Nawext

هه‌ڵه‌بجه‌ی خامۆش
نووسینی ده‌شتی مه‌حموود. لینكی بابه‌ت له‌ تێلێگرام:
https://bit.ly/40fHQNs
لینكی بابه‌ته‌كه‌ له‌ ماڵپه‌ری ناوه‌خت:
https://bit.ly/3ZV32s2

پرسی بنەچەی کوردەکان و کێشەی گۆتییەکان
مێهرداد ئێزەدی
وەرگێڕان: دەشتی مەحمود

مێهرداد ئێزەدی لەم وتارەدا لەسەر گۆتییەکان وەکوو بیرسایەکی کێشەداری پەیوەست بە بنەچەی کوردەکانەوە ڕادوەستێت؛ کە نەک تەنیا بۆ خوێنەری مێژووی کورد بەڵکو بۆ زۆرینەی مێژوونووسانی کورد با بە کورد و ناکوردەوە کێشەی دروست کردووە و بەرەو دەرەنجامگیری هەڵەی بردوون. ئەم هەڵەیە بۆ ناو ڕۆشنبیرانی کوردیش شۆڕبووەتەوە؛ ئەوانیش بەبێ سڵەمینەوە هەمان بیرسای کێشەداریان بۆ مێژووی کورد و بنەچەی کوردەکان بەکار بردووە. ئێزەدی لێرەدا دەڵێت کاتێک لە کوردێک دەپرسیت مێژووەکەی بۆ کەی دەگەڕێتەوە، دەزانێت دێرینە بەڵام دەڵێت بۆ گۆتییەکان؛ لەڕاستیدا کەمتر دەڵێن بۆ گۆتییەکان مەگەر ئەوانەی سەروکاریان لەگەڵ مێژووی کورددا بێت وەها وەڵام بدەنەوە. ئەگەر لە کوردێک بپرسیت لانیکەم لە کوردانی باشور ئەوا دەڵێن بۆ مادەکان دەگەڕێنەوە و نەوەک ماد و کەیخسرەون. تەنانەت فیگەرێکی گەورەی وەکوو مەسعود محەمەد گوتەیەکی بەناوبانگی هەیە کە زۆر دووبارەی دەکاتەوە و بووە بە جۆرێک لە کڵێشە و ڕۆشنبیرانی دوای خۆیشی دووبارەی دەکەنەوە؛ ئەویش ئەوەیە کە کوردەکان لە دوای کەوتنی مادەکانەوە لەناو بۆشایی مێژوودا یان لە دەرەوەی مێژوو بەسەر دەبەن. لێرەدا لەسەر کێشەکانی ئەم کڵێشە ڕاناوەستم تەنیا دەمەوێت لەم دەربڕینەوە ئاماژە بە هەڵەتێگەیشتنی بەربڵاو و گەورە لەمەڕ مێژووی کورد بدەم کە هەمووانی گرتووەتەوە ئیدی لە چ پێگەیەکدا بن یان خاوەنی چ پاشخانێکی فراونی ڕۆشنبیری بن. ئەم بەربڵاوییە کێشەدارە وامان لێدەکات بە وردبوونەوەیەکی وەسواسئامێزەوە سەرلەنوێ مێژووی کورد بپشکنین و وەکوو ئێزەدی دەڵێت مێژووی کورد دیسان بناسینەوە. ئەم وتارە نموونەیەکی بچووکی ئەم دووبارە ناسینەوەی مێژووی کوردەکانە.

لینک لە وێبسایتی ناوەخت:
https://bit.ly/3KYpOKV

لینک لە تێلیگرام:
https://bit.ly/3Ys4Yqu

کورد لە ڕوانگەی مەکتەبی مۆنتاژ
ڕه‌زا ساڵحی‌نیا

مەکتبەبی مۆنتاژ لە بیستەکانی زایینی، سینەمای بردە لووتکەیێکی بەرز کە ڕەنگە هیچ کات دووبارە نەگاتەوە پێی. فۆرمی مۆنتاژیێک کە ئایزێنشتاین بنەڕەتی دانا، ئەوەندە بەتوانا و داهێنانکارانە بوو کە تەواوی مێژوی سینەمای تا ئێستا لە ژێر سێبەری خۆی ڕاگرتووه. ئایزێنشتاین لە سەفەرێک کە بۆ هالیڤوود کردی، سینەمای ئەمریکایشی بۆ هەمیشە ژێر و بان کرد. ئێستەیش جێگەی دەستی مەکتبی مۆنتاژ لە سینەمای هالیڤوود و روژائاوا بە گشتی، بە تایبەت، لە کاتە (بڕین بەواتای تەکنیکی سینەمایی مەبەستە) سەرسۆڕهێنەرەکانی هەموو فیلمەکاندا دیارە. بەڵام سینەمای روژئاوا لە بنەڕەتەوە گرێدراوی پارە و قازانجی بازار ببووه و فۆرمی ڕادیکال و پێشڕەوی مەکتەبی مۆنتاژ بە تەنیایی ئەوەندە بە هێز نەبوو کە زۆری بە سەر ئابووری و کەلتووری بنەمای کومەڵگای روژئاوادا بشکێت. واڵتر بێنیامین لە وتارێکی زۆر گرینگ بە ناوی "هونەر لە سەردەمی وەچەخستنەوەی میکانیکی" ئەم زەبوونی و بێدەسەڵاتی ژێردەست بازار بوونی سینه‌مای روژئاوای زۆر جوان شیکردووەتەوە. لە بەشێک لە وتارەکە دەڵێت:
"روسیا، لە چالاکی سینەمایی بووەتە ڕاستیێکی فەرمی و باو. بڕێک لە ئەکتەرەکانی روسی بەو واتایە کە ئێمە لەبەر چاو دەگرین ئەکتەر نیەن; بەڵکوو مرۆڤی ئاسایین کە بەتایبەتی لە کاتی کارکردندا خۆیان وێنا دەکەن. لە روژئاوای ئەوروپا تاڵانکاری سەرمایەداری پێشەسازی سینەما، مافی مرۆڤی مۆدێرنی بو وەچەخستنەوە، پشتگوێخستوە. پێشەسازی سینەما لە ژێر بارودۆخی زاڵدا بەسەر روژئاوای ئەوروپا بە سەختی هەوڵ دەدا تاکو سەرنجی جەماوەر بۆ روانگەی وەهمی و خەیاڵی و تێڕوانینە نادیارەکان ڕابکێشێت."
هەر لەم وتارەی بێنیامین کە لە سەرەوە باسکرا، بە باشی دەگۆترێت کە لە فیلمی سینەمایی "سێ گۆرانی بۆ لێنین"، بەرهەمی "ژیکا وێرتۆڤ" هەرکەسێک دەتوانێت بڵێت کە لە فیلمێک کایه‌ی کردووە. چونکە ئەکتەری ئەستێرە یان سێلێبریتی لە فۆرمی پێشڕەوی مەکتەبی مۆنتاژ بە هۆی دەسەڵاتێک کە هەر ئەم فۆرمە رادیکاڵە دایوە بە سینەماکار ده‌سڕێتەوە تاکو جێگە باز ببێت کە مرۆڤی ئاسایی ببن بە ئەکتەری ڕاسته‌قینه‌ی فیلمەکان.

