توره | اساطیر باستان

👁‍🗨 به اعتقاد اقوام #سرخپوست تمدن #آزتک، خداوندگار #زیپه_توتک یکی از چهار خدای (یا خدابانو) برادر بزرگ خالق زمین و آسمان است. البته که همگی این خدایان در اصل #تزکاتلیپوکا نام دارند و زیپه توتک، خدای قدرتمند موکل بر باد شرق، تزکاتلیپوکای سرخ نامیده میشود.

زیپه توتک همانند اغلب خدایان آزتک خدایی مولتی پوتنت است اما قدرت عمده او در "کشاورزی" است. مفاهیمی مانند "رویش"، "مرگ" و "زندگی دوباره" از ذات او ناشی می شوند. همچنین جالب است بدانیم او صاحب تمام "طلا" و "نقره" روی زمین است و از صنعتگران طلا و نقره حمایت می کند.

▫️ @Torecilik

👁‍🗨 اساطیر #آزتک و اقوام #سرخپوست آمریکای جنوبی علاوه بر توجیهات اسطوره در مورد پانتئون خدایان سخن از نژادی تحت عنوان "غول ها" به میان می آورند.

در این اساطیر با تعداد هفت غول اصلی و معروف آشنا می شویم که در طول دوران تناسخ های پنجگانه جهانی و خورشیدهای #تزکاتلیپوکا و #کتزال_کواتل حضور داشته اند و نژاد انسانها از اعقاب آنان دانسته شده.

معروفترین این غولها #چلهوا است. چلهوا را غول باران دانسته اند چرا که به هنگام خشم #تلالوک و سیل عظیم عصر اژدهای دو سر در دژ خداوندگار باران پناه گرفت و جان سالم به در برد. گفته میشود هرگاه تلالوک مجددا چلهوا را میبیند از خشم آکنده شده و سیلی عظیم برای غرق ساختنش روانه میسازد. و اینگونه بلای طبیعی مخربی چون سیل توجیهی اساطیری نزد آزتکها داشت!

▫️ @Torecilik

👁‍🗨 چهارمین خورشید #چالچیوتلیکوئه بود که به انسان‌ها فراوان عشق می‌ورزید؛ ولی #تزکاتلیپوکا به او گفت که خودخواه بوده‌است و او آنقدر گریست تا سیل تمامی انسان‌های زمین را کشت. در زبان #ناهواتل به چهارمین خداوند «خورشید آب» (Nahui-Atl) می‌گویند.

پنجمین خداوند که هنوز حکمفرماست، #هویتزیلوپوچلی (Huitzilopōchtli) نام دارد که شبانه‌روز با #کویول_شاوکی، خداوند ماه، در حال جنگ است. #آزتک‌ ها معتقد بودند که این خورشید هم ناپدید خواهد شد و تنها راه کمک به هویتزیلوپوچلی قربانی کردن انسان برای اوست. آخرین خداوند در زبان ناهواتل «خورشید زلزله» (Nahui-Ollin) است و آزتک‌ها معتقد بودند که جهان کنونی با یک زمین‌لرزه پایان خواهد یافت.

▫️ @Torecilik

🔗 Torecilik.IR

👁‍🗨خداوند باران، #تلالوک (Tlaloc), تبدیل به خورشید سوم شد، اما سپس #تزکاتلیپوکا همسر او را ربود. ریزش باران متوقف شد و زمانی که انسان‌ها از او برای آب درخواست کمک کردند، تلالوک زمین را با باران آتش زد. در زبان #ناهواتل به سومین خداوند «خورشید باران» (Nahui-Quiahuitl) می‌گویند.

▫️ @Torecilik

🔗 Torecilik.IR

👁‍🗨 #کتزال_کواتل خود خورشید دوم شد، اما #تزکاتلیپوکا همه انسان‌ها را به میمون تبدیل کرد. کتزال کواتل این میمون‌ها را با یک ترفند کشت و آسمان را برای ایجاد انسان‌های جدید ترک کرد. در زبان #ناهواتل به دومین خداوند «خورشید باد» (Nahui-Ehécatl) می‌گویند.

