از روسی

КОМУ НЕ ДО ЧЕГО?

وقت نداشتن، مشغول بودن، کار داشتن، حوصله نداشتن، حس و حال نداشتن، حس چیزی را نداشتن


– Мне не до этого.
وقتشو ندارم.

– Мне сейчас не до тебя.
الآن حال و حوصلهٔ تو رو ندارم (مشغولم).

– Ему не до котов.
حال و حوصلهٔ گربه نداره.

– Мне не до смеха
خنده‌م نمی‌آد، حس خنده ندارم.

– Нам не до заботы о ваших двух!
حال و حوصلهٔ نگرانی برای شما دو تا رو ندارم.

– Ему не до шуток.
حال (و وقت) شوخی نداره.

– Мне не до игр.
حال و حوصلهٔ بازی ندارم.

– Ночью мне не до сна.
شبا نمی‌تونم بخوابم (حس خواب ندارم).

محمدمهدی یزدانی
@az_rusi

کاتیوشا، مالیوتکا، دوشکا

در جنگ جهانی دوم، از آن‌جایی که نام اصلی برخی سلاح‌ها از سوی مقامات نظامی شوروری سری نگاه داشته می‌شد و سلاح‌های مختلف تنها با کدی خاص، مثلاً «AK-47» (کالاشنیکوف؛ تلفظ فارسی: کلاشینکوف)، معرفی می‌شدند، سربازان ارتش سرخ سعی می‌کردند خودشان برای این سلاح‌ها نامی بسازند یا که نام رمزی آن سلاح را به‌نوعی کشف کنند. برای نمونه، به نوعی توپ جنگی می‌گفتند ماتوشکا*؛ لفظاً به‌معنی «مامان‌جون» (صورت تحبیبی از мать (=مادر)) یا نام خواننده‌ای معروف در آن زمان را به اسلحه می‌دادند؛ مثلاً به نوعی خمپاره‌انداز می‌گفتند «رائیسا سِرگِیِوْنا». نیز به راکت‌اندازی چندتایی نام کاتیوشا دادند که از ترانه‌ای معروف در بحبوحۀ جنگ جهانی دوم گرفته شده بود. این نوع نام‌گذاری پس از مدتی تبدیل به سنت و شیوه‌ای برای نامیدن سلاح‌ها شد و سربازان ارتش سرخ به سلاح‌های دیگر هم نامی دادند که معمولاً صورت تحبیبی و تصغیری یک اسم خاص بود؛ مثلاً وانیوشا، نوعی راکت‌انداز (صورت مصغر و تحبیبی «ایوان»)، یا آندریوشا (صورت مصغر و تحبیبی «آندری») که نوعی خودروی جنگی بود، یا مالیوتکا (صورت تحبیبی و تصغیری از صفت маленький به‌معنای «نوزاد» و نیز «کوتوله») که موشک هدایت‌شوندهٔ ضدتانک بود.

بعدها برخی از این سلاح‌ها با نام‌های غیررسمی‌شان به دیگر کشورها، از جمله ایران، صادر شدند؛ مانند کاتیوشا و مالیوتکا. در کنار سلاح‌های مختلف شورویایی، مسلسل دوشکا نیز وارد ایران شد. دوشکا در روسی سرواژه است (یعنی حروف آن جداجدا تلفظ می‌شود) و تلفظ آن د‌ْش‌کا (дшк). اما گویش‌وران فارسی برای منطبق‌کردن واژه بر ساخت آوایی و هجایی فارسی، طی فرآیند میان‌هشت (Epenthesis) میان خوشهٔ همخوانی واج u افزوده‌اند و آن را به شکل دوشکا درآورده‌اند (احتمالاً به‌ قیاس مالیوتکا).

------
★ ماتوشکا در فارسی در معنای زن تبهکار نیز به‌کار رفته‌است (دهخدا).

محمدمهدی یزدانی

@az_rusi

زائوم | заумь (≈فراخِرَد/فرامعنا)

از دید صورت‌گرایان روس، شاعر در خلق اثر این اختیار را دارد که زبان معمول و خودکارشده و روزمره را کنار بگذارد و از زبان شخصی و فراتر از خرد و عقل بهره ببرد؛ زبانی که فاقد معناست. از نگاه ایشان، در شعر صوت و موسیقی می‌تواند بر معنا تقدم داشته باشد و می‌توان، زبان و ساختار و واژه‌هایی را برساخت که موسیقایی اما بی‌معنی‌اند. به این ساختارها زائوم گفته می‌شود. زائوم می‌تواند با انگیختن احساس و عواطف جای خالی معنا را پر کند.