لینک لە وێبسایتی ناوەخت:
https://bit.ly/3ICBYqa

لینک لە تێلیگرام:
https://bit.ly/3ILrepB

لەدایکبوونی مرۆڤی نوێ
بڵند ئێزەدی
یاداشتێک بۆ شۆڕشگێڕانی ڕۆژهەڵات

لە سەرەتاکانی لەدایکبوونی ئەدەبدا و لەسەر خاکی سۆمەرییەکان، داستانی گلگامێشمان هەیە، داستانێک لەبارەی نەمری و پاشا گیلگامێشی سۆمەرییەکان. دۆزینەوەی ئەم داستانە، بە پشتبەستن بە تاتەقوڕینەکانی سۆمەر بوو. داستانەکە باس لە ڕابردوو دەکات، هۆنینەوەیە بۆ سەردەمێکی زووتر لە تاتەقوڕینەکان؛ ئاوازێکە دەربارەی ڕابردوو؛ ڕابردووی مرۆڤ و خوداکان. پاش ئەم داستانە، داستانگەلی دیکە لەدایک دەبن لە میزۆپۆتامیادا و بەشێک لە نەریتی داستان دەبێت بە جۆرێک لە هۆنینەوە بۆ ڕابردوو؛ چەشنی باسکردنی گەردوونپەیدایی، یاخوود شەڕی خوداکان و مرۆڤەکان، شەڕی خوداکان و خوداکان، شەڕی نیمچەخوداکان و خوداکان، شەڕی نیمچەخوداکان و فریشتەکان و هتد... بەگشتی، دەتوانین تێمایەک بدۆزینەوە لە داستاندا، ئەویش جۆرێک لە پێوەستبوونێتی بە شتێکەوە کە لە ڕابردوویەکی نزیک یاخوود دووردایە، یاخوود ئەوەندە دووردا کە باس لە پەیدابوون دەکات. ئەم تێگەیشتنە نەک لە میزۆپۆتامیا، بەڵکوو بە تێپەڕین بە شارستانییەتەکانی دیکەیش هەمان چەشنە، تەنانەت تا دەگات بە دواهەناسەکانی ژیانی مرۆڤ پێش مۆدێرنیزم؛ لە چەشنی دەقە گەورەکەی دانتێ: کۆمیدیای ئیلاهی، هێشتایش هەمان هەناسەیە.
لێ لەدایکبوونی فرانکنشتاین شتێکی دیکەمان لە ئەدەبدا پشان دەدات. فرانکنشتاین نەریتێک لە ئەدەبدا درووست دەکات، ڕۆمان بەدرێژایی مێژووی خۆی هەڵیگرتووەتەوە. فرانکنشتاین، زەنگی گۆڕینی کاتە لە ڕابردووە بۆ داهاتوو. چیدی ڕۆمان ڕابردوومان بۆ باس ناکات -مەگەر پێیەکی لە داهاتوو بێت- بەڵکوو جوگرافیای ڕۆمان، ژوورێکی تێدایە کە ژووری زەنگ لێدانە لەبارەی داهاتووەوە. زەنگی فرانکنشتاینەکەی مێری شێلی لەبارەی داهاتووەوە، خستنەڕووی مەترسییە گەورەکانی زانستە؛ ئابڕوبردنی پەتا ترسناکەکانی زانستە؛ جۆرێک لە نیگایە لە داهاتووەوە دێتەوە. بەم مەفهومە، ڕۆمان بەدەر لە هەر شتێک، جیاوازییەکی دیکەیشی هەیە لەگەڵ داستان: ئەم چیرۆکێکە دەربارەی شتێک کە ڕوویداوە، ئەویش سەربوردەی حیکایەتی مرۆڤە مەزنەکان و خوداکانە لە ڕابردوودا. ماری شێلی مەترسییەکانی زانست لە داهاتوودا دەخاتەڕوو. ئەو دێوەی کە زانست بۆمان درووست دەکات و هەموومان دەخوات و گازمان لی دەگرێت.