▫️ @Torecilik

🔗 Torecilik.IR

👁‍🗨 روایت آنتونیو د لئون ای گاما

نخستین خورشید #تزکاتلیپوکا (Tezcatlipoca) نام داشت که با برادرش، #کتزال_کواتل (Quetzalcoatl)، جنگید و از آسمان‌ها اخراج شد. انسان‌های این عصر همگی توسط جگوارهای تزکاتلیپوکا خورده شدند. به تزکاتلیپوکا در زبان #ناهواتل «خورشید جگوار» (Nahui-Ocelotl) می‌گویند.

▫️ @Torecilik

🔗 Torecilik.IR

👁‍🗨 در دین باستانی مردم #آزتک و قبایل #سرخپوست آمریکای جنوبی، خداوندگار بی رقیب و مقتدر دنیای مردگان #میکتلان_تکوتلی است.

افسانه ها بیان می دارند که خدایان بزرگ #کتزال_کواتل و #زولوتل پس از خلق دنیا و آماده سازی پهنه حیات، برای دست یابی به استخوان های خدایان نسل پیشین به جهان زیرین سفر کردند. کتزال کواتل توانست استخوانهای مزبور را به دست آورد اما به هنگام فرار، با خشم و نهیب ضربه ی میکتلان تکوتلی مواجه شد و به زمین افتاد که باعث شد استخوانهای مزبور از دستش به زمین افتاده و خرد شوند.

در هر صورت کتزال کواتل موفق شد خرده استخوان ها را دوباره جمع آوری کرده و از جهان مردگان بگریزد. با این خرده استخوانها نسل انسانهای امروزی روی کره زمین توسط وی و #تزکاتلیپوکا خلق شد.

▫️ @Torecilik

👁‍🗨 اما در غربی ترین نقاط زمین شاهد پرستش اژدها به شکل و با توصیفی متفاوت هستیم. اژدهای پردار معروف با پرهای رنگارنگ رنگین کمانی توصیفی واحد از یک اژدهاخدای ازلی بین تقریبا تمامی اقوام #سرخپوست بومی قاره امریکا بوده است. این اژدها برای #آزتک ها به شکل یکی از تناسخ های خدای بزرگ خالق یعنی #کتزال_کواتل معنا می یابد و به همان شکل و همان توصیف برای اقوام #مایا با نام #کوکولکان. همچنین بعضا دیده شده که خدای بزرگ خورشید #اینکا یعنی #اینتی به شکل یک افعی غول پیکر با تاجی از پرهای رنگارنگ تصویر شده که تصوری تقریبا مشابه دو مورد قبلی است. اما مورد متفق بین تمام این خدایان اژدهای پردار وجهه ی مثبت و سازنده آنهاست. برای آزتک ها شکل خالق و برکت رسان اژدهای پردار در تقابل با شکل نابودگر و مخرب "جگوار" قرار میگیرد که تناسخی نهایی از #تزکاتلیپوکا است و روزی همین جگوار با قتل عام تمام انسانها دوران آنها را به پایان خواهد رساند.

▫️ @Torecilik

👁‍🗨 به دنبال رد پای مار در اساطیر در این قسمت سفری به دور افتاده ترین سرزمین جهان یعنی قاره #آمریکا خواهیم داشت و جایگاه این موجود سراسر شگفتی را در اساطیر اقوام #سرخپوست بومی آمریکا بررسی خواهیم کرد.

برای بزگترین و پرجمعیت قبایل سرخپوستان آمریکا یعنی تمدن #آزتک، مار در والاترین جایگاه الوهیت قرار میگیرد. چرا که معروفترین تناسخ خالق بزرگ، خدای خدایان #کتزال_کواتل به شکل یک افعی کیهانی پردار با پرهای رنگین تصور می شود. همین هیبت برای معادل کتزال کواتل در اساطیر #مایا یعنی #کوکولکان نیز متصور است. در این معنی "مار" به عنوان هیبتی خوش یمن و سرشار از زندگی و آبادانی در مقابل "جگوار" قرار می گیرد. چرا که پس از عصر کنونی (عصر افعی بالدار) در تناسخ های دوره ای جهان، که توسط برادرهای خالق دوقلو به صورت یک در میان اداره می شود، عصر جگوار فرا می رسد. به تقابل در این عرصه جگوار هیبت نماینده از سوی #تزکاتلیپوکا و پیام آور ویرانی و قتل عام نوع بشر است.