نمونه‌های زائوم یا فراخرد در اشعار عامیانه و کودکانه و لالایی‌ها و متل‌ها یا وردهای جادوگران بسیار یافت می‌شود. برای نمونه «لالایی سِکایی» مارینا تسیویتایوا را در فرستهٔ ریپلای‌شده یا این‌جا ملاحظه کنید.

این شعر از منظر زبانی نکات جالب‌توجهی دارد:

‌‌‌۱. اولین وجه فعلی که کودک می‌آموزد، وجه امری است. از همین رو، بیشتر فعل‌های این شعر در وجه امری آمده‌اند.

۲. در این لالایی واژه‌های برساختهٔ بی‌معنایی وجود دارد که به‌قیاس فعل‌های امر دیگر در این شعر به نشانهٔ نرمی (ь) ختم می‌شوند (целовань/волынь/перезвонь). این‌ها نمونه‌هایی از زائوم‌ یا فراخرداند.
‌‌
۳. بیشتر بندهای این شعر به واژه‌های با همخوان کامی/نرم پایان می‌گیرد. علت هم این است که در لالایی وجه آوایی بر وجه معنایی برتری دارد و واژه‌ها جوری انتخاب یا برساخته شده‌اند که برای شنوندهٔ آن –نوزاد/کودک– لطیف و گوش‌نواز و زیبا و سحرآمیز باشد.
‌‌

پی‌نوشت ۱:
نشانهٔ ь در روسی، فقط знак نیست و در جاهایی هنوز буква (حرف) است؛ یعنی دارای звук (صدا) است؛ این صدا در آواز فرالووا واضح و شنیدنی است.
‌‌
پی‌نوشت ۲:
در فارسی، به سبکی از اشعار کودکانه که دارای ریتم و آهنگ، اما فاقد معنا و روایت‌اند «هیچانه» می‌گوییم؛ برای نمونه در سریال عروسکی «زی‌زی‌‌گولو» می‌شنیدیم:

«زی زی گولو آسی پاسی د را کوتا تا به تا»


محمدمهدی یزدانی

@az_rusi

محتوای طنز و خنده‌دار و یادگیری زبان دوم

میم‌ها یکی از مواد آموزشی بسیار مفید در آموزش و یادگیری زبان‌اند. از لحاظ روانی، اگر فرایند یادگیری زبان دوم با «خنده، طنز، شوخی» همراه باشد، یادگیری پرثمرتر و بهتر و بهینه‌تر خواهد بود و هر چه مطالب درسی خشک‌تر باشد، مغز با یادگیری آن بیش‌تر مقاوت می‌کند. از این رو، هر مطلب طنّاز و خنده‌دار، از میم تا کلیپ طنز و فیلم و سریال و حتی نظرات خنده‌دار در شبکه‌های اجتماعی، بهتر از کتاب‌های خشک دستوری یا داستان‌های کوتاه اخلاقی و تاریخی می‌تواند در یادگیری «زبان زنده» –که در کتاب‌ها نخواهیدش یافت– کمک‌ کند.

Итак, давай мемифировать процесс изучения (и конечно обучения) языка!

محمدمهدی یزدانی

@az_rusi

در زبان‌های مختلف «بردن/آوردن چیزی به جایی (شهری) که آن چیز در آن به‌وفور یافت یا تولید می‌شود» کنایه است از «انجام کار بیهوده»؛ برای نمونه:


زیره به کرمان بردن – Возить тмин в Керман (Персидский)

يحمل التمر إلي البصرة – Возить финики в Басру (Арабский)

Ехать в Тулу со своим самоваром (Русский)

Carry coals to Newcastle – Возить уголь в Ньюкасл (Английский)

Porter de l’eau à la rivière – Нести воду в реку (Французский)

llevar hierro a Vizcaya — Возить железо в Бискай (Испанский)

Portar legna al bosco — Возить дрова в лес (Итальянский)

Menare l'orso a Modena – Вести медведя в Модену (Итальянский)

Eulen nach Äthen trägen – Привезти сов в Афины (Немецкий)

Holz in den Wald tragen – Возить дрова в лес (Немецкий)

Kομίζω γλαῦκας εἰς 'Αθήνας – Привезти сов в Афины (Греческий)

เอาแป้งนวลไปขายชาววัง – Продать глиняный порошок королевской семье (Таиландский)