لینک لە وێبسایتی ناوەخت:
https://bit.ly/3XpBs5f

لینک لە تێلیگرام:
https://bit.ly/3vZyckD

برخواستن از ویرانه ها
مارشال بێرمەن
ترجمه : رضا صالحی نیا

خب پیغام چیست؟ آن فروپاشی اجتماعی و درماندگی وجودی می تواند منبع حیات و انرژی خلاق باشد. نسلی از کودکان گریخته از فقر و گتوهای ایزوله شده, تبدیل به نیویورکی های ماهر گشتند. به سان نویسندگان انجیل, برخی از آنها به جایی رسیدند که می توانستند نه تنها برای خودشان, بلکه برای همه آزادی را متصور شوند: برای دختری که جلوی قطار هل داده شده بود, یا برای مردی که خنجری به قلب خویش زده بود. رنج آنها، نه تنها آرمانگرایی شان را نابود نکرده بود, بلکه از طریقی مرموز, آن آرمانگرایی را ساخته بود. آنها می توانستند به دنیا بگویند که ما از ویرانه ها آمده ایم, اما خود ویران نشدیم. ظرفیت شان برای آفرینش روح در مرکز وحشت, به شهر هاله ای نو از نورهای درخشان بخشیده بود. آنها در کاری که هگل 200 سال پیش تعریف کرده بود, موفق گشتند: اگر ما بتوانیم " رو در رو به چهره نفی بنگریم و با آن زندگی کنیم" قادر خواهیم بود تا به "قدرتی جادویی" برسیم و "نفی را به شدن مبدل کنیم." آنها و نیویورک هم همراه شان, راه هایی برای برخواستن از میان فروپاشی یافتند. چه کسی اینجا انتظار یک رنگین کمان را داشت؟
دوران مدرن در احساسات ما در مورد دموکراسی, پیش داوری هایمان در حمایت از آن احساسات و عقیده ما در مورد سرچشمه قدرت جمعی, متفاوت است. برخی از این چیزهای از پیش تعیین شده، در کتاب مقدس هست. یک نمونه, ارمیا در "میثاق نو" است. خدا به او می گوید, "من قوانین ام را در آنها قرار داده, و در قلب های شان نگاشتم." این مسیر تازه خدا برای ارتقای انسان هاست. اما این نمی تواند اتفاق بیافتد مگر اینکه مردم آن را بفهمند و بدانند که اکنون سوژه های سیاسی هستند. تعلیم یکی از روش های نشان دادنش به آنهاست. به این ساختمان های قدیمی و این اتاق شگفت انگیز بنگرید, همه آنها از سنگ سختی ساخته شده اند که آنها {انسان ها}در زمان حفر متروی نیویورک کنده اند. سیتی کالج نیویورک هم اینجاست تا مردم بتوانتد بالا بیایند, تا همان گونه که رشد می کنند و خوشتیپ می شوند, باهوش گردند, تا یاد بگیرند میثاق های نو ببندند و کارهای نو انجام دهند. ما نه تنها برای آنها, که همچنین برای کل شهر جهان وطن, اینجا هستیم. ما می خواهیم آنها یاد بگیرند که قدرت جمعی باشند. دانشجویان ما این حق را دارند اما حقیقتا کل شهر ما هم این حق را دارد. شهر این حق را دارد چه آن را بداند یا نداند: شهر این حق را دارد چه آن را بخواهد یا نخواهد.

لینک در وبسایت ناوخت:
https://bit.ly/3WtT27q

لینک در تلگرام:
https://bit.ly/3PYfjYC

چاوپێکەوتنی ڕادیۆ زەمانە لەگەڵ مەنسور تەیفوری
وەرگێڕانی: عومەری خەتات

ئێمە دەزانین کە کاری سیاسه‌ت فره‌جۆرە. یەکێـــــــك لەو کارانە زیندووكردنه‌وه‌ی مۆسیقایە. مۆسیقا لەو کات و شوێنانەدا پەخش دەکرا کە نە دەبوو بکرایە. بۆ نموونە بیرۆکەی پەخشی مۆسیقا، سروود یان بەیانـــنامە لە مینبەری مزگەوتەکانەوە لە ساڵانی٧٨ و ٧٩ دا دەبیــنرا. هەڵبژاردنی شورای گوند و شارەکانی کوردستان لە مزگەوتەکان بەڕێوەچوون و ژنانیش لە مزگەوتەکاندا وتاریان دەخوێـــندەوە. سیاسەت نەك تەنــــها سووژه‌كان پێناسە دەکاتەوە، بەڵکو پەیوەندی نێوان سووژه‌كان و شوێنـــیش، به‌ مزگەوتەکانیشه‌وه‌، پێناسە دەکاتەوە. پرسیارەکە ئەوەیە ئایا مزگەوتەکان وێران دەکەیت یان مزگەوتەکان بە پێی دەربڕینی ئاگامبێن، "بێکار-désœuvrée" دەکەیت؟ بۆنموونە لە désœuvrée دا دەم کە بەکردەی جویــــن مەحکوم کراوە، بە ماچێـــــك له ‌كاری ده‌كه‌وێ و désœuvrée لەو کارەی بە سەریدا سەپێنراوە ئازادی ده‌بێت. ئەم گۆڕانکاریــیە لە کارکردی شــتەکان و شوێنەکــــــاندا بەشێکە لە هەر شۆڕشێکی ڕزگارکەر کە شـــتەکان و شوێـــنەکان لەو ڕۆڵەی کە لە لایەن پۆلیس و دەسەڵات و حکومەتەوە بەسەریاندا سەپێنراوە ئازاد دەکات. بەم مانایە مزگەوتەکان لەناو دڵی شۆڕشـــێکدا وێران ناكرێن یان داناخرێن، بەڵکو دەکرێت بگۆڕێن بۆ شـــوێنی بڕیاردانی بەکۆمەڵ، شوێنی هەڵبژاردنی شووڕاكانی گەڕەك و شورای گوندەکان، یان لە بڵندگۆکانیـانەوە سروود و لێــــدوان پەخش بکرێن. شـــتەکان و شوێنەکان لە دڵی سیاسەتدا ده‌كه‌ونه‌ پێوه‌دنییه‌كی نوێوه‌ و به‌ مانایه‌ك له‌و قه‌ده‌ره‌ی به‌سه‌ریاندا سه‌پێندراوه‌ ڕزگار دەکرێن.

