🔍 جانم ملول گشت ز فرعون و ظلم او | آن «نور روی موسی» عمرانم آرزوست...
✨ بایبلپژوهی
🖋 یادداشتهای دینپژوهان | مجید سلیمانی
🔻 جانم ملول گشت ز فرعون و ظلم او | آن «نور روی موسی» عمرانم آرزوست...
در این بیت مشهور نکتهایست که گاه نادیده یا ناگفته میماند و آن شهرت «نور روی موسی عمران» است. برای مثال دیدم که دکتر شفیعی عزیز هم توضیحی ذیل این بیت در مجموعهی گزینش خود نیاوردهاند. در قصص مذهبی میخوانیم که چهرهی موسی، پس از دیدار با خداوند، چندان روشن شده بود که او نقابی بر چهره میزد تا خلق از شدت تابناکی آن آزار نبینند چنان که صفورا، از دیدن چهرهی بینقاب موسی، چشمهایش را از دست داد:
و ز هوا و عشق آن نورِ رشاد / خود صفورا هر دو دیده باد داد
و در دیوان شمس:
ایا نورِ رخِ موسی، مکُن اعمی صفورا را / چنین عشقی نهادهستی به نورش چشم بینا را
🔻 اصل داستان در کتاب مقدس است، سِفرِ خروج: «موسی چون دگربار از کوه سینا فرود آمد... نمیدانست پوست رخسارهاش به سبب سخن گفتن با او رخشان گشته است. هارون و جمله اسرائیلیان موسی را بدیدند... و بیم داشتند به او نزدیک شوند... چون سخن گفتن با آنان را پایان برد، بر رخسارهی خود حجابی افکند.»
🔻 این شدّت نور چهره را ما در نقاشیها نمیبینیم. در بسیاری از نگارههای قرون وسطی تا اوایل رنسانس، و از همه مشهورتر
مجسمه موسای میکلآنژ، میبینیم که موسی دو شاخ بر سر دارد، شاخهایی که پیوندی با آن نور دارند. امّا چرا شاخ؟
🔻 ابتدا فرض بر این بوده که شاخ حاصل یک بدنویسی در ترجمه «وولگات» از سن ژروم است که ترجمهی رسمی و مرجع کلیسای کاتولیک برای چند قرن بوده است. این که آنجا به جای تاج (coronatus)، شاخ (
cornatus) نوشته شده و چنین مانده است.
🔻 فرض دیگر آن که در اصل متن عبری، که در آن همچون فارسی و عربی مصوّتهای کوتاه نوشته نمیشود، کلمهی کرن (קרן) را به دو صورت میتوان خواند: کَرَن (קָרַן) به معنی نور، و کِرِن (קֶרֶן) به معنی شاخ؛ و مترجم معنی دوم را برگرفته است. بگوییم که صورت کِرِن به معنی شاخ همریشه است با قَرْن عربی، به مثال ذوالقرنین (صاحبِ دو شاخ) چنان که در تصاویر و سکههای قدیمی از چهرهی اسکندر میبینیم. صورتی از کُرن هم اینک در زبانهای فرنگی رایج است.
🔻 در نهایت، نظر دیگر آن است که این دو، در آن عهدِ کهن، یک معنی داشتهاند و مُمَیَزهی کسی بودهاند که به مقامی بیش از انسانهای معمول دست یافته است. در ترجمههای جدیدتر کتاب مقدس این کلمه به همان معنی نور و روشنی بازگردانده میشود.
📜 بایبل عبری، سِفرِ خروج، فصل ۳۴، بند ۲۹:
متنِ عبری: וַיְהִ֗י בְּרֶ֤דֶת מֹשֶׁה֙ מֵהַ֣ר סִינַ֔י וּשְׁנֵ֨י לֻחֹ֤ת הָֽעֵדֻת֙ בְּיַד־מֹשֶׁ֔ה בְּרִדְתּ֖וֹ מִן־הָהָ֑ר וּמֹשֶׁ֣ה לֹֽא־יָדַ֗ע כִּ֥י
קָרַ֛ן ע֥וֹר פָּנָ֖יו בְּדַבְּר֥וֹ אִתּֽוֹ
آوانویسی: وَیِهی بِرِدِت مُشِه مِهَر سینایی اوشنِی لُخُت هاعِدوت بِیَد-مُشِه بِریدِتُ مین-هاهَر اُمُشِه لو-یَدَع کی
کارَن عُر پَنَوْ بِدَبِرُ ایتُ
ترجمهی فارسی (از پیروز سیّار): موسی چون دگربار از کوهِ سینا فرود آمد، دو لوحِ گواهی در دستِ موسی بود آنگاه که از کوه فرود آمد، و موسی نمیدانست پوستِ رُخسارهاش به سببِ سخنگفتن با او
رخشان گشته است.
#بایبل #بایبلپژوهی #موسی #تاج #شاخ #ذوالقرنین #مجید_سلیمانی#Bible #Biblical_Studies #Moses #Coronatus #Cornatus #Majid_Soleymani🔗 برای دسترسی به یادداشتهای بیشتر از مجید سلیمانی در دینپژوهی، قرآنپژوهی، نسخهپژوهی، تاریخ، ادبیات، و مولاناپژوهی بنگرید به صفحهی او در
اینستاگرام. 🖋 یادداشتهای دینپژوهان | مجید سلیمانی
@anqanotes