📃 بازخوانی مسئلهٔ تعدد زوجات و قوّامیت مروری بر کتاب
#محمد_شحرور✍ نوشتۀ
#شیرین_رجبزاده🔷 شحرور دربارۀ مسئلۀ تعدد زوجات دیدگاه جدیدی دارد که بر مبنای تعبیر جدیدی از اصطلاح «حدود» است. به عقیدهٔ او، بر خلاف نظر رایج، حدود به معنای عقوبات نیست بلکه به معنای تعیین حد در امور تشریعی و شعائر است. او میگوید دستورات الهی در کتاب و سنت برای تمام اعمال انسان حد پایین و حد بالا تعیین میکنند. همانطور که کمتر از حداقل پذیرفته نیست، بیش از حداکثر نیز نمیتواند شرعی باشد.
🔷 به نظر
شحرور، تلقیای که امروزه از آیۀ سوم سورۀ نساء (فانکِحوا ما طابَ لَکم من النساء مَثنی و ثُلاث و رُباع) وجود دارد متأثر از نگاه فقها و مفسران از سیاق آیه دور افتاده است، زیرا در آیهٔ قبل به بازگرداندن حقوق یتیمان و پرهیز از خوردن حقشان اشاره شده است و آیهٔ سوم در ادامهٔ آیهٔ قبل برای رعایت حقوق یتیمان بحث تعدد زوجات را مطرح میکند. به عبارت دیگر، بحث تعدد زوجات فقط مربوط به زنان بیوهای است که فرزند یتیم دارند اما مفسران از این سیاق غفلت کردهاند.
🔷 از نگاه
شحرور، مرد متأهل تنها با رعایت دو شرطِ نسبتاً دشوار حق ازدواج مجدد دارد: نخست این که همسر دوم، سوم و چهارم باید بیوهٔ صاحبفرزند باشند و دوم آن که عدالت در حق یتیمان رعایت شود. در چنین شرایطی خداوند نهتنها اجازۀ چندهمسری داده، بلکه لحن آیه هم دربارۀ این موضوع آمرانه است. در واقع، اگر این دو شرط برقرار نباشد، تعدد زوجات مجاز نخواهد بود.
🔷 در باب قوّامیت،
شحرور، برخلاف نظر رایج فقها، معتقد است در قرن اخیر زنان اقداماتی انجام دادهاند که نشانگر توانایی کافی آنان است و بنابراین باید آیات بر اساس تحولات علمی، تاریخی، اجتماعی و انسانی بازخوانی شوند تا تفسیر جدیدی از قرآن به دست آید. از نظر او، قوّامیت بر اساس استعداد و توانایی تعیین میشود و ربطی به جنسیت ندارد؛ اگرچه مرد از نظر توانایی جسمی از زن قویتر است، تکنولوژی این برتری را از انحصار مرد خارج ساخته است.
🔷 در مجموع،
شحرور تعدد زوجات را از احکام ثانویۀ دین میداند که محور آن حمایت عاطفی و رعایت عدالت در حق یتیمان است و نباید دستاویزی برای لذتجویی مرد باشد و با توجه به سیاق آیات، ازدواج دوم را تنها با زنی صحیح میداند که بیوه و صاحبفرزند باشد. از نظر او، مسئلهٔ قوّامیت نیز که از آثار میثاق ازدواج است منحصر به مردان نیست و دارای دو شرط توان جسمی و مالی است که امروزه هر دو شرط در زنان نیز یافت میشود.
✅ پیدیاف مقاله ✅ پادکست مقاله@doornamaa