✅🔸جغرافیای تاریخی ارّان
شهین سهرابی
ایران در طول تاریخ، همواره در معرض هجوم و توطئه های دشمنان قرار داشته است. افزایش سطح آگاهیهای سیاسی و تاریخی مردم (به خصوص نسل جوان)، به طور قطع میتواند در بی اثر کردن این توطئه ها نقش بسزایی داشته باشد. در صفحه های 36 و 37 «کتاب تاریخ معاصر» تحت عنوان «بیشتر بدانید»، به یکی از این توطئه ها (در مورد آذربایجان) اشاره شده است. بر خود وظیفه دانستم، برای روشن شدن بهتر اذهان، چند نکته ی دیگر را با توجه به اسناد و مدارک تاریخی بر آن مطلب اضافه کنم.
*** «ارّان» به تشدید ثانی بر وزن «پران»1، نام سرزمینی در قفقاز است. در مورد محدوده ی جغرافیایی این منطقه نظرهای متفاوتی ارائه شده اند. استرابن (بیش از دو هزار سال قبل) مینویسد: «آلبانیا [اران] سرزمینی است که از جنوب رشته کوههای قفقاز تا
رود #کر و از دریای
#خزر تا
رود آلازان امتداد دارد و از جنوب به سرزمین ماد
#آتروپاتن [آذربایجان] محدود است» [رضا،1372:32].
مقدسی میگوید:اران سرزمینی جزیره مانند، میان دریای
#خزر و
رود ارس است که نهر الملک (
#رودکر) از طول آن را قطع میکند [همان،ص 46].
ابن فقیه،ارمنستان را به چهار بخش تقسیم کرده و«اران»را جزء بخش اول ارمنستان محسوب داشته [ابن فقیه،1349:130 و 129] و
رود ارس را مرز بین آذربایجان و اران بیان کرده است [همان،ص 139].
ابن حوقل مینویسد:«مرزناحیه الران از طرف پایین، رودخانه رس (
#ارس) و در ساحل آن شهر ورثان است» [ابن حوقل، 1345:82]وی فرمانروایان اران را تابعان و خراج گزاران شاهان آذربایجان میداند [همان،ص 95].
اشپولر،اسلامشناس و ایرانشناس مشهور آلمانی،طی نقشه ی مندرج در کتاب معروف خود، «تاریخ ایران در قرن نخستین اسلامی»،آذربایجان را در جنوب و
#اران را در شمال
#رود #ارس نشان داده است [اشپولر،1379:427]. لسترنج نیز مینویسد:«ایالت اران در مثلث بزرگی در مغرب ملتقای دو
رود سیروس و اراکسس واقع است که اعراب آنها را
#کر و
#ارس نامیدهاند»[لسترنج، 1367:190].
با تولد، دانشمند مشهور روسی، در مورد محدودهی جغرافیایی اران چنین اظهار نظر میکند: «آلبانیا در روزگار باستان و نیز بعدها به هنگامی که اران نامیده شد، به سرزمینی گفته میشد که از ناحیهی دربند در شمال شرق، تا شهر تلفیس در غرب، و تا
رود #ارس در جنوب و جنوب غرب امتداد داشت. بعدها مؤلفات متأخر، سرزمینی را که میان شیروان و آذربایجان نهاد شده است،اران نامیدند»[رضا، 1372:54]. وی همچنین اضافه میکند: «
رود #ارس که اکنون آذربایجان ایران را از قفقاز جدا میکند، در روزگاران کهن مرز قومی و نژادی قاطعی بوده، میان سرزمین ایران ماد و سرزمین آلبانیا که اقوام آن یافثی بودهاند» [همان،ص 55].
نام این منطقه را جغرافی نگاران به شکلهای گوناگون آوردهاند. در نوشته های مؤلفان یونانی و رومی عهد باستان و سده های میانه، نام این سرزمین به صورت «آلبانیا» و «آریانیا» آمده است [مقدسی،1361:554 و 555]. در زبان گرجی، این نام به صورت«رانی» [کسروی، 1356:368؛رضا،1372:38؛ بجنوردی،1368،ج 7:421] و متون ارمنی«آلوانک» (آلوان) و «آغوانک» (اغوان) نوشته شده است [رضا،1372:39]. همچنین در نوشتههای مورخان و جغرافی نگاران اسلامی این نام به صورتهای«الران» [کسروی،1356:368؛معین،1371، ج 5،114؛لسترنج،1367:405]، «ارّان» [ابن حوقل، 1345:82؛زیدان،1352:254] آمده است.
📚 https://t.center/Ahmadi111