لینک لە وێبسایتی ناوەخت:
https://bit.ly/3BPegEy

لینک لە تێلیگرام:
https://bit.ly/3v6jI26

انقلاب، خشونت و فلسفه تاریخ
رضا صالحی نیا

شهادت نسرین قادری، دانشجوی دکتری فلسفه، رخداد شگرفی است. او از مرز جعلی نظریه و عمل عبور می کند. وارد خیابان می شود و تاوان این عمل شجاعانه اش را نیز با زندگی اش می دهد. فلسفه در قامت یک زن و در یک انقلاب زنانه، حوزه قانون به نام پدر را در قلمرو روشنفکران می شکند. او می رود تا تز یازدهم مارکس در نقد فوئرباخ را زندگی کند. او در پی تغییر جهان، و نه تفسیرش برآمد. بدیهی است که فلسفه در خیابان، لطافت و وقار مردانه اش را از کف می دهد و چهره ای زمخت و زنانه به خود می گیرد. پتک تغییر را یک زن، نسرین قادری به دست فلسفه داد تا تَرَکی در گفتار مسلط مردانه در فلسفه پدید آید. تَرَکی که اندیشه زنانه، با خشونت از آن سرریز خواهد کرد. سیلی خواهد آمد و همه چیز را دگرگون خواهد کرد. اگر فلسفه می خواهد بنیاد اساسی آن نوع الهیاتی گردد که به جای تفسیر، معطوف به تغییر گردد، ناگزیر است جایگاه های سنتی خود را ترک گوید. اما گویی فلسفه مردانه پتانسیل چنین جابجایی عظیمی را ندارد. در حقیقت مردان فلسفه آنچنان اسیر میله های زندان درونی خویش اند که تصور رهایی از آن برای شان ناممکن است. شکل دیگری از غار افلاطونی مدرن که در طی بیش از دو هزاره، بر قانون به نام پدر تنیده شده است. آنچنان در آن حل گشته که انگار بخشی جدایی ناپذیر از آن است. اما در مورد فلسفه زنانه چه می توانیم بگوییم؟ فلسفه ای که از ابتدا خود را بر ضد قانون به نام پدر شناسایی کرده است. اگر این انقلاب زنانه در خاورمیانه به ثمر بنشیند، شکلی از فلسفه پا به عرصه وجود می گذارد که به جای قانون، همواره رو به سیاست و انقلاب خواهد داشت. فلسفه زنانه قادر خواهد بود تبدیل به همان ابزاری (الهیات رهایی بخش) گردد که بنیامین می گفت اگر در جوف ماتریالیسم دیالکتیکی بنشید, قادر خواهد بود تمامی حریفان را از میدان به در کند.

لینک در وبسایت ناوخت:
https://bit.ly/3BELars

لینک در تلگرام:
https://bit.ly/3uT9Zfm

پێم بڵێ چۆن بیر لە کورد بکەمەوە؟
ڕیشەدۆزیی بۆ چەمکی جاش
بڵند ئێزەدی

میهرداد ئێزەدی[5]، لە کتێبە گرنگەکەیدا بەناونیشانی: کوردەکان (The Kurds) ڕیشەی جاش و جاشایەتیی لەناو کورددا، دەبەستێتەوە بە سەرەتاکانی شارستانییەتەوە، بەتایبەتیش داستانی گیلگامێشەوە، پاشتریش داستانی فۆلکلۆری شیرین و فەرهاد[6]. لای میهرداد ڕیشەی جاشایەتیی بریتییە لە داننان بە وەحشییەت و شاخاوی و بەربەریەتی کورددا، بە واتا ڕوانینی ٤ هەزار ساڵەی شارستانییەت بۆ کورد، پێکهاتەیەکە لە وەحشییەت و بەربەریەت و شاخاوی و نەزان[7]. میهرداد ئێزەدی ئاماژە بە چیرۆکی خیانەتی ئینکیدۆ دەنێو داستانی گیلگامێشدا دەدات و پێی وایە ڕیشەی چەمکی جاش و چاشایەتی، پێیەکی گەورەی دەنێو هێنانە خوارەوە و خیانەتکاریی ئینکیدۆوە هەیە لەنێو شاخەکانەوە[8]. لە گیلگامێشدا، سەمەرە وێنای ئینکیدۆ دەکرێت، ئینکیدۆی زاگرۆسنشین; وەک گیاخۆر و هاوەڵی دێو و دڕندەکان لێی دەڕوانرێت. ئەم نیگایە بۆ کورد دوولایەنەیە، لایەنێکیان ئەوی تری ناکوردە، ئەوی دیکەیش ڕوانینی کوردە بۆ پرسەکە. لەو مێژووەدا خیانەتکارەکان لای کورد خۆفرۆش و پاشەڵپیسن، کە بەدرێژایی ٤ هەزار ساڵە وەکوو شێوەیەک لە ژیانی کۆمەڵێک کورد ڕیشەی داکوتیوە و لە فۆڕمێکی گۆڕاودا، دوادواییەکەیان جاشەکانی ئێستای ڕۆژهەڵاتی نیشتیمانن، بەتایبەت جاشەکانی مەنگووڕ، کە بەشێکی گیراوانی ئێستای شۆڕشی ڕۆژهەڵاتی کوردستان، لەلایەن جاشە مەنگوڕەکانەوە بەگیران دراون.