مار در اعتقادی راسخ از سوی تمدن #اینکا حیوانی بس مقدس پنداشته میشود و افعی ها و علی الخصوص مار زنگی نماینده ای از سوی خدایان و یک رابط روحانی بین دنیای فانی و دنیای خدایان هستند. بنابر این اعتقاد هتک حرمت به مارها می تواند پیامدهای جبران ناپذیری را به همراه داشته باشد. تا جایی که نسخه اینکایی از روایت "طوفان نوح" به یک مار مرتبط می گردد! داستان از جایی آغاز می شود که #اینتی خدای بزرگ خورشید تمدن #اینکا برای اینکه ماری آسمانی یکی از ارواح آسمانی که عموزاده وی بوده را نیش زده بود، مار را به شکل دردناکی می کشد. این اتفاق باعث روان شدن سیلی عظیم بر زمین میشود که تمامی شهرها را غرق می سازد. سپس انسانهای نجات یافته ابتدا به بلندی ها پناه می برند. چون سطح آب به بالای قله ها نیز می رسد، قوم نجات یافته به درگاه #ماما_شوکا مادر خدای بزرگ دریا لابه و التماس می برند که آنها را نجات دهد. پس ماما شوکا تنه یک درخت خر زهره غول پیکر که بر روی آب شناور بود را برای آنان میفرستد و آخرین انسانهای روی زمین با سوار شدن بر تنه خالی درخت نجات پیدا می کنند.

از دیدگاهی نسبتا مشابه مورد اخیر، مار در اساطیر #آزتک به عنوان ملازمی برای خدای بزرگ باران یعنی #تلالوک ایفای نقش می کند. اما در این مورد قربانی کردن مارهای سبز رنگ و تقدیم ارواح آنان به تلالوک می تواند موجب ریزش باران باشد.

برای قبایل شمالی تر سرخپوستان همچون #شایان ها و قبایل #ناواهو جایگاه مار به عنوان یک "محافظ ارواح" قابل احترام بود. قبایل #آپاچی مارها را راهنمایانی می دانستند که ارواح درگذشتگان را در سفر به جهان دیگر و در بازگشت از آن برای دیدار از بازماندگان، به مسیر درست رهنمون می شوند. چنین اعتقادی در فرهنگ قبایل #یوکاتان از شمال مکزیک نیز قابل بررسی است. حتی امروزه مکزیکی های اصیل در جشن باستانی "روز مردگان" نقاشی ها یا مجسمه هایی از مارهای زیبا و خوش خط و خال را بر سر در خانه ها می آویزند تا ارواح درگذشتگان خانواده بتوانند با دیدن آن نشانه راه خانه را پیدا کرده و به دیدار دوباره اعضای خانواده بیایند.

▫️ @Torecilik

👁‍🗨 #اومه_تکوتلی در اصل از دیتی های ابتدایی اساطیر #آزتک و بنا به تعبیری پدر چهار وجود #تزکاتلیپوکا دانسته می شود.

توکل اصلی اومه تکوتلی بر گیاهان و داروهای درمانی است اما یکی از عجیب ترین جنبه های قدرتش او را به عنوان خدای مواد مخدر معرفی می کند! او را رویاننده شاهدانه و گیاه گنه گنه و باقی گیاهان تخدیرگر به حساب می آورند.

▫️ @Torecilik

👁‍🗨 #هوراکان برای اقوام #مایا و #سرخپوست های آمریکای مرکزی یکی از اصلی ترین خدایان آفرینش ازلی است.

توکل اصلی #هوراکان آفریننده و نابودگر بر "آتش" و "طوفان" است. او را در مقیاسی ساده میتوان برابر با #تزکاتلیپوکا از اساطیر همسایه یعنی #آزتک دانست.

