توره | اساطیر باستان

👁‍🗨 تا کنون بارها شنیده ایم که نیکی و ذات روشنی برای دیانت زرتشتی در سه وجه خلاصه می شود. "گفتار نیک"، "کردار نیک" و "پندار نیک". در این مورد باید بدانیم که همانند بسیاری از ادیان و مسالک، زرتشتیت نیز اهمیت "پندار" را از هر دو وجه دیگر بیشتر دانسته است. چرا که در محضر "اندیشه" است که هر ذات و کردار و گفتار شکل می گیرد.

با این توصیف بیراه نیست اگر در جریان اسطوره خلقت در اساطیر #آریایی و دیانت #زرتشتی شاهد تعاریف و عناصر مجزایی از مسئله "اندیشه" باشیم.

در اساطیر ازلیت آریایی خوانده ایم که #اهورا_مزدا پس از سه هزار سال کش مکش ابتدایی که هیچ خلقتی وجود نداشت توانست بر تاریکی #اهریمن پیروز شده و او را در ژرفای ظلمت زندانی سازد. پس از آن ذات مینوی #سپنتا دست به خلقت زد. و اولین چیزی که آفرید "اندیشه نیک" بود. پس او این روشنی تابناک را #وهومنه (بهمن) نامید و بدان تشخص داد. وهومنه بدینسان اولین و مهمترین وجه از صفات خلقت اهورایی شد و همچون فرشته ای زیبا رو با صفات تذکر در مقام اولین فرزند پسر زاده هورمزد برآمد. از آن پس اهورا مزدا تمامی خلقت مینو و سپهر و باقی امشاسپندان و ایزدان را برای همکاری بهمن آفرید.

همان طور که ذکر شد بهمن امشاسپند اولین و والاترین امشاسپندان و تابناکترین مخلوق دادار یکتا است. او در مقام دست راست و مشاور اهورایی قرار دارد و قدرتش فرای تصور است. وهومنه موکل بر اندیشه و ذات نیکو است اما در کنار این سمت خطیر او والاترین و برترین حامی جنبندگان حیوانی بر روی زمین است. اوست که صاحب مینو و روح پاک هر زاده حیوانی اهورا مزداست و بدون اراده او هیچ حیوانی بر زمین زاده نمی شود و جنبش نمی گیرد.

وهومنه امشاسپند به عنوان والاترین و مقام ریاست امشاسپندان همکاران و همراهان بسیاری از مینویان دارد. ایزدان #ماونگهه (ماه)، #گوشورون (گاو مینو) و #رام حسب توکلش بر حیوانات همواره در خدمت او بوده اند و ایزد #آذر از ملازمان اصلی اوست. در تقابل، او دشمنان بسیاری از لشکر دیوهای زاده اهریمن نیز دارد. در واقع هر چه که "عقل" و "اندیشه" نیکو را زایل سازد دشمن وهومنه به حساب می آید. با این حساب واضح است که دیوهای پلیدی همچون #آز (طمع) و #ایئشم (خشم) همواره در مصاف اویند. اما اصلیترین و پلیدترین دشمن بهمن امشاسپند، دیو پلید کماله یعنی #اکومن است. او به تقابل دقیقا موکل بر اندیشه پلید و تاریک است و همواره سعی در نابود ساختن تفکر نیکو و خیرخواهی دارد.

نقش وهومن امشاسپند در رشد و تعالی روان #اشوزرتشت، پیامبر زرتشتیت کاملا بارز و پر اهمیت بوده است. در #بندهشن می خوانیم که او با همراهی امشاسپند #اشه_وهیشته (اردیبهشت)، #فروهر زرتشت را در شاخه ای از #هوم پاک قرار دادند و بر زمین نازل ساختند تا پس از منعقد گشتن نطفه زرتشت پاک این فروهر در تن خود جای گیرد.

همچنین وهومنه به عنوان یک فرشته وحی والاتبار، اولین فروهری بود که بر زرتشت نازل گشت و دیدار و سخن گفتن با او اولین شهود و مبعث زرتشت بوده است.

