توره | اساطیر باستان

👁‍🗨 در فرهنگ اساطیری تمامی تمدن های باستانی "جانوران" اسطوره ای جایگاه ویژه ای دارند. موجوداتی که قابلیتهایی خاص وگاها خداگونه داشته اند با ظواهری عجیب و ستودنی و توصیفاتی جذاب در فرهنگ مردم اقصی نقاط جهان تعریف شده اند. در میان دسته های این موجودات "پرندگان" شاید از همه شاخص تر باشند! این موضوع که تمدن #مصر والاترین خدای خود #رع را به شکل یک "عقاب" توصیف نموده یا تمدن #سومر برای جلوه مقام والا به هر دیتی و موجود آسترال بدانها "بال" می داده است همه شاهد جایگاه ویژه پرندگان در تفکر اسطوره ای فرهنگ ها از دیربازترین نقاط تمدن هستند.

نزد ایرانیان و تمدن #آریایی چه در عصر کافرکیشی و چه برای فرهنگ #زرتشتی نیز روال به همین منوال بوده است. شاید کمتر ایرانی وجود داشته باشد که نامی از #سیمرغ نشنیده باشد و با پرندگانی همچون #اشوزوشت و #رخ بیگانه باشد. اما آشنا ترین نام در این عرصه بی شک #هما است!

#هما (به #اوستایی "هومایو") پرنده اساطیری در فرهنگ #آریایی مردم ساکن فلات ایران، از عصر کافر کیشی شناخته شده و ستوده بود. بنابر تعریف زبان شناسان نام هما در زبان اوستایی از دو زیربخش "هو" (آفریننده) و "مایه" (به همان معنای تقریبی امروزی یعنی ماده ابتدایی هر چیز) تشکیل شده و این عبارت را می توان "آفریننده کائنات" معنا داد! به عقیده اساطیر آریایی هما پرنده ای نجیب و بسیار دست نیافتنی است و هم وزن معنای زیبای نامش، پرنده ای "همایون" و خوش یمن است و سعادت را برای مردم به ارمغان می آورد.

گفته می شود همای اساطیری هیچ گاه شناخته شده نبوده و مردم زاده شدن یا مردن او را به چشم نمی دیدند. همین موضوع باعث میشد که عده ای چرخه زندگی هما را چیزی مشابه با #ققنوس توصیف نمایند که همواره از باقی مانده بدن قبلی خود برمی خیزد. اعتقاد بر این است که هما در تمام طول زندگی خود در حال پرواز است و هرگز بر زمین نمی نشیند. این موضوع تا حدی راسخ است که بعضا در عرصه هنر بهنگام نقش نمودن هما برای این مرغ پایی متصور نشده اند و همواره پرنده را بدون پنجه و با بالهای گشوده نقش کرده اند!

هما مستوجب سعادت و سلامت است. اعتقاد عامه مردم بر این بود که اگر فردی بتواند پرواز هما را به چشم نظاره کند سعادت و نیرو به زندگی اش وارد می شود و هرگز رخت بر نمی بندد. به عکس هر کس که موحب آزار هما شود یا به شکار وی بپردازد به بیماری لا علاج مبتلا خواهد شد و مرگ در انتظارش خواهد بود!

توصیف و اعتقاد به هما از تعاریف #زرتشتی و #اوستا فراتر رفته و وارد فرهنگ #صوفی پس از ورود اسلام به فلات ایران شد. همچنین اقوام #تورک و #هندو نیز از دیرباز اعتقاد به پرنده هایی مشابه با عناوینی چون "مرغ بهشت" یا "مرغ پیروزی" داشته اند که دست نیافتنی و همواره در حال پرواز است.

افسانه های عامه هما را مرغ منتخِب پادشاهی سرزمین ها می دانستند. به این ترتیب که چون پادشاه سرزمین فوت می کرد سایه هما بر سر پایتخت پادشاهی ظاهر می شد. آنگاه مردم مجمعی از بزرگان و اشخاص لایق را در میدان شهر گرد می آوردند تا که هما بر سر کدام یک از آنان "سایه" افکند و همان فرد به عنوان امپراتور بعدی انتخاب می شد.

