گفتمان آب، توسعه و محیط زیست؛ صابر معصومی

حاشیه به مثابه متن:

1️⃣ بعید می‌دانم ایرانی‌ای این روزها گوش و چشمش برای اخبار #جنگ تیز نباشد. همه نگرانیم. اما عموما آماده دفع خطر. #ایران سرزمین ماست. اگر جنگی باشد، ما برای خاکمان (و نه هیچ #ایدئولوژی ) می‌جنگیم، اما طرف دیگر برای پول. [چند روز پیش جوانی آمریکایی برایم از خانواده اش (پدر و مادر و عمو و دایی و ...) می‌گفت که همه در ارتش #آمریکا و در #عراق و #افغانستان جنگیدند اما حالا که برگشته‌اند، خوش حال و روزترینشان روزی چندین داروی آرامبخش مصرف می‌کند].

2️⃣ از غمگین‌ترین وقایع زندگی‌ام، شنیدن نکوهیده‌ترین جمله‌ای بود که ممکن است از حاکمی صادر شود: "کشش ندهید" [ماه پیش، در پاسخ به اعتراضات برای قطع متوالی برق در #کامبوج ، نخست وزیرِ خود-منتخب مادام‌العمر فرمودند که #کشش_ندهید اگرنه، کلا فیوز برقِ کشور را در می‌آورم! عجب شباهتی: در عقبگرد به‌پای بازماندگان #خمرهای_سرخ رسیده‌ایم!]. انگار مسجد جامع خرمشهر بود که بر سر ملت ایران آوار شد. اگر بنا را بر سِلمِ نفس بگذاریم، اگر حاکم تصورش را می‌کرد که چنان فکر و سخن ناسنجیده‌ای، چگونه دومینویی از #فساد به راه می‌اندازد، ترجیح می‌داد که از خیر سخنرانی آن روز بگذرد.

3️⃣ علیرغم آگاهی اندک از #ژئوپولتیک عمیقا باورمندم که اگر فساد بر کشور حاکم نبود، معادلات جهانی در تقابل با ایران به گونه‌ای دیگر رقم خورده‌بودند. در آن حال، تهدید این ملت-دولتِ در هم‌تنیده [حتی با همین سیستم حکومت دینی]، خیالی بود کودکانه. تهدید خارجی، مساوی بود با ازدحام موافق و مخالف و منتقد و بی‌طرف، در پشت سر حکمران برای دفاع. چرا که برخلاف پروپاگاندا، پیوند بنیادی مردم با حاکم، نه بر مبنای عقاید دینی/ایدئولوژیک دو طرف، که با معیار #حکمرانی خردمندانه است.

4️⃣ من منتقد دائم این "حکومتِ نه-برای-ایران" هستم. ایمان دارم آنچه یک ملت (و نه حکومت) را به رستگاری می‌رساند، قرار داشتن دائم شهروندان در موقعیت انتقاد، مطالبه‌گری، و محدود نگاه داشتن دامنه قدرت #حاکمیت است. تضمینی بر ابدیت نظام فعلی نیست اما آنچه دائم است، مردمی‌اند که بر روی این خاک زندگی می‌کنند [دوستم، نظر بدویِ چادرنشینی در #صحرای_سینا را در مورد اشغال آنجا توسط #اسرائیل پرسیده بود. پاسخ پیرمرد خردمند این بود: ما قرنهای قرن به همین شکل اینجا زیسته‌ایم و هر از چندگاهی، حکومتی/فاتحی را بدرقه کرده‌ایم. اینها هم مثل بقیه!]. اگرنه، تلاش ما در این شرایط #ورشکستگی_حکمرانی ، این است که بنیانی غنی از آگاهی و تجربه برای حکمرانی‌ای خردمندانه در آینده بسازیم.

🕊یاد سوم خرداد گرامی.

https://instagram.com/p/Bx2H3wighZ4/

ماه پیش برای برگزاری مراسم بزرگداشت روز جهانی تالابها، به #تالاب بونگ-پْرِکْ-لاپوو رفته بودیم. دانش‌آموزان و جوامع‌محلی و مسئولان وزارت #محیط_زیست و تشکلهای زیست‌محیطی در مراسم حضور داشتند. مسئولیت نظم‌دهی به مراسم هم برعهده محیط‌بانان بود.

🔹 مراسم جالبی بود، مثل بیشتر مراسم ما: درحالی که سخنرانان در نطق‌های طولانی و موعظه‌آمیز خود، از اهمیت حفظ تالابها و لزوم همکاری جوامع‌محلی در بهبود مدیریت #تالاب و ضرورت رعایت قوانین صحبت می‌کردند، می‌توانستی به راحتی جریان لایه زیرین همایش را حس کنی: هم جوامع محلی، هم مسئولان، هم تشکلها و هم محیط‌بانان می‌دانستند که پس از این مراسم نه کسی قرار است به حفاظت تالابها اهتمام بیشتری بورزد (غیر از تشکلها البته!)، نه قرار است کسی ساختار مدیریتی را اصلاح کند و نه قرار است #محیط_بان و صاحب‌منصب، رشوه‌گیری و چشم‌پوشی بر فعالیتهای غیرقانونی را تعطیل کنند. از فردا، روز و روزی از نو است!

