🟠چرا انسانها به فال و پیشگویی علاقه دارند؟ یک نگاه کوتاه تحلیلی.
انکدوت؛ مراجعی به من رجوع کرد و مدام اصرار بر تخفیف داشت. بعد از شروع توضیحات از رابطه مشخص شد که هفته ای یکبار دوشنبه ها ساعت ۱۰ صبح به فالگیر زنگ می‌زند و دوبرابر من به او میدهد. فالگیر همه چیز را در باره زندگی او می‌دانست. حتی سکس او با همسرش و یا صحبت های او با کارفرمایش. و چیزهای بسیار دقیق دیگر که شک برانگیز بود. چیزی نگذشت که ايشان فهمیدند که آن فالگیر قادر در یک رابطه عاطفی با همسر ایشان بود. شک از آنجا شروع شد که فالگیر مدام اصرار بر جدایی ایشان داشتند... بقیه حدس بزنید!
👈عوامل روانشناسی علاقه به فال و پیشگویی، همراه با پژوهش‌های مرتبط:
1.
اثر بارنوم (Barnum Effect): افراد توصیفات کلی را به خود مرتبط می‌دانند. این پدیده اولین بار توسط برت رام فورر (Bertram Forer) در آزمایشی در سال 1948 نشان داده شد، جایی که دانشجویان توصیفات یکسانی دریافت کردند اما آن را بسیار شخصی و دقیق یافتند. بعدها Paul Meehl آن را گسترش داد.
2.
خطای شناختی، تأیید تعصبی (Confirmation Bias): افراد به‌دنبال اطلاعاتی هستند که باورهایشان را تأیید کند. پیتر واسون (Peter Wason) در تحقیقاتش نشان داد که انسانها تمایل به جستجوی شواهد تأییدکننده دارند و شواهد مخالف را نادیده می‌گیرند.
3.
نیاز به کنترل و پیش‌بینی‌پذیری (Need for Control): نظریه جولیان راتر (Julian Rotter) درباره "مکان کنترل" نشان میدهد که افراد با مکان کنترل خارجی (External Locus of Control) بیشتر به فال و پیشگویی گرایش دارند، چون به نیروهای بیرونی وابسته‌اند.
4.
کاهش اضطراب (Anxiety Reduction): بر اساس نظریه فروید، افراد در مواجهه با ناامنی‌ها و اضطراب به مکانیزم‌های دفاعی مانند فال روی می‌آورند تا حس آرامش بیابند. در این باره توضیح خواهم داد.
5.
تفکر جادویی (Magical Thinking): پژوهش‌های ژان پیاژه (Jean Piaget) نشان داده‌اند که کودکان به‌طور طبیعی تفکر جادویی دارند، و این گرایش ممکن است در برخی افراد در بزرگسالی نیز باقی بماند.
6.
معناجویی (Meaning-Making): نظریه ویکتور فرانکل درباره "اراده برای معنا" نشان میدهد که افراد برای درک رخدادهای زندگی به پیشگویی‌ها تکیه می‌کنند تا حس هدف و معنا بیابند.
بنا به این نظریه ها پیشگویی بیشتر از واقعیت، پاسخی به نیازهای روان‌شناختی انسانها هستند.
اما گفتم که در باره نظریه فروید و مکانیسم دفاعی بیشتر توضیح خواهم داد. نظریه فروید درباره کاهش اضطراب به‌طور خاص به مفهوم مکانیزم‌های دفاعی و نحوه مدیریت ناخودآگاه اضطراب اشاره دارد. فروید معتقد بود که ذهن انسان از مکانیزم‌هایی استفاده میکند تا با احساسات و افکار ناخوشایند ناشی از ترس، عدم قطعیت، یا تضادهای درونی کنار بیاید. علاقه به فال و پیشگویی می‌تواند به‌عنوان یکی از این مکانیزم‌های دفاعی عمل کند.
اگر به جزئیات نظریه فروید نگاه کنیم پی میبریم که چرا انسانها برای رهایی از رنج اضطراب به فال پناه می اورند:
1. اضطراب ناشی از عدم قطعیت:
فروید معتقد بود که ناشناخته‌ها یا موقعیت‌های پیش‌بینی‌ناپذیر عامل اضطرابند. ذهن برای مقابله با ان، به‌دنبال ابزاری می‌گردد که این ابهام را کاهش دهد. پیشگویی این نقش را ایفا میکند و با ارائه پاسخ‌های ظاهراً مشخص، اضطراب را تسکین میدهد.
2. رابطه با مکانیزم‌های دفاعی:
جا‌به‌جایی (Displacement): ذهن از طریق پیشگویی، نگرانی از آینده را به یک منبع خارجی منتقل میکند، مثلاً به کارت‌ها یا پیشگو.
انکار (Denial): برخی افراد ممکن است از طریق فال، واقعیت‌های ناخوشایند را نادیده بگیرند و به پیش‌بینی‌هایی دلگرم‌کننده تکیه کنند.
توجیه (Rationalization): فال می‌تواند به‌عنوان راهی برای منطقی جلوه‌دادن تصمیمات یا اتفاقات زندگی استفاده شود.
3. نقش ناخودآگاه:
فروید باور دارد که ناخودآگاه به‌طور مداوم به‌دنبال کاهش تنش و اضطراب است. فال و پیشگویی به ناخودآگاه حس امنیت کاذب می‌دهند و به فرد کمک میکند تا با ترس‌های عمیق‌تر خود کنار بیایند.
فرض کنید فردی درباره آینده شغلی خود نگران است. این اضطراب ممکن است در ناخودآگاه او با احساس بی‌کفایتی یا ترس از شکست مرتبط باشد. با مراجعه به فالگیر یا پیش‌بینی آینده، این فرد پاسخ‌هایی می‌گیرد که به او حس امیدواری یا کنترل میدهد، حتی اگر این پاسخ‌ها مبنای واقعی نداشته باشند.
نقد بر فروید:
البته این دیدگاه فروید توسط روان‌شناسان معاصر مورد بحث قرار گرفته. برخی معتقدند که نقش
#فال و
#پیشگویی فراتر از
#مکانیزم‌های_دفاعی است و می‌تواند با
#فرهنگ،
#باورهای_جمعی، و نیاز به معنا نیز مرتبط باشد. بااین‌حال، تحلیل فروید یک پایه مهم برای درک علاقه به فال در سطح فردی است. چرا که در همان فرهنگها افراد دیگر متفاوت رفتار می کنند.
دکتر موریس ستودگان
Channel ID:
think➕ 