در مورد سبک زندگی هما در #منطق_الطیر #عطار اینگونه می خوانیم که: مرغی استخوان خوار و بی آزار است و هرگز به دیگر مرغان تعدی نمی ورزد. اما مغرور و لجباز است و سودای پادشاهی مرغان در سر دارد. پس چون مرغان عزم سفر به جایگاه سیمرغ می کنند، هما سیمرغ را برای مصاحبت و همنشینی خود لایق نمی داند و خود را "مرغ فرّهی" معرفی می کند. بدینسان او با عتاب "هدهد" مواجه می شود که غرورش را بی پایه و وظیفه اش را بیهوده می خواند!

امروزه زیباترین تصاویر از هما را شاید در فرهنگ کشور "ازبکستان" شاهد باشیم و نقوش زیبای همای گشوده بال زینت بخش مساجد باستانی شهر #بخارا است. همچنین نقش این پرنده زینت بخش پرچم دولت مستقل ازبکستان است. اما بی شک اصلی ترین و باستانی ترین تصور از هما را در کاخ #پرسه_پولیس (تخت جمشید) نظاره می کنیم که سر ستون هما همچون پرنده ای مشابه با چیزی که در فرهنگ اروپایی #گریفین نامیده می شود تراشیده شده و گوش ها و پاهایی همچون شیر دارد و گردن و سر و منقاری همچون پرندگان شکاری.

▫️ @Torecilik

👁‍🗨 🌸🌺 کانال "توره | اساطیر باستان" به مناسبت فرا رسیدن #نوروز گاهنبار باستانی #آریایی تقدیم میدارد 🌺🌸

ز کوی یار می آید نسیم باد نوروزی
از این باد ار مدد خواهی چراغ دل برافروزی 

#⃣ درباب نوروز: قسمت سوم (نوروز جمشیدی)

به عنوان فلسفه دیگری از تاریخچه #نوروز میتوان بانی آن را #جمشید پیشدادی دانست. از #جمشید در #بندهشن نام برده شده و او را به عنوان "اولین پادشاه خونیرس" که فر ایزدی شامل حالش شد، یاد کرده اند.

توضیحات بدین صورت است که چون فر بر جمشید عرضه شد و او به مقام شاهی مردم #آریایی رسید، کشور آراست و مردم را از هر تخمه گرد آورد و به یاری آنان تختی عظیم بنا نهاد که نشانی از تسلط و حق حکومت باشد. (فلسفه نامگذاری #تخت_جمشید بدین نام به همین موضوع باز میگردد) پس او ستایید #هورمزد پاک را و به شکرانه این برکت دولت افروختن "تقویم" را بنا نهاد و به فرمان اهورا مزدا به شمار آورد نحوه گردش خورشید را در آسمان. به این منظور او ستونی بنا نهاد بلند و پرداخته و به آن اندازه خورشید در آسمان را در هر روز رقم زد و دید که خورشید به تابستان در آسمان هر روز بیش از پیش صعود کرده و در زمستان نزول می نماید. اما در روز معینی درست در اعتدال بهار به ارتفاع اولیه خود در آسمان باز میگردد که این گردش سیصد و شصت و پنج و یک ربع روز به طول می انجامد. پس اینگونه او این روز را مصادف با #خرداد روز از #فروردین ماه بیاراست و آن را #نوروز نام نهاد. جشنی و محفلی بس نیکو پدید بیاورد که در آن بار عام داده میشد و خوانی بزرگ بگسترد که بر آن از خوراکی های پاک نهاده شده و تا یک ماه این پایکوبی را برقرار داشت.

