کتابی ارزشمند از جوانی دانشمنددر متون نثر کهن فارسی، بیتهای عربی بسیاری آمده است. ازآنجاکه هنجارهای موسیقی شعر تازی با شعر فارسی یکسان نیست، در تصحیح این ابیات میباید قواعد عروض و قافیۀ عرب را ملاک قرار داد و این کاری است که برخی از مصححان
گلستان سعدی (شاید بدین علت که از او انتظار سرودن شعر سازگار با هنجارهای عروض فارسی را داشتهاند) از آن غفلت ورزیدهاند. پژوهشگر جوان، آریا طبیبزاده، در کتاب کمحجم اما پرفایدۀ
عروض و قافيه در تصحيحات ابيات عربی در متون نثر فارسی (تهران: کتاب بهار، ۱۴۰۰) این نکته را با زبانی موجز و روشی علمی شرح داده است. بخش نخست کتاب ویژۀ بررسی انتقادی کار کسانی است که
گلستان با تصحیح یا شرح ایشان به چاپ رسیده و در بخش دوم کار استادان فقید، مجتبی مینوی، امیرحسن یزدگردی و محمد قزوینی در تصحیح ابیات عربی متون نثر مصنوع،
کلیله و دمنه،
نفثةالمصدور و
تاریخ جهانگشای جوینی بررسی شده تا روشن شود که آنان با اشراف و آگاهی، قواعد عروض عرب را در کار تصحیح اصل قرار دادهاند و این البته جز فضل نامبردگان، بدین دلیل تواند بود که مصححان میدانستهاند مؤلفان این کتابها شاعر فارسیگوی یا شهره به شاعری نیستند و به نقل اشعار شاعران عرب (یا تازیسرا) پرداختهاند.
بدین ترتیب معایب و محاسن کار مصححان در پیرایش اشعار عربی متون نثر در این کتاب نمایانده شده است و هر دو بخش میتواند، به دو روش سلبی و ایجابی، برای علاقهمندان آموزنده باشد.
نکتۀ قابل توجه، تلاش نویسنده در جهت رعایت ایجاز است. او انتشار کتابی کمحجم را ناپسند ندانسته و به سبک بسیاری از نویسندگان نکوشیده با انشابافی و اظهار فضل بیجا و از این شاخه به آن شاخه پریدن و شاخ و برگ دادن به مطلب، کتاب را فربه سازد و آن را بیش از آنچه هست بنماید.
گذشته از ارزش علمی کتاب، ادب و متانت نویسندۀ فاضل برای بنده بسیار خوشایند است. آفت فضل، عجب و غرور است و متأسفانه میبینیم برخی منتقدان از سر خودبینی و برای خودنمایی در نقد کار کسانی که عمر شریف خویش را صرف تحقیق یا تصحیح متون کردهاند، راه افراط و بیانصافی میپیمایند و گویی گمان میبرند با یافتن چند غلط در کار محققان دیگر جایگاهی بالاتر از ایشان مییابند؛ درحالیکه میدانیم هیچ کار انسانی بیکاستی نیست و آسانترین کار خرده گرفتن است. ما باید همواره، در عین تلاش برای پیشرفت و اصلاح و تکمیل کار پیشینیان، سپاسگزار آنان باشیم که با تلاش خود راه را برای ما گشوده یا هموار کردهاند. خوشبختانه طبیبزاده هرچند در نوزدهسالگی دست به نگارش چنین اثری یازیده است، از خامی و غرور جوانی برکنار مانده و با پختگی و انصاف به نقد کار بزرگانی چون محمدعلی
#فروغی، سعید نفیسی، مظاهر
#مصفا، غلامحسین یوسفی و... پرداخته است.
برای ایشان، که اکنون دانشجوی کارشناسی رشتۀ زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران است، آرزوی موفقیت روزافزون دارم و به والدین دانشمندشان، جناب دکتر امید طبیبزاده (که امروز، ۲۹ اردیبهشت، شصتمین زادروز ایشان است) و بانو دکتر عاطفه جنابیفر (که کتاب به ایشان تقدیم شده است) برای پرورش چنین فرزند شایستهای تبریک میگویم.
https://t.center/roshananemehr