▫️ @Torecilik

👁‍🗨 #هویتزیلوپوچلی کوچکترین فرزند بین چهار برادر #تزکاتلیپوکا است.

او که تزکاتلیپوکای آبی و خدای پاترون شهر #تنوچ_تیتلان است، مامور شد تا با آفریدن جنگ توازن را در طبیعت برقرار کند.

▫️ @Torecilim

👁‍🗨 معرفی #کتاب اساطیری

بدون رقیب دیگری، کتاب باستانی #پوپول_ووه دقیقترین و سازمان یافته ترین مستند مکتوب از اساطیر #سرخپوست های آمریکای مرکزی و جنوبی است که توسط قبیله #کیچه و در مضمون اساطیر قوم #مایا نوشته شده است.

طبق معادل سازی ها و ترجمه هایی که به زبان #لاتین از پوپول ووه به عمل آمده است، با خبریم که کتابت آن باید تا حدود سالهای 1550 تا 1600 میلادی به طول انجامیده باشد. چرا که قسمت بزرگی از متن کتاب در باب تاریخ شاهنشاهی قوم #کیچه است که آخرین سلسله های معرفی شده در این بازه تاریخی سلطنت داشته اند.

پوپول ووه در یک معنای تحت اللفظی شاید "کتاب مجلس" یا "کتاب دانایی" معنا شود. متن اصلی را می توان به سه کتگوری اصلی تقسیم نمود. نخست کتاب به اسطوره اصلی "آفرینش" در اساطیر سرخپوستی می پردازد. شرح دقیقی از چگونگی "سیل عظیم اولیه" و به هم پیچیدن نورهای آفرینش در پوپول ووه موجود است.

بخش بعدی به چگونگی دخالت خدایان دوقلوی اولیه در آفرینش زمین، اقیانوس، "ذرت"، و انسانهای ابتدایی می پردازد. این بخش در رویه خود تقلید کاملی از اساطیر آفرینش #آزتک ارائه داده است. در واقع برادران دوقلوی آزتک یعنی #تزکاتلیپوکا و #کتزال_کواتل در این کتاب #هوراکان و #کوکومتس معرفی شده اند. روایت بیان میکند که چگونه این دو برادر خدای ازلی به عمق تاریکی های کائنات سفر کرده و نورهای آفرینش را با خود به عرصه زمین می آورند و چگونه هر کدام در تناسخ مربوط به خود گوشه ای از آفرینش را رقم می زنند. در این بخش خدایان بسیاری نام برده شده اند که سمت آنان از تقویم معروف 260 روزه #آزتک اخذ شده است اما تغییر نامهایی به سبک #مایا مشهودند.

بخش سوم پوپول ووه تاریخی آمیخته با اساطیر را بیان میکند و به توصیف عملکرد سلسله های پادشاهی قوم کیچه می پردازد.

▫️ @Torecilik

👁‍🗨 شایسته است اگر #تزکاتلیپوکا را در مجموع شناخته شده ترین خدای #آزتک برای جهان معاصر بدانیم. خدای تغییر شکل دهنده ی آینه های دودی که مهم ترین نقش را در میتولوژی اقوام #آزتک بازی میکند.

راجع به نسب #تزکاتلیپوکا دو نظر کلی موجود است. مشهورتر آن است که وی و #کتزال_کواتل را دو برادر دوقلو معرفی میکند که کش مکش و مناسبات بین آن دو دوره های تناسخ مختلف جهانی در تقویم آزتک را بوجود می آورد و آفرینش و نابودی پی در پی را رقم می زند. دوم اینکه او یکی از چهار فرزند #اومه_تئوتل است که همگی #تزکاتلیپوکا نامیده میشود اما مورد اصلی همان تزکاتلیپوکای "سیاه" و ساکن شمال است.

برای مردم امپراتوری #آزتک تزکاتلیپوکا یک خدای دست نیافتنی و ترسناک است. اصلی ترین توکل او بر موضوعات موهومی چون شب، باد سرد شمالی، جادوگری، طوفان و سنگ سیاه ابسیدین است. نام او در گویش #ناهواتل "آینه ی دودی" معنا گرفته است به همین خاطر اصلی ترین نماد او آینه های سنگی ابسیدین دودی هستند که در زندگی مردم آزتک وسیله ای رایج و پر استفاده بوده است.