🔸 به این فکر می‌کردم که در #کامبوج هم که در فساد تنها 23 پله از ما پایین‌تر است (161 مین کشور)، حتما حتما دولتمردان خوب وجود دارند. یا شاید حتی می‌توانستیم بگوییم در گذشته بیشتر آنها با نیات خوب و برای نجات کشورشان بر سر کار آمده بودند. اما همین معاون وزیری که اکنون خطابه سر می‌دهد، احتمالا روزی با خود گفته: این کشور که در دست قدرتهای دوست و دشمن اسیر است. به خاطر وضع ژئوپولتیکش هم که تمام امور کشور بر لبه پرتگاه است. مردم هم که ناآگاه، غیرمطالبه‌گر، و پذیرنده ظلم و بیعدالتی هستند. من به چه امیدی، و با چه وسیله‌ای و چرا زندگی‌ام را تباهِ این شرایط کنم؟ بگذار دست‌کم از نمدِ این کشور کلاهی برای خود و خانواده‌ام تهیه کنم. و این چنین، بسیاری از دولتمردان از آرمانِ ساختن جامعه‌ای مطلوب، به ورطه فساد می‌افتند.

📙 در میانه کلام بگویم که بخشی از #فساد این کشور، منتج از #ژئوپولتیک آن است: برآیند خواست و حضور و منافع قدرتهای داخلی و خارجی، بستری را فراهم آورده که این کشور به سمت هیچ گونه بهبودی حرکت نکند و در نتیجه اراده‌ای سیاسی برای توزیع عادلانه قدرت، سرمایه و ثروت به وجود نیاید. برعکس میدان برای انواع سوءاستفاده‌گران باز و وسایل سبقت مهیا باشد.

🖋 صحبتم این است که در نجات یک جامعه از فساد، این اراده ملت است که حاکمیت را تشویق و هدایت می‌کند تا بیشتر و بیشتر فسادزدایی کند و #عدالت بگستراند. اگر مردم مطالبه نکنند، دولتمردان خوب هم غالبا امید، اعتماد به نفس و انگیزه‌شان را برای تاثیرگذاری از دست می‌دهند. چه بسا خود به جرگه فساد وارد شوند.

https://instagram.com/p/BvJFIQNAIlD/

این کامیونها، حامل #کارگران کامبوجی هستند که لباسهای ما را تولید می‌کنند. بیش از هشتصدهزار #کشاورز سابق که حدود 80درصد نیروی کار صنعتی #کامبوج را تشکیل می‌دهند در صنعت پوشاک کار می‌کنند. این یعنی 40درصد تولید ناخالص ملی.

1️⃣ کامبوج در 7 دهه اخیر یکی از خاص‌ترین شرایط #ژئوپولتیک دنیا را تجربه کرده: تسلط بر این حیاط خلوت #چین ، جزو سیاستهای رقبا (#ویتنام ، #شوروی و غرب) در منطقه است. پس از استقلال از #استعمار #فرانسه و تسلط ویتنام بر این کشور، #خمرهای_سرخ با حمایت چین، #حکومت را در دست گرفتند اما بعد دوباره توسط ویتنامی‌ها سرنگون شدند. حکومت جدید که تا امروز قدرت را در دست دارد، با آگاهی از تمایل قدرتها برای حضور در این کشور، وارد یک بازی خطرناک اما همیشه برنده (البته به قیمت بازندگی ملت کامبوج) با آنها شد. در نتیجه بازیگر اصلی یعنی اروپا توانست با پرداخت هزینه سرپا نگاه داشتن این کشور با #اقتصاد صفر و در قالب برنامه‌های توسعه، در چهل سال اخیر میداندار اثرگذاری بر این کشور باشد. اروپا یک برنامه معافیت ویژه #گمرکی برای واردات هرگونه تولید کامبوج نیز وضع کرد که به اقتصاد کامبوج جان داد. بخش عمده صادرات محصولات #کشاورزی و #پوشاک هستند.

2️⃣ اما این روزها آن که حرف اول را در کامبوج می‌زند، چین است. چینیها با چمدانهای پر از دلار به دیدار مقامات کامبوج می‌روند تا مجوزهای سرمایه‌گذاری (بخوانید #پولشویی ) را بگیرند. سیلِ سیاسیِ چین همه رقبا را از میدان به در خواهد کرد. این چرخش سیاسی ناسپاسانه به سمت چین، طبیعتا به مذاق غرب خوش نیامده. از این رو و به بهانه عدم استقرار #دموکراسی ، #اروپا تصمیم گرفته تا ضمن کاهش شدید کمکها، معافیت گمرکی این فرزندخوانده ناخلف و بازیگوش را نیز لغو کند.

3️⃣ این مساله باعث به‌هم‌ریختگی اقتصاد خواهد شد و ممکن است بسیاری از کارخانه های پوشاک و تولیدات کشاورزی نیز تعطیل شوند. این یعنی بیکاری هزاران #کارگر . سازمانهای زیست‌محیطی، هنوز در فضای موضعگیری در مورد تاثیرات این اندرکش سیاسی بر حفاظت از #طبیعت کامبوج نیستند، اما بطور قطع می توان گفت که چالش‌های جدیدی (خوب و بد) پیش روی ما هستند. بطور مثال، تامین #معاش با بهره‌برداری مستقیم #منابع_طبیعی بیشتر خواهد شد. احتمال می‌رود بخش بزرگی از آنان به روستاها بازگردند اما چون آنها با تکیه بر درآمد ثابت خود، وام بانکی گرفته بودند، برای بازپرداخت وامها، تولید محصولات خود را با سم و کود افزایش خواند داد.

#اکولوژی_سیاسی‌