#علمای_شیعه #خواب_رؤیا #کشف_شهود ⚠️ جایگاه خواب و رؤیا، در فقه و استنباط حکم شرعیبسیار دیده و شنیدهایم که بر اساس خواب و رؤیا، حکمی از احکام را نفی یا إثبات کردهاند. این در حالی است که خوابِ غیر معصوم، غالب اوقات در اثر تصرّفات شیطانی یا مشکلات جسمی و پریشانی ذهن است. به فرض صادقه بودن هم حجیّت شرعی ندارد.
1⃣ شیخ مفید رحمه الله:
«... فإنا لسنا نثبت الأحكام الدینیة من جهة المنامات» _
باید توجّه داشت كه ما احكام دینى را به وسیله رؤیا و خواب اثبات نمىكنیم. (الفصول المختارة، ص ١٣٠)
2⃣ علّامه مجلسی رحمه الله پس از نقل یک روایت صحیح مینویسد:
«ثم إن هذا الخبر یدل على أن بالنوم لا تثبت الأحكام» _
این خبر دلالت میکند که با رؤیا و خواب نمیتوان احکام الهی را اثبات کرد. (مرآة العقول، ج ١۵، ص ۴۶٩) همچنین در (بحارالأنوار، ج ۵٨ ص ٢٣٨) بیان میکنند که
سیره متشرّعه عدم إعتنا به رؤیا در احکام شرع است، و تکیه بر ادلّه ظاهری و شرعی باید نمود.
3⃣ محدّث نوری رحمه الله:
«و لا یخفی علی الارباب النهی عدم کون الرؤیا طریقاً فی غیر الانبیاء فی الاحکام بأسرها.» _
بر عقلا و اهل فن پوشیده نیست که رؤیا برای غیر معصومین عليهم السّلام، در استنباط هیچ حکم فقهی به کار نمیآید. (دارالسلام، ج ۴ ص ١٩٠)
4⃣ محدّث بحرانی رحمه الله:
«... مجرد التخیّل و التصوّر لا یصح أن یترتب علیه حکم شرعی لا وجوبا و لا استحبابا.» _
با خواب و خیال، هیچ حکم واجب و مستحبّی را نمیتوان اثبات نمود. (الدرر النجفیة، ج۲ ص۲۸۳)
5⃣ سیّد مرتضی رحمه الله، بحثی دارد پیرامون
عدم حجیّت خواب غير معصوم و عدم کاشف بودن آن از حکم شرعی. (رسائل، ج ٢ص ١٣)
6⃣ ابن إدريس حلّی رحمه الله،
عمل به حکم شرعی بر اساس خواب و رؤیا را بی اساس میداند. نهایتا در امر مستحبّی مانند زیارت، فرد مختار است که عمل کند یا نه. (أجوبة مسائل، ص ٣١٢)
7⃣ شیخ حرّ عاملی رحمه الله، بابی دارد با عنوان: «لا يجوز العمل بالمنامات في الأحکام الشرعیة» و آنجا پس از نقل روایاتی مینویسد:
«
واجب است که در احکام شرعی به روایات اهل بیت علیهم السّلام استناد کرد، نه خواب و رؤیا که مشتمل است بر صدق و کذب.» (الفصول المهمة، ج ١ ص ۶٩٠)
8⃣ آیتالله
#جوادی_آملی در عدم حجیّت خواب در مباحث علمی و اعتقادی مینویسد:
«شاید سرّش آن باشد كه در آن صورت حدّ و مرزی برای رؤیا و مكاشفات عرفانی وجود نمیداشت و هر كس هرچه میخواست در عالم رویا میدید یا در عالم مكاشفه مشاهده میكرد؛ از امور سادهای مثل اینکه فلانی باید فلان مبلغ را به فلان كس بدهد؛ فلانی باید فلانی را به عقد خود درآورد یا به عقد فلانی درآید یا... گرفته تا امور مهمی مانند ادعای نیابت و سفارت از حضرت بقیةالله _ ارواحنا فداه _ و...، در نتیجه بسیاری از امور، واجب و بسیاری دیگر حرام میشدند و الزامات و التزامات فراوانی پدید میآمدند و راهی برای نفی و اثبات آنها نبود و خلاصه، سنگی روی سنگی بند نمیشد؛
در حالی كه معیار الزامات و التزامات فقهی در عصر غیبت آن است كه دیگران راه عالمانهای برای اثبات یا نفی آن داشته باشند و این، راهی جز استناد و اتكّا به ادله اربعه (كتاب، سنّت، عقل و اجماع) در استنباطات فقهی ندارد.» (ادب فنای مقرّبان، ج ۶ ص ١۴١)
✅ توجّه شود که این بحث دالّ بر عدم رؤیای صادقه نیست، بلکه محل بحث "استنباط و إثبات حکم شرعی با رؤیا" است. رؤیای صادقه و مبشّرات در جای خود قرار دارد، ولی از ادلّه احکام شرعی محسوب نمیشود.
⏭ مطلب بعد: بحث رؤیای صادقه و تعبیر خواب و انواع رؤیا. (ان شاء الله)
@moaveniyan_ir