او را با القاب ترسناکی چون "دشمن هر آنچه که هست"، "آنکه ما همه برده او هستیم"، "کسی که زندگی را بر ما بخشید" و "بر هم زننده زمین و آسمان" می شناسیم، اما باید بدانیم که قربانی های انسانی آزتک هرگز به افتخار تزکاتلیپوکا انجام نمی شده است. بلکه این قربانی ها شکر گزاری ای پیشکش به #کتزال_کواتل بوده اند که به پریدن در خورشید سوزاننده خود را برای آماده سازی زمین برای زندگی بشر قربانی نمود. اما این موضوع باعث نمیشود که احترام تزکاتلیپوکا نزد مردم و شاهان کمتر از برادرش بوده باشد.

نماد اصلی حیوانی تزکاتلیپوکا "جگوار" است. او اغلب در نگاره ها با صورتی به شکل راه راه یا خالدار زرد و سیاه تصویر شده است که همواره آینه ی دودی ای در دست دارد. نقش او در آفرینش ابتدایی کائنات کاملا بارز است. اوست که جهان معنوی #چیبالتی را از اقیانوس ازلی پدید آورد و پنج خورشید اصلی آفرینش عناصر از برهم کنش میان او و کتزال کواتل پدید آمدند. اما میخوانیم که این دو برادر چگونه در نزاع با یکدیگر این خورشید ها را یکی پس از دیگری به دست خود نابود می کنند تا فقط یک خورشید کنونی (خورشید آسمان) باقی بماند.

اگر بخواهیم مقایسه ای اجمالی داشته باشیم شاید بتوان تزکاتلیپوکای آزتک را معادل #شیوا در دیانت هندو دانست. او به عنوان نابودگر اعظم و مورد احترام همیشه به عنوان خدایی والا نزد مردم پرستیده میشده است.

▫️ @Torecilik

👁‍🗨 #تزکاتلیپوکا خدای آینه های دودی بی شک اصلی ترین خدای مورد اعتقاد مردم تمدن #آزتک بوده است.

آزتک ها برای خدای موکل بر شب، باد شمالی، جادوگری و طوفان احترام ویژه ای قائل بوده اند.

▫️ @Torecilik

👁‍🗨 یکی از شناخته شده ترین اشکال تناسخ #تزکاتلیپوکا، "جگوار" نابودگر آسمانی است.

عصر ظهور جگوار در اساطیر #آزتک موعد پایان عمر دنیای کنونی ساخته #کتزال_کواتل و نابودی نسل بشر است.

▫️ @Torecilik

👁‍🗨 #تلاتوآنی به کاهنان اعظم خدایان تمدن #آزتک اطلاق میشد.

آنان پیامبر بین مردم و خدایان و تقدیم گر قربانی ها به معابد بودند. سخن تلاتوآنی در مقام دستور #تزکاتلیپوکا تلقی میشد.

▫️ @Torecilik

👁‍🗨 در میان خدایان بسیار متعدد و مولتی پتانسیل تمدن #آزتک شاید بتوان #کتزال_کواتل (Quetzalcoatl) را بزرگترین و فراگیرترین دیتی و حتی به نوعی خدای خدایان آزتک دانست. وی به عنوان خدای مفاهیمی چون "نور"، "عدالت"، "باد"، "غرب" و "ستاره صبحگاهی" مطرح میشود.

معنانگار نام کتزال کواتل را به صورت یک "مار بالدار" و به صورت دقیقتر "ماری با پرهای رنگین" باید ترجمه کرد و این همان شکلی است که این خدا در بازه مدید تاریخی در میان قبایل آزتک در آن تقدیس و پرستیده میشده است. در حالت کلی بد نیست بدانیم که اعتقاد به دیتی به شکل اژدهایی با پرهای رنگین در میان بسیاری از سرخپوستان بومی آمریکای مرکزی و شمالی با عناوین مختلف اعتقادی رایج بوده است. اما شناخته شده ترین آنان همان کتزال کواتل است.