لینک لە وێبسایتی ناوەخت:
https://bit.ly/3HrsI9j

لینک لە تێلیگرام:
https://bit.ly/3WaS7IK

گەڕان بە دوای بنەچەی کورددا
مێهرداد ئێزەدی
وەرگێڕان: دەشتی مەحمود

دەربارەی هۆرییەکان زۆر زیاتر دەزانین و قەبارەی زانیارییەکانمان هەتاوەکوو بە سەردەمی ئێستا دەگەین زیاتر دەبێت. بۆ نمونە، دەزانین کە هۆرییەکان بە مەودایەکی فراوانی کەوانەی زنجیرە چیاکانی زاگرۆس-تۆرۆسدا بڵاوبوونەتەوە، هەروەها بۆ ماوەیەکیش دەستدرێژییان کردووەتە سەر دەشتەکانی دراوسێیان: میزۆپۆتامیا و دەشتاییەکانی ئێران. بەڵام، لەگەڵ ئەوەشدا هەرگیز زۆر دوور لە شاخەکان بڵاو نەبوونەتەوە. ئابووری و پەیوەندییە سیاسییەکانی هۆرییەکان بە شێوەیەکی سەرسوڕهێنەر لەسەر جوگرافییەکەیان یەکگرتوو و چڕ بووە، واتە تاڕادەیەکی زۆر هاوتەریب لەگەڵ کەوانەی شاخەکانی زاگرۆس-تۆرۆس دەڕوات، نەک تیشک بخاتە دەرەوە بۆ ناوچە نزمەکان، وەک ئەوەی لە سەردەمی کولتووری پێشووی ئوبەیددا ڕوویداوە. بە لەبەرچاوگرتنی پاشماوە شوێنەوارییەکانی کاڵا و بنچینەییەکانیان، دەردەکەوێت ئاڵوگۆڕی ئابووری، لە نێوان چیا و دەشت لە گرنگیدا بە پلەی لاوەکی ماوەتەوە.

لینک لە وێبسایتی ناوەخت:
https://bit.ly/3gYWcRa
لینک لە تێلیگرام:
https://bit.ly/3H94twn

لابردنی حیجاب: نووسین وەک بەرەنگاریی لای ژنانی ئێران
ئاڤا هوما
وەرگێڕانی: شنیار عومەر

هەرچەندە بۆ ماوەی چەندین سەدەیە دەنگیان کپ کراوە و جەستەیان لە شوێنە گشتییەکاندا قەدەغە کراوە، بەڵام ژنانی ئێرانیی زۆر لەمێژە فێری ئەوە بوون لە ڕێگەی وشەکانیانەوە حیجاب نەپۆشن. شتێکی ڕێکەوت نییە کە ئەو ژنەی بۆ یەکەمجار لە بەردەم ڕای گشتیدا حیجابەکەی لابرد- هەرچەندە بۆ ماوەیەکی کاتیش بوو- بەڵام شاعیر بوو، کەسێک کە لە ڕێگەی دەنگ‌هەڵبڕینەوە خۆی ئازاد کرد. تاهیرە قیرە العين، بە لابردنی حیجابەکەی لە کۆبوونەوەیەکی پیاواندا لە بەدشت، مازەندەراند، هەرایەکی "ئابڕووبەرانە"ی لەنێو ئامادەبوواندا نایەوە. هەندێک لە پیاوەکان چاویان دەبەست؛ هەندێکیان گوێچەکیان دەگرت؛ کۆمەڵێکی تر لەو کفرە ڕایان دەکرد کە ئەو ژنە لەخۆیدا هەڵیگرتبوو؛ تەنانەت پیاوێک شمشێری لێ بەرزکردەوە؛ یەکێکی تر بەناوی ئەبدول خالیق ئەسفەهانی، قوڕگی خۆی دڕی، چونکە بەهیچ جۆرێک نەیدەتوانی بەرگەی ئەو بێ ئابڕووییە بگرێت.

