♥🌺🍁♥تاریخ و ادبیات تالش ♥♥

✅🔸جغرافیای تاریخی ارّان

شهین سهرابی

ایران در طول تاریخ، همواره در معرض هجوم و توطئه‏ های دشمنان‏ قرار داشته است. افزایش سطح آگاهی‏های سیاسی و تاریخی مردم‏ (به خصوص نسل جوان)، به ‏طور قطع می‏تواند در بی اثر کردن این‏ توطئه‏ ها نقش بسزایی داشته باشد. در صفحه ‏های 36 و 37 «کتاب‏ تاریخ معاصر» تحت عنوان «بیشتر بدانید»، به یکی از این توطئه‏ ها (در مورد آذربایجان) اشاره شده است. بر خود وظیفه دانستم، برای روشن‏ شدن بهتر اذهان، چند نکته‏ ی دیگر را با توجه به اسناد و مدارک تاریخی‏ بر آن مطلب اضافه کنم.

*** «ارّان» به تشدید ثانی بر وزن «پران»1، نام سرزمینی در قفقاز است. در مورد محدوده‏ ی جغرافیایی این منطقه نظرهای متفاوتی ارائه شده‏ اند. استرابن (بیش از دو هزار سال قبل) می‏نویسد: «آلبانیا [اران‏] سرزمینی‏ است که از جنوب رشته کوه‏های قفقاز تا رود #کر و از دریای #خزر تا رود آلازان امتداد دارد و از جنوب به سرزمین ماد #آتروپاتن ‏[آذربایجان‏] محدود است» [رضا،1372:32].

مقدسی می‏گوید:اران سرزمینی جزیره مانند، میان دریای #خزر و رود ارس است که نهر الملک (#رودکر) از طول آن را قطع می‏کند [همان،ص 46].

ابن فقیه،ارمنستان را به چهار بخش تقسیم کرده و«اران»را جزء بخش اول ارمنستان محسوب داشته‏ [ابن فقیه،1349:130 و 129] و رود ارس را مرز بین آذربایجان و اران بیان کرده است‏ [همان،ص 139].

ابن حوقل می‏نویسد:«مرزناحیه الران از طرف پایین، رودخانه‏ رس (#ارس) و در ساحل آن شهر ورثان است» [ابن حوقل، 1345:82]وی فرمانروایان اران را تابعان و خراج گزاران شاهان‏ آذربایجان می‏داند [همان،ص 95].

اشپولر،اسلام‏شناس و ایران‏شناس مشهور آلمانی،طی‏ نقشه‏ ی مندرج در کتاب معروف خود، «تاریخ ایران در قرن نخستین‏ اسلامی»،آذربایجان را در جنوب و #اران را در شمال #رود #ارس نشان‏ داده است‏ [اشپولر،1379:427]. لسترنج نیز می‌نویسد:«ایالت اران در مثلث بزرگی در مغرب ملتقای دو رود سیروس و اراکسس‏ واقع است که اعراب آن‏ها را #کر و #ارس نامیده‏اند»[لسترنج، 1367:190].

با تولد، دانشمند مشهور روسی، در مورد محدوده‏ی جغرافیایی‏ اران چنین اظهار نظر می‏کند: «آلبانیا در روزگار باستان و نیز بعدها به‏ هنگامی که اران نامیده شد، به سرزمینی گفته می‏شد که از ناحیه‏ی‏ دربند در شمال شرق، تا شهر تلفیس در غرب، و تا رود #ارس در جنوب‏ و جنوب غرب امتداد داشت. بعدها مؤلفات متأخر، سرزمینی را که‏ میان شیروان و آذربایجان نهاد شده است،اران نامیدند»[رضا، 1372:54]. وی هم‏چنین اضافه می‏کند: «رود #ارس که اکنون آذربایجان ایران را از قفقاز جدا می‌کند، در روزگاران کهن مرز قومی و نژادی قاطعی بوده، میان سرزمین ایران ماد و سرزمین آلبانیا که اقوام آن یافثی بوده‏اند» [همان،ص 55].

نام این منطقه را جغرافی نگاران به شکل‏های‏ گوناگون آورده‏اند. در نوشته ‏های مؤلفان یونانی‏ و رومی عهد باستان و سده ‏های میانه، نام این‏ سرزمین به صورت «آلبانیا» و «آریانیا» آمده است‏ [مقدسی،1361:554 و 555]. در زبان‏ گرجی، این نام به صورت«رانی» [کسروی، 1356:368؛رضا،1372:38؛ بجنوردی،1368،ج 7:421] و متون‏ ارمنی«آلوانک» (آلوان) و «آغوانک» (اغوان) نوشته شده است‏ [رضا،1372:39]. هم‏چنین در نوشته‏های مورخان و جغرافی نگاران اسلامی این نام به‏ صورت‏های«الران» [کسروی،1356:368؛معین،1371، ج 5،114؛لسترنج،1367:405]، «ارّان» [ابن حوقل، 1345:82؛زیدان،1352:254] آمده است.

📚 https://t.center/Ahmadi111