تاریخ و فرهنگ ایران بزرگ

توصیف «شب» از زبان #فردوسی . ماجرای شبی که فردوسی خواب‌اش نمی‌برد!
منبع: https://goo.gl/dEl3lu
روشن‌گری کوتاه: این #شعر در پیش‌گفتار داستان « #بیژن و #منیژه » آمده است. گویا فردوسی در این شب تاریکِ شگفت‌انگیز و دل‌هره‌آور، به خواب نمی‌رفته است و دل‌تنگ بوده. از مهربان یار خود (همسر) می‌خواهد که ساز و می بیاورد و چنگ بنوازد و پس از دل‌شاد شدن از وی می‌خواهد داستانی از دفتری به #زبان #پهلوی ، بخواند تا فردوسی آن را به شعر درآورد. از این شعر آشکار است که فردوسی به متون و نوشته‌های به زبان پارسی میانه پهلوی دسترسی داشته و همسر او نیز یک دانشمند و زبان‌شناس بوده است که توانایی خواندن نوشته‌ها به زبان پهلوی را داشته و در نظم اثر #شاهنامه یاری‌رسان همسر خود بوده است.

اکنون توصیف بی‌مانند فردوسی از آن شب تیره را می‌توانید بخوانید:

شبی چون شبه روی شسته به‌قیر
نه بهرام پیدا، نه کیوان، نه تیر

دگرگونه آرایشی کرد ماه
بسیچ گذر کرد بر پیشگاه

شده تیره اندر سرای درنگ
میان کرده باریک و دل کرده تنگ

ز تاجش سه بهره شده لاژورد
سپرده هوا را به‌زنگار و گَرد

سپاه شب تیره بر دشت و راغ
یکی فرش گسترده از پر زاغ

نموده ز هر سو بچشم اهرمن
چو مار سیه باز کرده دهن

چو پولاد زنگار خورده سپهر
تو گفتی بقیر اندر اندود چهر

هرآنگه که برزد یکی باد سرد
چو زنگی برانگیخت زانگشت گرد

چنان گشت باغ و لب جویبار
کجا موج خیزد ز دریای قار

فرو ماند گردون گردان بجای
شده سست خورشید را دست و پای

سپهر اند آن چادر قیرگون
تو گفتی شدستی بخواب اندرون

جهان از دل خویشتن پر هراس
جرس برکشیده نگهبان پاس

نه آوای مرغ و نه هرای دد
زمانه زبان بسته از نیک و بد

نبد هیچ پیدا نشیب از فراز
دلم تنگ شد زان شب دیریاز

بدان تنگی اندر بجستم ز جای
یکی مهربان بودم اندر سرای

خروشیدم و خواستم زو چراغ
برفت آن بت مهربانم ز باغ

مرا گفت شمعت چباید همی
شب تیره خوبت بباید همی

بدو گفتم ای بت نیم مرد خواب
یکی شمع پیش آر چون آفتاب

بنه پیشم و بزم را ساز کن
به‌چنگ آر چنگ و می آغاز کن

بیاورد شمع و بیامد بباغ
برافروخت رخشنده شمع و چراغ

می آورد و نار و ترنج و بهی
زدوده یکی جام شاهنشهی

مرا گفت برخیز و دل شاددار
روان را ز درد و غم آزاد دار

نگر تا که دل را نداری تباه
ز اندیشه و داد فریاد خواه

جهان چون گذاری همی بگذرد
خردمند مردم چرا غم خورد

گهی می گسارید و گه چنگ ساخت
تو گفتی که هاروت نیرنگ ساخت

دلم بر همه کام پیروز کرد
که بر من شب تیره نوروز کرد

بدان سرو بن گفتم ای ماه‌روی
یکی داستان امشبم بازگوی

که دل گیرد از مهر او فر و مهر
بدو اندرون خیره ماند سپهر

ورا مهربان یار بشنو چه‌گفت
ازان پس که با کام گشتیم جفت

بپیمای می تا یکی داستان
بگویمت از گفته‌ی باستان

پر از چاره و مهر و نیرنگ و جنگ
همان از در مرد فرهنگ و سنگ

بگفتم بیار ای بت خوب چهر
بخوان داستان و بیفزای مهر

ز نیک و بد چرخ ناسازگار
که آرد بمردم ز هرگونه کار

نگر تا نداری دل خویش تنگ
بتابی ازو چند جویی درنگ

نداند کسی راه و سامان اوی
نه پیدا بود درد و درمان اوی

پس آنگه بگفت ار ز من بشنوی
بشعر آری از دفتر پهلوی

همت گویم و هم پذیرم سپاس
کنون بشنو ای جفت نیکی‌شناس

کانال تلگرامی ما👇
https://t.center/iranhistor