لینکی وتارەکە لە وێبسایتی ناوەخت:
https://bit.ly/3VnAtAO

لینک لە تێلیگرام:
https://bit.ly/3U49ZU1

ڤەژینی ژن: ئاخێزی ئینانا
دەشتی مەحمود، زەردەشت نورەدین

"ئەم بەسەرهاتە لێکچوونێکی ڕواڵەتی سەیری لەگەڵ گەشتەکەی ژینا بۆ تاران هەیە؛ لەگەڵ ئەوەشدا، ڕووداوی «ڤەژینی ژن» لە قوڵاییدا بەتوندی بە «ئاخیزی ئینانا»وە گرێ دراوە کە پێشتر باسکرا. ژینا هاوشێوەی ئینانا بۆ تاران پایتەختی یەزدانڕەوایی دەڕوات، لەوێ لەلایەن پۆلیسەکانی ئەخلاقەوە بۆ بنجیهان دەبرێت و لەوێ دەمرێت و ناگەڕێتەوە. ئینانا پێش ئەوەی بڕوات بە شالیارەکەی دەڵێت ئەگەر نەگەڕامەوە بڕۆ بۆ پەرستگەکانی خوداکان نزا و شینم بۆ بکە با زیندوو بمەوە؛ واتە زیندووبوونەوەی ئینانا بە تەنیا لە دەستی خۆیدا نییە. بەهەمان شێوەی دایکی ژینا لەسەر گۆرەکەی شین و نزا بۆ ژینا دەکات تاوەکوو بەشێوەی ڕەمزی بگەڕێتەوە؛ قاوی ئازادیخوازان دەکات، بەشدار بن بە ''ویردی'' ژن، ژیان، ئازادی لە زاری ئازادیخوازنەوە؛ ژینا هەڵدەسێتەوە، زیندوو دەبێتەوە و دەگەڕێتەوە بۆ ناو ژیان وەک گەڕانەوەی ئینانا وەک ئاخێزی ئینانا. وەکوو چۆن ئینانا بەتەنیا بەجێ ناهێڵڕێت و دەبێتە جوانترین سروتی سۆمەر، بەهەمان شێوە ژیناش بەجێ ناهێڵڕێت و دەبێتە گۆرانی و بەهاری ژیانەوە دەڕسکێنێت."

لینک لە وێبسایتی ناوەخت:
https://bit.ly/3hLczkl

لینک لە تێلیگرام:
https://bit.ly/3Ofb7CY

"کوردی"
گوته‌كانی باوكی شه‌هید محه‌مه‌د حه‌سه‌ن زاده‌، له‌ كاتی ناشتنی كوڕه‌كه‌ی له‌ بۆكان رێكه‌وتی ١٧ ی نۆڤه‌مبری ٢٠٢٢
«زه‌مانێك ئێمه‌ ئه‌گه‌ر ده‌مانویست به‌ كه‌سێك بڵێین زۆر به‌غیره‌ته‌، زۆر به‌ نامووسه‌، زۆر به‌ ویژدانه‌، ده‌یانگوت زۆر پیاوه‌. ئێسته‌ پیاوێك ئه‌گه‌ر بیه‌وێ زۆر پیاو بێت ده‌بێت زۆر ژن بێت.»
"English"
The eulogy of martyr Mohammed Hassan Zada’s father during the burial of his son, November 17, 2022:
«There was a time when instead of saying someone is very courageous, ethical, and conscientious, people would say he is a real man. But now, for a man to be a real man, he first must be a real woman.»
"français"
Une partie de discours du père de martyre Mohammed Hassan Zada à Bokan (Rojhelat-Kurdistan) lors de funérailles:
«À l’époque pour exprimer le courage, la conscience et la moralité d’un homme on disait qu’il est très et vraiment un homme, mais aujourd’hui pour être un vrai homme il faut être vraiment une femme».
"فارسی"
بخشی از گفته‌های پدر شهید محمد حسن زاده‌ در مراسم خاكسپاری فرزندش در ١٧ نوامبر ٢٠٢٢، بوكان، كردستان:
«قبلن برای سخن گفتن درباره‌ی شهامت، اخلاقمداری و باوجدانی یك شخص، گفته‌ میشد كه‌ فلانی بسیار مرد است. اما اكنون، برای اینكه‌ بگوییم شخصی دارای این صفتهای اخلاقی از جمله‌ شهامت و ردستكاری است، باید بگوییم كه‌ او بسیار زن است.»
"العربية"
مقتطف من اقوال والد الشهید محمد حسن زادە، فی مراسم دفن ابنە فی بوکان المصادف ١٧ نوفمبر ٢٠٢٢:
«قدیما عندما کنا نرید ان نوصف احدا بالغیور و الشجاع و صاحب ضمیر، کنا نقول انە لرجل حقیقی. لکن الان عندما یرید ای رجل ان یکون رجلا حقیقیا، یجب علیە ان یکون أمرأة حقیقیة.»

تیۆدۆر ئادۆرنۆ: جیهانی هونەر و ئەوەی لە مەترسیدایە
مۆیا کەی ماسۆن
وەرگێڕانی: شادیار شۆڕش

جەیمسۆن پێشنیاری ئەوە دەکات کە زێدەتر واقعییانە دەبێت گەر بێتوو بەو تێڕوانینە لە کولتووری باڵا و جەماوەریی بکۆڵینەوە کە جیاوازییە بونیادی و مێژووییەکانیان وا دەکات پێواژۆکەکە زیاتر ئۆبجێکتانە بێت وەک لەوەی سەبجێکتانە بێت. چەسپاندنی نرخی هونەری باڵای مۆدێرنیستیی ئادۆرنۆ و هۆرکهایمەر، وا دەکات چۆنایەتییەکی ناڕاستەقینە و ژیانێکی سەربەخۆیانەی زۆرەملێیانە بێتە گۆڕێ، (کە لۆجیکی بەکاڵابوون کاری تێنەکردووە و کاریگەریی نەبووە. قوتابخانەی فرانکفۆرت مۆدێرنیزمیان هەڵاوێرد دادەنا و پێداگرییان لەسەر ئەوە دەکرد کە بەهیچ شێوەیەک لەژێر کاریگەریی بەکاڵابووندا نییە، کە ئەمەش بە چەشنێک ڕزگارکەر بووە. بۆ جەیمسۆن هەموو دیاردەیەکی ئابووری، لە هەمان کاتدا دیاردەیەکی کۆمەڵایەتییشە)

لینکی وتارەکە لە وێبسایتی ناوەخت:
https://bit.ly/3O5mduk

لینکی وتارەکە لە تێلیگرام:
https://bit.ly/3A6NgzI

پاڵپشتی فەیلەسووف و ڕەخنەگری ئەمریکی، مایکڵ هارت، بۆ ناڕەزایەتییەکانی ئەم دواییەی ئێران و ڕۆژهەڵاتی کوردستان.

