکز فقهی امام محمد باقر علیه السلام
@mfeqhi

🔰 نقد و نظر

✅ ملازمۀ قصر صوم و صلوة
بین روزه و نماز ارتباط مستقیمی وجود دارد. بر اساس احکام فقهی، در هر مکانی که روزه ماه رمضان بر مکلّف واجب نباشد، نماز نیز شکسته است؛ و هر کجا نماز شکسته باشد، روزه گرفتن نیز صحیح نیست. در صحیحۀ معاویة بن وهب از امام صادق علیه‌السلام نقل شده است: «وقتی نمازت شکسته شد، افطار می‌کنی؛ و زمانی که افطار کردی، نمازت را شکسته می‌خوانی». البته این حکم دو استثناء نیز دارد:

1️⃣ اماکن چهارگانه
در اماکن چهارگانۀ مسجد الحرام، مسجد النبی، مسجد کوفه و حائر حسینی اگر چه وجوب روزه از گردن مسافر برداشته می‌شود، ولی در مورد نماز مخیّر بین قصر و اتمام است. مشهور فقها قول به تخییر را پذیرفته‌اند

2️⃣ مسافری که برای صید تجاری مسافرت کرده است
مشهور بین قدما دربارۀ شخصی که برای صید تجاری مسافرت نموده است، اتمام نماز و افطار روزه است. ابن ادریس می‌گوید: «تمام اصحاب ما روایت نموده‌اند که نماز تمام است و روزه افطار خواهد شد، چرا که اجماع بر این حکم اقامه شده است». عبارت شیخ طوسی در مبسوط نیز قریب به همین مضمون است.
اما این قول در میان متأخرین پذیرفته نشده است .

✳️ تفصیل بحث و نتیجۀ آن را اینجا بخوانید:
https://b2n.ir/h06140

#نقد_و_نظر
#فقه

—
🌐مرکز فقهی امام محمد باقر علیه السلام
@mfeqhi

🔰 نقد و نظر

✅ دو استثناء از عدم جواز عدول نیت در نمازهای واجب

🔸عدول از نماز واجب به نماز واجب دیگر جایز نیست؛ چرا که اصل، عدم تغیّر فعل از نیت ابتدایی خودش است. این اصل، در تمام نمازهای واجب جاری است، مگر جایی که دلیل خاصی بر خلاف این اصل وجود داشته باشد که این در دو صورت است:

1️⃣ نمازهای مرتّبه

در دو نمازی که ترتیب دارند، مثل نماز ظهر و عصر، و مغرب و عشا، در صورتی‌که مکلف در نماز دوم وارد شد، مثلاً در نماز عصر یا نماز عشا، سپس متوجه شد که نماز اول (مثل ظهر و یا مغرب) را نخوانده است، واجب است از نیت ابتدایی خود به نماز اول عدول نماید.

2️⃣ نماز ادا با وجود نماز قضا

در صورتی‌که نمازگزار در نماز ادا وارد شود، و به یاد بیاورد که نمازِ قضا بر گردن او است، نه تنها جایز، بلکه مستحب است که به نماز قضا عدول کند.

✳️ ادلۀ هرکدام از این دو استثناء را اینجا بخوانید:
https://b2n.ir/w93253
#نقد_و_نظر
#فقه

—
🌐مرکز فقهی امام محمد باقر علیه السلام
@mfeqhi

🔰 نقد و نظر

✅ دلالت آیۀ «تکریم بنی آدم» بر حرمت اهانت بر مقدسات ادیان - بخش اول

🔸یکی از ادله‌ای که ممکن است برای اثبات حرمت اهانت به مقدسات ادیان دیگر بدان تمسک کرد، آیۀ شریفۀ تکریم بنی آدم است:

🔆 «وَ لَقَدْ کرَّمْنا بَنِی آدَمَ وَ حَمَلْناهُمْ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّیباتِ وَ فَضَّلْناهُمْ عَلى کثِیرٍ مِمَّنْ خَلَقْنا تَفْضِیلاً». ما فرزندان آدم را گرامى داشتیم و در خشکى و دریا، سیرشان دادیم و از چیزهاى پاکیزه روزى‏شان کردیم و بر بسیارى از آفریده‏هاى خویش، آنان را برترى کامل دادیم.


✳️می‌توان سه دیدگاه را در مسأله مطرح نمود:

1️⃣دیدگاه کسانی که به کرامت ذاتی باور دارند، و تمام موضوع آن را انسانیت می‌‌دانند. در این دیدگاه، همۀ حقوق انسان‌ها مبتنی بر کرامت است و چون همه در انسان بودن مشترکند؛ لذا از حقوق مساوی برخوردارند.

2️⃣دیدگاهی که انسانیت بالفعل را بنیاد کرامت انسان می‌داند، یعنی باورهای دینی و ایمان، نقش به سزایی در شمول این کرامت نسبت به انسان‌ها دارد. انسان از آن جهت که با شأن خلیفة‌اللهی به منزلت کرامت رسیده است، کسانی که این شأن را نادیده می‌انگارند وآن را نابود می‌کنند، در حقیقت خود را از کرامت وپیامدهای آن محروم می‌سازند. لذا انسان منهای ایمان، انسان منهای کرامت شناخته می‌‌شود.

3️⃣در برابر این دو دیدگاه، دیدگاه سومی ارائه شده است که با قبول کرامت ذاتی انسان، آثار حقوقی این کرامت را محدود دانسته، وتفاوت‌های حقوقی انسان‌ها را در فضایی فراتر از کرامت ذاتی، قابل توجیه می‌داند.

✳️ متن کامل بخش اول مقاله را اینجا بخوانید:
https://b2n.ir/q55008
#نقد_و_نظر
#فقه

—
🌐مرکز فقهی امام محمد باقر علیه السلام
@mfeqhi