باید دقت کرد که در تقویم امروزی مانند تفاوت همه مناسبتها به میزان "شش" روزه با تقویم #زرتشتی #آریایی باستان، جشن نوروز جمشیدی که در روز ششم فروردین برپا میشده به روز اول فروردین و روز گاهنبار #هرمزگان یا #نوروز_اهورایی منتقل شده و این دو مناسبت فرخنده در کنار هم جشن گرفته می شوند. اما باید بدانیم که این دو طلیعه در دولتهای ایران پیش از اسلام و قبل از بوجود آمدن تقویم جلالی خورشیدی متفاوت و متمایز از یکدیگر بوده اند و هر کدام در جای خویش جشن گرفته میشد. حتی بدین صورت که دولت #هخامنشی به رسم از جمشید از روز یکم فروردین پرچم نوروز بر می افراشتند و تا پنج روز بار عام میدادند و مردم خونیرس و نمایندگان دیگر ممالک تحت سلطه امپراتوری هخامنشی را که با هدایای نوروز برای بزرگترین جشن آریایی آمده بودند به حضور می پذیرفتند و با آنان رایزنی کرده و از آنان پذیرایی می کردند. اما روز ششم یا نوروز جمشیدی روز خاص نوروز دربار نامیده میشد و جشن و سرور اختصاصی سلطنتی برپای بود و تشریفات خاص اجرا میشد. (توصیفات دقیق و زیبایی از شرفیابی نمایندگان ملل مختلف برای تبریک نوروز در نقش های باقی مانده قسمت "دیوار مهتابی" در کاخ #پرسه_پولیس امروزه نیز مشهود هستند)

همچنین رویداد خجسته دیگر ششم فروردین ماه همانا ولادت و بعثت #اشوزرتشت، پیامبر دین باستانی #مزدیسنا یا #زرتشتی است. این واقعه نیز به اندازه نوروز برای زرتشتیان و آریاییان باستان عزیز بوده و میباشد و عنصری است لازم و کافی تا #نوروز را به عظیم ترین گاهنبار #آریایی بدل کند. گفته میشود روان زرتشت در این روز پاک از مینوی به گیتی نزول نمود و #فروهر او به روشنی بدرخشید و #هورمزد با وی اینگونه سخن گفت که:
"ای #اشوزرتشت! فروهر من را که پاکترین و درخشنده ترین است و در پاکی تمام و سرآمد است بستای و #دین را برای من بپا دار".

▫️ @Torecilik

👁‍🗨 در خاستگاههای باستانی اساطیر #آریایی و #میانرودان باور به #گاو_بالدار به عنوان یک دیتی محافظ و پاینده موجود است.

مجسمه ها و نقوش #لاماسا پاینده ی کاخ عظیم #پرسه_پولیس هستند.

▫️ @Torecilik

👁‍🗨 در اساطیر باستانی #ماد و اقوام کورد #آریایی بی شک حیوان #شیر نمادی پرکاربرد و بر دوش کشنده بار معنایی سنگینی است. هر جا که نقشی از شیر به چشم میخورد مراد رساندن مفهوم تسلط و رویالیتی بوده است. به کرات میبینیم که در پرچم طوایف محلی کورد و ماد نقش شیر به کار رفته و #شیر_بالدار حافظ تاج شاه و تخت پادشاهی است

#ژئویال (به گویش مادی باستان به معنای شیر یال نقره ای) اما عنصر اساطیری مستقلی است. او شخصیتی هوشمند دارد و هر جایی که لازم بداند با انسان سخن میگوید. همچنین مشاور آسترال شاهان ماد و آریایی متاخرتر است و هخامنشیان از هیبت او به وفور در آراستن #پرسه_پولیس بهره جسته اند.

لازم به ذکر است که کارکتر مشابهی در اساطیر #آشور و #تورک نیز قابل شناسایی است که #آسلان نامیده میشود (در عصر حاضر میبینیم که از چنین شخصیتی در مجموعه افسانه های معاصر #نارنیا نام برده شده است)

شاید نتوان ژئویال را یک خدا دانست اما بدون شک یک دیتی قدرتمند در جبهه ی نیکخویان طبقه بندی میشود. او معاند اهریمنان است و به صورت اختصاصی تر دشمن اصلی کوتوله های دیوخو به شمار میرود‌.

او را بالهایی از جنس شاهپر عقاب است. بدنش سپید و زیبا و یالهای نقره ایش همچون تابش ماهتاب پر درخش در ظلمات شب دیده میشود. غرشش از اکباتان تا سارد را میپیماید و به گوش تمامی ظلم دیدگان و ضعیفان میرسد تا نور امیدی برای آنان باشد. در روایات دیگر نعره ی او را همان صدای رعد دانسته اند.

مردم ماد از دیرباز تا کنون شیر بالدار را ستوده اند و از نقش پر ابهت او در تار و پود قالیها و نقوش مقبره هایشان استفاده کرده اند.

▫️ @Torecilik