اندیشه در اکنون

‍‍ ‍‍ به کجا چنین شتابان

🍀به واسطه یکی از دوستان متنی خواندم که نویسنده با استناد به کتاب #فیصل_التفرقه غزالی، نسبت تکفیر فلاسفه به وی را اتهامی رایج به شمار آورده که محصول شبهه پراکنیِ ناآگاهانه به نظام فکری این اندیشمند می باشد.

🍀روشن است که #غزالی برخلاف بسیاری و بسان #خواجه_نصیر سیر تطور و تغییر آراء زیادی دارد و زندگی پر فراز و نشیب فکری و بلکه سیاسی او به همراه تالیفات متعدد، رویکرد سلبی و جدلی در برخی موارد و تاثیرات مثبت و منفی توامان در تاریخ اندیشه کلامی و فلسفی خود از جمله دلائل صعوبت فهم و تحلیل نظرات نهایی وی در مسائل مختلف گشته است.

🍀اما نکته اینجاست که میان تحلیل اشتباهِ ناشی از صعوبت مساله و یا حتی عدم دقت در منابع معتبر و شتابزدگی ژورنالیستی تفاوت بسیار است و در جایی که اسناد محکم در انتساب قولی به یک متفکر در میان است نوبت به تحلیل و بررسی اقوال نمیرسد.

🍀کتاب فیصل التفرقه پس از کتاب #تهافت_الفلاسفه و پیش از #المنقذ_من_الضلال نوشته شده است و جهت کلی بحث در نقد و #تکفیر فلاسفه در آن تغییر خاصی پیدا نکرده است.

🍀عجیب است که اگر نویسنده مذکور، خاتمه کتاب تهافت را نخوانده(هل هم کافرون...قلنا تکفیرهم لابد منه فی ثلث مسائل)که در آن صراحتا فلاسفه را به دلیل سه مساله انکار معاد جسمانی و علم الهی به جزئیات و نیز ازلی بر شمردن عالم هستی، دچار کفر صریح و مستحق قتل دانسته لااقل تورقی در کتاب فیصل التفرقه مینمود.

🍀غزالی در فصلی تحت عنوان"عدم التسرع فی التکفیر" با شدت و حدّت بیشتری به تکفیر اهل فلسفه اقدام نموده است و راه را بر هرگونه توجیه و تاویل سخن ایشان بسته است.

@majidahsan62

‍‍ ‍‍ بازار پر هیاهویی به نام حقیقت

🌿اسفندماه سال گذشته بود که تمایل به خواندن رساله #المنقذ_من_الضلال غزالی در برخی از دوستداران فلسفه که با من مرتبط هستند ایجاد شد.

🌿زمینه آن، خواب یکی از ایشان بود که در آن #غزالی به مثابه صاحب مغازه ای او را به خرید #معرفت و #حقیقت دعوت کرده است و وی با شک در این دعوت، عرضه کننده دیگری را جسته است.

🌿به ذهنم آمد که تشبیه مدعیان حقیقت به دکان داران بازار اندیشه در نوع خود جالب و تامل برانگیز است. آنهم بازاری که اهالی اش در ادعایی واحد، مدعی عرضه حقیقت میباشند و در عین حال، چنان محصولات متفاوت و متنوعی را پیشنهاد میکنند که باعث سرگردانی و شگفتی خریداران میشوند.

🌿غزالی خود از جمله سرگردانان این وادی است که سرمایه سالهای دراز تحصیل و تدریس را به کناری افکنده و با #فرار_از_مدرسه، یافت حقیقت را وجهه همت ساخته و رنج آوارگی را بر خود آسان و به جان خریده است:
من هماندم که وضو ساختم از چشمه عشق/ چار تکبیر زدم یکسره بر هر چه که هست

🌿شاید بتوان گفت که #حیرت او از سنخ آپوریا و حیرتی باشد که #ارسطو آن را نقطه آغاز فلسفه دانسته است. نقطه آغازی که به قول #سهراب، غبار عادتی که پیوسته در مسیر تماشاست را میزداید. غبار عاداتی مثل طبیعت، انسان، خدا، مرگ، ذهن و... که هر کدام در تاریخ بیش از دو هزارساله فلسفه با #حیرت_فلسفی از دیدگان شسته شده و عرصه متفاوت و جدیدی از فکر و اندیشه به روی بشر گشوده اند.

🌿رساله المنقذ گزارش چنین حیرتی است که از حسب حال نویسی همچون زندگینامه خود نوشت ابن سینا و سیاحت شرق آقانجفی قوچانی فراتر میرود و بدون هراس از خطر تاریکی و هلاکت در وادی گمراهی به ژرفای دریای اقوال مختلف دوره خود وارد شده به قضاوت در باب آنها مشغول میشود.

🌿رساله ای که به گفته برخی قابل تطبیق با شش اثر دیگر است: اعترافات آگوستین قدیس، تاملات دکارت، اندیشه‌های پاسکال، اعترافات روسو، اعترافات تولستوی و در نهایت گزارش به خاک یونان کازانتزاکیس.

🌿نثر محکم و زیبای غزالی دلیل دیگری است که خوانش این رساله را برای علاقه مندان به تقویت زبان عربی بایسته میکند. تلاش خواهم کرد تا صوت این درسگفتار هفتگی به اشتراک گذاشته شود.
@majidahsan62