В иврите:

To bring wool to Damascus – Привезти шерсть в Дамаск

To bring sorcery to Egypt – Привезти колдовство в Египет

Ещё в арабском:

يبیع الماء في حارة السقايين – Продать воду в районе водоносов

كَمُسْتَبْضِعِ التَّمْرِ إِلَى هَجَر – Продать финики в Хаджаре

-------------------
فارسی: زیره به کرمان بردن
یونانی: جغد به آتن بردن
روسی: سماور به تولا بردن
انگلیسی: ذغال به نیوکاسل بردن
فرانسوی: آب به رودخانه بردن
آلمانی، ایتالیایی، لهستانی، چکی: چوب/هیزم به جنگل بردن
اسپانیایی: آهن به بیسکای بردن
ایتالیایی: خرس به مودنا بردن
عربی: خرما به بصره بردن
عبری: جادو به قبط بردن

نمونه‌های دیگر در عبری و عربی

عبری (از متون):
پشم به دمشق بردن
کاسهٔ سفالین به کفرحنانیا (؟) بردن
غله به افرایم بردن

عربی:
آب در محلهٔ سقاها فروختن (؟)
خرما در هَجَر فروختن

محمدمهدی یزدانی

@az_rusi

Etolubov

Трек: Притяжение
Год издания: 2021
Стиль: нео-поп

#Ночная_музыка

@az_rusi

Винительный падеж "живых и мертвых" :)) 😂

پی‌نوشت:
معیار جانداری یا بی‌جانی اسم در زبان روسی تنها ذی‌روح‌ بودن مصداق اسم نیست، بلکه در موارد بسیار دستوری است و به یکسانی صرف اسم در شمار جمع حالت اضافی .р.п و حالت مفعول صریح .в.п بستگی دارد (برای اسم‌های مذکر، یکسانی صورت مفرد در این دو حالت نیز می‌تواند جانداری اسم را نشان بدهد). اگر اسمی در این دو حالت دستوری صرف یکسان داشته باشد، در نظام دستوری زبان روسی جاندار به‌حساب می‌آید.

Девушка→ девушек (в.п. = р.п.) → одушевлённое существительное.

Студент → студента(-ов) → (в.п. = р.п.) → одушевлённое существительное.

اسامی خنثا و مؤنثی که تنها در حالت مفرد به‌کار می‌روند، حتا اگر مصداق آن‌ها جاندار و ذی‌روح باشد، جاندار/ одушевлённое به‌حساب نمی‌آیند:

Молодежь
Купечество
Студенчество
Человечество

در میان اسامی خنثا نیز جانداری بی‌معنا است، حتا اگر مصداق آن‌ها جاندار باشد و صورت جمع هم داشته باشند:
Существо
Дитя

استثنا:
واژهٔ خنثای насекомые به‌معنای «حشرات» جاندار است‌.

#грамматика

محمدمهدی یزدانی
@az_rusi

Никогда или некогда или ни когда; вот в чём вопрос!

– никогдА [наречие]:
هیچگاه، هیچ‌وقت، هرگز، ابداً

– нЕкогда:
۱. وقت نداشتن، نبود وقت [همراه با فاعل در д.п و مصدر]:

Мне некогда сейчас с тобой разговаривать.
الآن وقت ندارم باهات حرف بزنم.

۲. روزی، روزگاری، یک‌زمانی، یک‌وقتی، یک‌روزی

Его фильмы некогда были очень популярными.
فیلم‌هاش یه‌روزی خیلی محبوب بود.

محمدمهدی یزدانی

#мем

@az_rusi

«من تو را، تو دیگری را دوست داری»


پی‌نوشت:

این قلب ترک‌خوردهٔ من بند به مو بود
من عاشق او بودم و او عاشق او بود

«سید تقی سیدی»

#надпись
#на_стене

@az_rusi

سه تا جنسیت داریم:

- خانم
- آقا
- ببخشید

پی‌نوشت:

Род:
جنس دستوری است و مصداق واقعی در جهان ندارد و مذکر و مؤنث و خنثا می‌تواند باشد.
Пол:
جنسیّت یا جنس زیستی است و به نرینگی و مادینگی اشاره دارد.

Гендер:
جنسیت [فرهنگی] است و مقوله‌ای فرهنگی و اجتماعی که زنانگی (دخترانگی) یا مردانگی (پسرانگی) را نشان می‌دهد.

محمدمهدی یزدانی

#русский_твиттер

@az_rusi