وەرگێڕانی: دییە ڕوها

زاده‌شدن از عهد
مەنسوور تەیفووری
ترجمه‌: رضا صالحی نیا

اگر قبلن «فامیل و خانواده‌» پشتیبان افراد بودند و از آن‌ها محافظت می‌کردند، چیزی که اشاره به شکلی از پیوند کهنه بر مبنای خون و تبار داشت، فرمی محدود كه‌ قادر به‌ برساختن واحدی بزرگ‌تر نیست، از امروز امری نو به نام «مردم» به دنیا اضافه‌ شده‌ست، که اساس‌اش «وعده‌»ی میان افراد است و در آن کسانی که از هم بیگانه و ‌نا-هم-خون هستند، پیوندهای کهنه را می‌گسلند تا بدنی دیگر متولد شود، بدنی که تمام کردستان را دربرگیرد و از آن هم فراتر برود. اگر پیش‌تر دیگری جهنم بود، اکنون عنصر تازه‌ای متولد شده‌‌ست که ساکنان یک شهر و شهرها را به هم پیوند می‌دهد و آنان را وارد پیوندی نو كرده‌ و تبدیل به‌ مردم کرد می‌كند، مردمی که «تاکنون نظیر نداشته‌ست» و نخستین‌بارست که درست می‌شود، این لمحه‌ را می‌توان چون لحظه‌ی بنیادینِ تكوین مردم بر اساس سیاست نگریست، رخدادی که تكانه‌های‌اش، همچون انفجاری در آبی راکد، تا دوردست و آینده امتداد می‌یابد.

لینک در وبسایت ناوخت:
https://bit.ly/3F5ODln
لینک در تلگرام:
https://bit.ly/3TB5xwz

رێنێسانسی کوردبوون
زەردەشت نورەدین و هاوار محەمەد

کوردبوون جەوهەرێکی زۆر میتافیزیکی نییە تا پەڵپى ئەوە بگرین كە هەر دەبێت ئەم ئیتیمایە بپارێزیت. پەیوەندیى نەتەوەییش گەر نەچێتە سەروو-ى نەتەوەپەرستییەوە ئەوا لە ئاستى بەرتەسكى پەیوەندیى خوێندا خۆى قەتیس دەكات كە لە زمانى سیاسەتدا پێى دەوترێت “نەژاد” race و ڕاسیزمیش دەستگرتنى تووندڕەوانەیە بەم ئینتیما نەژادییەوە. کوردبوون نە ئەم پەیوەندییە ڕاسیستییەیە و نە جەوهەرێکی میتافیزیکی تا بڵێین مەرجە لە هەموو دۆخێکدا ئەم خەڵکە ئینتیمای خۆی بپارێزێت. نەخێر. من پێشنیاریكى ترى تیۆرییم هەیە و بە جۆرێکی تر لێی دەڕوانم كە لاموایە زیاتر لەگەڵ ئەم جووڵانەوەیەى ڕۆژهەڵات و ڕۆژئاڤایشدا دێتەوە؛ واباشترە کوردبوون دەبێت وەکو “بوونسازی” تێ بگەین: واتە بوونێک كە خۆى دەژێنێتەوە بۆ ئەوەى خۆى جێ بهێڵێت، وەك كەسێكى نووستوو، كە لە جێگەكەى بەخەبەر دێت بۆ ئەوەى دواتر بچێتە دەرێ. ئەم بوونسازییە بەنزیکەیی جووڵەیەکە لەناو خودی بووندا، -خودی بوون- وەکو جۆرێک لە فرمان، جۆرێک لە ڕووداو، یاخود فۆڕمێك لە جووڵە بۆ جێهێشتنى بوونێكى چەقیوو لە
جێى خۆیدا بەرەو ئەویتر.

لینک لە وێبسایتی ناوەخت:
https://bit.ly/3EYK63X
لینک لە تێلیگرام:
https://bit.ly/3TFhhxS

مۆدێرنیزم لە شەقامەکاندا
مارشال بێرمەن

له ‌‌‌كتێبی «ئه‌‌‌وی پته‌‌‌و و به‌‌ستووه‌‌ به‌‌ دووكه‌‌‌ڵ ‌و هه‌‌با ده‌‌‌بێ»دا، من مۆدێرنیزمم وه‌‌‌ك ته‌‌‌قه‌‌‌لای ژنان‌و پیاوانی مۆدێرن پێناسه‌‌ كرد، ته‌‌‌قه‌‌‌لاو ‌هە‌‌‌‌وڵ بۆ ئه‌‌‌وه‌‌‌ی ببنه‌‌ بكه‌‌‌ر و خاوه‌‌‌نی ژیانی خۆیان، هه‌‌‌‌رچۆن بابه‌‌‌ت‌ و ئۆبژه‌‌‌ی مۆدێرنیزاسیۆنن، ته‌‌‌قه‌‌‌لا بۆ ده‌‌‌سته‌‌‌ویه‌‌‌خه‌‌‌بوونه‌‌‌وه‌‌ له‌‌‌گه‌‌‌ڵ جیهانی مۆدێرن‌ و ئاسووده ‌‌‌و له‌‌‌ماڵبوون له‌‌‌و جیهانه‌‌‌دا؛ ئه‌‌‌م وێناكردنه‌‌‌ی مۆدێرنیزم به‌‌‌رفراوانتر و هه‌‌‌‌مه‌‌‌گیرتره‌‌ له‌‌‌و وێناكردنه‌‌‌ی مۆدێرنیزم كه‌‌ به‌‌‌گشتیی له‌‌ كتێبه‌‌ توێژه‌‌‌رانه‌‌‌كاندایه‌‌. ئه‌‌‌م ئایدیایه‌‌‌ ڕێگه‌‌‌یه‌‌‌كی كراوه‌‌‌ و خۆمانیتری تێگه‌‌‌شتن له‌‌ كلتووری له‌‌‌گه‌‌‌ڵدایه‌‌؛ رێگه‌‌‌یه‌‌‌كی زۆر جیاواز له‌‌‌و بۆچوونه‌‌ مۆزه‌‌‌دارانه‌‌‌یه‌‌‌ی كه‌‌ چالاكیی مرۆیی به‌‌‌سه‌‌‌ر هه‌‌‌‌ندێ له‌‌‌ت‌وپه‌‌‌تدا داده‌‌‌شكێنێ‌ و ئه‌‌‌و له‌‌‌تانه‌‌‌ش، كه‌‌ مۆرکی كات، زمان، چه‌‌‌شن ‌و دیسپلینی ئاكادیمییان پێوه‌‌‌یه‌‌، به‌‌‌سه‌‌‌ر یه‌‌‌كدا ‌داده‌‌‌خات.

