☘️ گزارشی از کتاب بهای گزاف مادّیگرایی
✍️ #جواد_حیدری🔅 تیم کاسر، استاد و پژوهشگرِ روانشناسی، در کتابِ The high price of materialism به این موضوع میپردازد که مادّیگرایی چه هزینههایی روی دست بشر گذاشته است. مادّیگرایی دو وجه مهم دارد: مادّیگرایی نظری و مادّیگرایی عملی.
مادّیگرایی نظری یعنی قائل به این باشید که هرچیزی را که فیزیک، زیستشناسی، و شیمی تبیین میکنند وجود دارد و هرچیزی که این سه علم طبیعی نمیتوانند تبیین کنند وجود ندارد. مهمترین جهاننگریای که به این نوع مادیت قائل است «نئودارونیسم» است. امّا مادّیگرایی عملی یعنی به «داشتن»ها بیشتر بهاء بدهیم نه به «بودن»ها. به تعبیر نویسنده «امروزه به قدر کفایت داشتن را ارزش نمینهند، بلکه بیشتر از دیگران داشتن را ارزش مینهند.»
🔅مدّعای اصلی کاسر این است که مادّیگرایی عملی به نارضایتی و تلخکامی میانجامد. روشی که کاسر برای اثبات این مدّعای خود برمیگزیند روش کاملاً تجربی است که بر آمارهای مختلف و متکثّری مبتنی است. امّا اجمالاً میتواند گفت که برای این که مدّعای خود را به کرسی اثبات بنشاند دو دلیل اصلی را بیان میکند:
الف) مادّیگرایی بار سنگینی را بر روان انسان تحمیل میکند. میل به داشتن کالاهای مادّی بیشتر و بیشتر ما را به درون زندگیای با سرعت دیوانهوار میکشاند. نه تنها باید سختتر کار کنیم، بلکه زمانی که کالاها را به دست میآوریم، باید آنها را حفظ کنیم، ارتقاء دهیم، جایگزین کنیم، بیمه کنیم، و دائماً مدیریت کنیم. بدین سان مادّیگراها در جریان زندگی همیشه بار سنگینتری را حمل میکنند.
ب)
دلیل اوّل میگفت مادّیگرایی باعث تلخکامی و نارضایتی میشود، امّا دلیل دوم میگوید که تلخکامی و نارضایتی باعث مادّیگرایی ما میشود. کاسر نشان میدهد که امیال یا نیازهای فزونییافته برای داشتن بیشتر یا مصرف بیشتر به طور عمیق و پویا با احساسات ناامنی شخصی مرتبط اند. به نظر میرسد که مادّیگرایی کاملاً در میان افرادی رشد میکند که در خصوص مسائل مربوط به عشق، عزّت نفس، و شایستگی نامطمئن اند.
🔅پس حرف اصلی کاسر این است که مادّیگرایی و نارضایتی با یکدیگر عجین شدهاند. به نظر کاسر نارضایتی دو شاخصهی مهم دارد: افسردگی و اضطراب. و بهروزی هم دو شاخصهی مهم دارد: خودشکوفایی مزلو و سرزندگی برگسون.
🔅کاسر باز هم مادّیگرایی خود را واضحتر میکند. او میگوید مادّیگراها سه ارزش مهم در زندگی دارند:
۱. موفّقیّت مالی: مثلاً شخصی با درآمد بالا، ثروت هرچه بیشتر، تمکّن مالی هرچه فراوانتر.
٢. تصدیق اجتماعی: کسب شهرت، محبوبیّت، و اعتبار اجتماعی.
۳. ظاهر جذّاب: به دنبال زیبایی بودن، به دنبال خوشتیپ بودن.
🔅مادّیگرا کسی است كه در زندگیاش به دنبال یکی یا دو تا از این سه ارزشها یا هر سه ارزش است. یعنی با این سه ارزش میتوان رفتار انسان مادّیگرا را تبیین کرد. به نظر کاسر آنچه باعث میشود آدمی به دنبال ارزشهای مادیگرایانه برود نوعی احساس پوچی درونی و عزّت نفس کاذب است که با ظاهری خوشرنگ و لعاب و آمیخته با لاف زدن دربارهی اهمّیّت خود ترکیب میشود. این سه ارزش انسانِ مادیگرا انسانها را به وادی نفعجویی افسارگسیخته، رقابتطلبی، حسادت، و خودشیفتگی دیوانهوار میکشاند.
🔅از سوی دیگر، کاسر ما را به سه ارزش غیرمادّی دعوت میکند و میگوید میتوانیم و بلکه باید ارزشهای غیرمادّی را جایگزین ارزش مادّی کنیم. این سه ارزش غیرمادّی عبارت اند از:
۱. خودپذیری: گرایش به عزت نفس، گرایش به رشد معنوی، گرایش به سلامت روانی.
۲. پیوندجویی: گرایش به ارتباط سالم و عمیق با دیگران، گرایش به دوستیهای سازنده و خوب.
۳. حس اجتماعطلبی: گرایش به این که دنیا را از طریقِ اعمالات تبدیل به مکان خوبی برای سایرین بکنی.
🔅حال میتوان پرسید که چرا مادّیگرایی موجب نارضایتی میشود؟ تبیین کاسر این است که آدمی چهار نیاز مهم دارد که مادّیگرایی مانع از برآوردن این چهار نیاز میشود و برآورده نشدن این چهار نیاز هم نارضایتی را به دنبال خود میآورد. حال این چهار نیاز عبارت اند از:
۱. نیاز به امنیّت و ایمنی: زمانی که نیاز آدمی به امنیّت و معاش به قدر کافی برآورده نشود ارزشهای مادّی برجسته میشوند.
۲. نیاز به شایستگی، سودمندی، و عزّت نفس: نیاز به احترام و شایستگی به خاطر برخی فعّالیّتهای مرتبط با پیگیریهای مادّی دچار آسیب میشوند.
۳. نیاز به ارتباط و روابطِ سالم: مادّیگرایی باعث میشود که انسانها را ابزار ببینیم برای رسیدن به اهداف مادّی خودمان. و این ابزار دیدن انسانها امکان هرگونه رابطهی عمیق و سالم را منتفی میسازد.
۴. نیاز به اصالت و خودبسندگی: افرادی که به دنبال ارزشهای مادّیاند همیشه به امید پاداش و اجر و مزد این کار را میکنند و لذا از دنبال کردن علایق درونی و عمیق خود همیشه باز میمانند.
🌾 @Sedanet