در اصلیترین اعتقاد مردم آزتک، کتزال کواتل به همراه برادر دوقلوی معروفش #تزکاتلیپوکا (Tezcatlipuka) مسئول پرورش کاینات و خلقت چهار تناسخ یا چهار دوره خلقت جهانند. هر یک از این دوره ها به صورت یک در میان توسط یکی از این خدایان رهبری و آفریده شده و اکنون در تناسخ آخر یا چهارم اعتقاد بر این است که کتزال کواتل با جمع آوری استخوان های انسانهای پیشین و فداکاری و ریختن خون خود بر آنها، انسانها و عصر کنونی را پدید آورده است. اما در ادامه وی فداکاری بزرگتری میکند و با پریدن در آتش عظیم کیهانی "خورشید" را از نابود کردن زمین باز میدارد. بنابراین بالهایش میسوزد و به تنبیه چنین اقدامی برای انسانها از سوی خدایان به شرق تبعید می شود. این روایت بعدها پایه تفکر نیاز به قربانی کردن انسانها برای قدردانی از فداکاری کتزال کواتل را در میان اقوام آزتک بوجود می آورد. این قربانی خاص با دراوردن قلب انسانها و چکاندن خون آن بر روی نقوش و تندیسهای کتزال کواتل و اغلب در مواقع خورشید گرفتگی انجام میشده است. یعنی بازگشتن موقعیتی که وی بر خورشید پیروز میشود.

عده ای از تاریخ شناسان معتقدند که علت تسلیم شدن بسیار راحت #مونته_زوما آخرین حاکم بزرگ تمدن آزتک در مقابل #کورتس فرمانده سپاهیان مهاجم اسپانیایی نیز این بوده که مونته زوما اعتقاد داشته کورتِس همان کتزال کواتل است که از تبعید مشرق باز گشته. اما این فقط یک نظریه است و مورد قبول عامه میتولوژیست ها و باستان شناسان نیست.

در اعتقاد دیگری کتزال کواتل یکی از مجموعه چهار پسر زوج دیتی بزرگ کیهانی یعنی #اومه_تکوتلی و #اومه_چیهواتل است که همگی با یک نام مشترک #تزکاتلیپوکا نامیده میشوند و هر کدام موکل بر یک رنگ و یک جهت اصلی هستند و بنابراین نام خاص خود را میگیرند. در این میان "تزکاتلیپوکای سفید" ساکن غرب و همان کتزال کواتل است و موکل بر مفاهیم نور و عدالت و باد غرب و "تزکاتلیپوکای سیاه" همان تزکاتلیپوکا است که ساکن شمال است و خدای شب، قضاوت، جادو و باد شمالی. (دو تزکاتلیپوکای دیگر به ترتیب آبی و قرمزند و ساکن جنوب و شرق که به ترتیب منطبق با همان #هویتزی_لوپوچلی یا خدای جنگ و #زیپه_توتک خدا یا خدابانوی کشاورزی و گیاهان هستند)

مهم ترین نماد شناخته شده کتزال کواتل ستاره صبحگاهی یا سیاره زهره است. البته باید خاطر نشان کرد که همین سیاره در هنگام غروب آفتاب که ستاره شبانگاهی نامیده می شود نمادی از وجود #زولوتل یا خدای مرگ است. در واقع سیاره زهره در هنگام صبح برای اقوام آزتک نوری از عمق امید و ستایش است و در هنگام غروب وحشتی فراگیر و دیوانه کننده!

▫️ @Torecilik

👁‍🗨 #تزکاتلیپوکا را بعضا به شکل #جگوار یا یک #اژدها بالدار مجسم می کنند.


وی در باور عقاید #آزتک و #سرخپوستان آمریکا پدید آورنده ی عصر جگوار و نابودگر نسل انسانها در زمان معین است.

▫️ @Torecilik

👁‍🗨 او خدای آینه های دودی و آسمان شب و باد شمالی است که همراه با برادرش #کتزالکوآتل دنیا را پدید آورده.

در سرزمینهای #آزتک به افتخار #تزکاتلیپوکا انسانها را قربانی می کردند!

▫️ @Torecilik