از طرفی بهمن امشاسپند را در نقش یک #سایکوپامپ اساطیری می یابیم که روان پارسایان درگذشته را تا پردیس برین و والاترین جایگاه های آسمانی همراهی می نماید. او نوید دهنده و بیم دهنده است و در روز جزا یکی از اصلی ترین کرسی های قضاوت را در اختیار دارد. در واقع او همان ترازوی "پندار" را در مقابل خود برپا دارد و با این مقیاس حاضرین محشری را مورد قضاوت قرار می دهد.

نیک است اگر بدانیم از میان حیوانات "خروس" و علی الخصوص خروس با پرهای سپید رنگ نماد آگاهی و بیداری و نمود مورد علاقه بهمن امشاسپند است. رنگ مربوط به او سپید به نشانه روشنا و پاکی و گل مقدس او گل "یاس" است. موعد بهمن روز از ماه بهمن (دوم بهمن) برای آریاییان موعد گاهنبار بزرگ #بهمن_گان و جشن پاکی و تمسک به نیروی عظیم روشنی است.

◽️ @Torecilik

👁‍🗨 #اکومن کماله دیو مصاف #بهمن امشاسپند است.

او موکل بر اندیشه ناپاک و پندار پلید و بد اندیشی است.

▫️ @Torecilik

👁‍🗨 یکی از ویژگی های شاخص اساطیر #آریایی و باورهای #زرتشتی، وجهه ی دوگانه "سیاه و سفید" آنها است. وجودان آسترال یا به نامگذاری خود زرتشتیت "مینویی" وجه تثنیه ای از خیر و شر دارند و هر یک بدون استثنا تنها در یک جبهه وارد میشوند و به قول عامیانه یا "رومی" اند و یا "زنگی"! هیچ وجود خیری را نمی یابیم که از او ذره ای بدی سر زند و آنان در معصومیت و کمال مطلق اند و در عوض هیچ وجود شری نیز هیچگاه اقدام به عمل سازنده ای نمیکند و غرق در پلیدی و نابودی است.

باید بدانیم که نمود بیرونی و ظاهری دو جبهه خیر و شر در اساطیر #آریایی دو عنصر "روشنی" و "تاریکی" هستند. #اهورا_مزدا خالق یکتا و خالق کل در یک کلام خدای نور است و #انگره_مینیو (#اهریمن) در اولین تعریف سرکرده موکلان بر تاریکی.

اما همچون طبقه بندی وجودان روشنایی، اهریمنان نیز مشمول سلسله مراتبی خاص هستند. میدانیم که بزرگترین و پدر تمامی وجودان تاریکی انگره مینیو یا اهریمن است. پس از او تعدادی از دیوان بسیار قدرتمند و مخرب قرار دارند که #کمالگان یا #کماریکان نامیده میشوند و همگی فرزند مستقیم اهریمن هستند و در تقابل مستقیم با نامیرایان روشنی یعنی #امشاسپندان قرار می گیرند و پس از کمالگان دیگر دیوان خرد (اما گاها بسیار قدرتمند و ویرانگر) قرار دارند. ما در این مقال به شرح مختصری در باب دیوان #کماله خواهیم پرداخت.

با توجه به تقابل تن به تن کاملگان با امشاسپندان به نظر میرسد آنها نیز به عدد هفت تا باشند. لکن در مورد عدد آنها بین شش و هفت اختلاف نظرهایی وجود دارد. در هر صورت تمامی آنها زاده از بطن ماده دیوی به نام #اودگ هستند که از اهریمن بارور شده و کمالگان و همچنین #اژی_دهاک را میزاید. توصیف نام و ویژگی آنها به شرح زیر است:

#اکومن یا #اکه_منه کماله دیو مصاف #وهومن (بهمن) امشاسپند و قدرتمندترین و پلیدترین دیوان است. او از بین برنده "پندار نیک" و آورنده "پندار پلشت" و بدخواهی و بدکرداری است.