لینک لە سایتی ناوەخت:
https://bit.ly/3TvmUP5
لینک لە تێلیگرام:
https://bit.ly/3TqHsIf

له‌دایكبوون به‌پێی به‌ڵێن
مەنسوور تەیفووری

ئه‌گه‌ر پێشتر ئه‌وه‌ «خزم و كه‌س»ه‌ كه ‌پشتیوانی تاكه‌كانه ‌و ده‌یانپارێزێت، ئه‌وه‌ی كه ‌ئاماژه‌یه ‌بۆ جۆری پێوه‌ندیی كۆن له‌سه‌ر بنچینه‌ی خوێن و بنه‌ماڵه‌ و خزمایه‌تی، كه‌ سنوورداره‌ و ناتوانێ یه‌كه‌ی گه‌وره‌تر درووست بكات،‌ له ‌ئێسته‌دا شتێكی نوێ به‌ناوی «خه‌ڵك» هاتووه‌ته ‌ئاراوه‌ كه‌ بنچینه‌كه‌ی له‌سه‌ر «به‌ڵێن» به‌ یه‌كتر دانه‌‌ و‌ تێیدا كه‌سانێك كه‌ یه‌ك ناناسن و ناهاوبنه‌ماڵه ‌و ناهاوخوێنن پێوه‌ندییه‌ كۆنه‌كانیان ده‌پچڕێنن بۆ ئه‌وه‌ی جه‌سته‌یه‌كی دیكه‌ له‌دایك ببێت، جه‌سته‌یه‌ك كه‌ ده‌توانێ هه‌موو كوردستان بگرێته‌وه‌ و لێیشی تێپه‌ڕێنێت. ئه‌گه‌ر پێشتر له ‌نێوان ئه‌ویدی جه‌هه‌ننه‌م بوو،‌ ئێسته‌ ‌توخمێكی نوێ هاتووه‌ كه دانیشتوانی یه‌ك شار و شاره‌كان پێكه‌وه ‌ده‌به‌ستێت و ده‌یانخاته‌ نێو پێوه‌ندییه‌كی نوێوه‌ و ده‌یانكات به ‌خه‌ڵكی كورد، خه‌ڵكێك كه‌ «تا ئێسته ‌وێنه‌ی نه‌بووه‌» و یه‌كه‌مجاره‌ ‌درووست ده‌بێت‌، ئه‌مه ‌ده‌كرێ وه‌ك چركه‌ی بونیادنه‌ری خه‌ڵك به‌پێی سیاسه‌ت سه‌یر بكرێت، رووداوێك كه‌ له‌رزه‌كانی، وه‌ك ته‌قینه‌یه‌وه‌یه‌ك له‌ ئاوێكی مه‌نددا، تا دووره‌ده‌ست و زه‌مه‌نی داهاتوو به‌ردوه‌ام ‌بێت.

لینک لە وێبسایتی ناوەخت
https://bit.ly/3CZHW2A

لینک لە تێلیگرام:
https://bit.ly/3gcYStS

بەئیرۆتیککردنی تراوما: خوێندەوەیەکی دەروونشیکارانە بۆ ڕۆمانی حەشری ئاشقان
دەشتی مەحمود

یەکێک لە پرسە گرنگەکانی ناو ڕۆمانەکە، سێکسواڵێتەیە، دواجار چارەنووسی تەواوی کارەکتەرەکان پەیوەند و بەندە بە ڕوانگە و کارپێکردەیی سێکسواڵێتەوە. وەکوو ئاشکرایە، لەناو کەلتورێکی نەریتی و ئیسلامزاڵی وەکوو کەلتوری کوردی، سێکسواڵێتە پرسێکی زۆر گرنگە بخرێتە بەر باس بەڵام هیچ قسەیەکی لەسەر ناکرێت. لەم ڕۆمانەدا چەندین ڕوانگە و ئاڕاستەی سێکسیی خراونەتە بەر باس کە شایەنی هەڵوێستە لەسەر کردنن. لەم نوسینەدا، هەوڵدەدەین بابەتی ئاڕاستەی سێکسواڵیتە، بە پشتبەستن بە دەروونشیکاریی شیبکەینەوە و پاڵنەر و هۆکانی دیاری بکەین. لێرەدا بەناو ڕوانگەی دەروونشیکارییدا تەنیا لەسەر داڕشتەبوونی هاوڕەگەزخوازی، مەم و لاس دەوستین.

لینک لە وێبسایتی ناوەخت:
https://bit.ly/3ECkERM

لینک لە تێلیگرام:
https://bit.ly/3CrhmOG