#اندر_دیو دشمن اصلی #اشه امشاسپند (اردیبهشت) است. اوست که راستی و حقیقت را از بین می برد، آتش را خاموش ساخته و ناپاکی و ریمنی به بار می آورد. اندر در اساطیر #آریایی تغییر یافته شخصیت #ایندرا (دئوای قدرتمند و بسیار باستانی #سانسکریت) است که شاه خدایان لقب داشت.

#ساروول یا #ساول دیو مصاف امشاسپند #خشثره (شهریور) است. او را موکل بر مفهوم "طاغوت" و شهریاری ظالم و بدطینت دانسته اند . اوست که به شورش و طغیان امر میکند و بر هم زننده صلح و اتحاد است.

#ناگهیس یا #نانگهیته کماله دیو معاند #سپنتا_آرمئیتی (اسفند) امشاسپند است. او قناعت و برکت را تباه میسازد و امر به تنبلی، بدکارگی، دزدی و فاحشگی می کند.

#تیریز یا #تئیری در مصاف امشاسپند #هوروتات (خرداد) قرار میگیرد. او آورنده فقر و خشکسالی است. اوست که گیاهان و چارپایان را بیمار کرده و تلف میسازد و آب روشن را با بیماری و وبا آلوده می سازد.

#زیریز یا #زئیری همکاره و همراه تریز است. او را "زهر ریز" نیز لقب داده اند و مصاف #امرتات (مرداد) امشاسپند است. اوست که مرگ و نا امیدی می آورد و بیماری و طاعون و جذام می سازد. همچنین او به خودکشی و دیگر کشی امر میکند.

به عنوان مورد مکمل نیز می توان خود #انگره_مینیو یا #اهریمن را سرکرده و یا جزئی از کمالگان به شمار آورد که در برابر #سپنتا_مینیو امشاسپند می ایستد. او ذات پلیدی و تاریکی است و وجودش به معنای نابودی و هرج و مرج و عدم است. هیچ دیو و پلیدی دیگری از او سیاه تر و مخرب تر نیست و او پدر و شاهنشاه تمام دیوان و ددان است.

در پایان قابل ذکر است که نباید لغت "کماله" را برگرفته از واژه "کمال" از زبان عربی بدانیم. بلکه این لغت اوستایی به نظر زبان شناسان امروزی به چند صورت معنا شده که منطقی ترین آنان به صورت "وجودان سر گران" و "آنان که قتل و غارت میکنند" قابل پذیرش اند.

▫️ @Torecilik

👁‍🗨 #انگره_مینیو یا #اهریمن وجود اصلی شر در اساطیر پارس است. وی همچنین آفریننده ی نیمه ی شر آفرینش است و هر آنچه که تاریکی و نقصان و عیب را شامل می شود از آفریدگان وی هستند.

طبق عقاید ابتدایی زرتشتی #انگره مینیو همان "اندیشه یا مینوی پلید" معنا میشود و نیرومندترین قدرت شر که در مقابل #سپنتا مینیو (اندیشه ی نیک) قرار میگیرد که این دو در کنار هم آفریده ی #اهورا مزدا هستند. اما در عقاید متاخر #زروانیان وی همپای و برادر هورمزد است و هر دو فرزندان #زروان یا "زمان".

ملازمان اصلی اهریمن #دَئِوا یا #دیو نامیده میشوند (در تقابل با مفهوم امشاسپندان) که هر یک موکل بر یک نیروی شر در طبیعت می باشند. قدرتمند ترین این دیوها #اَکومن است که موکل بر نیروی "دروغ" می باشد (در مقابل #وَهومنه و حقیقت).

طی هزاره های آفرینش در اساطیر آریایی، اهریمن چندین بار به آفریدگان هورمزد هجوم میبرد و آنها را به تاریکی و ناپاکی می آلاید و جنگهای دهشتناک و طولانی از تقابل نور و تاریکی در میگیرد که در آخرین این جنگها در هزاره ی #سوشیانس (عصر حاضر) اهریمن شکست خورده و عقب نشینی میکند اما آثار هجومش در آفریدگان اهورا پاک نشده و کاملا مشهود است. این گویای تعادل خیر و شر در ساختار آفرینش دیانت زرتشتی است.

▫️ @Torecilik