پیشینهٔ این ترانه به دوران جنگ جهانی دوم در ایران بازمیگردد. در سپتامبر ۱۹۴۱، متفقین ایران را اشغال کردهبودند. ایدهٔ این شعر از دیدن وضعیت اسفبار کشور، بهخصوص اهتزاز پرچم متفقین از پادگان استرآباد به شاعر الهام شد.
روزی
#حسین_گل_گلاب در راه ملاقات با آقای
#خالقی در خیابان شاهد درگیری دو سرباز ایرانی و انگلیسی بود که در آن وضع سرباز انگلیسی به سرباز ایرانی که درجه بالاتری نیز نسبت به آن داشت سیلی زد و سرباز ایرانی به خاطر شرایط وقت که ایران در اشغال بود هیچ کاری نکرد.
#گل_گلاب با دیدن این صحنه با چشمانی اشکبار به دیدار
#خالقی رفت و جریان را بازگو کرد. او میگوید شعری خواهم گفت تا ایران و روح ایرانی در آن زنده ماند.
#خالقی نیز میگوید که من آهنگ آن را تنظیم میکنم و
#بنان که آنجا بود نیز میگوید من هم شعر را خواهم خواند. حسین گلگلاب در این باره گفتهاست:
در سال ۱۹۴۴، در شرایطی که چکمههای نیروهای اشغالگر هر
وطنپرستی را میلرزاند، من ایدهٔ این شعر به ذهنم رسید. سپس پروفسور خالقی موسیقی آن را نوشت و در برابر همهٔ مقاومتهای سیاسی، این ترانه راه خود را به دل و روح مردم پیدا کرد.
#اجراهای_گوناگوننخستین اجرای آن، در ۲۷ مهرماه ۱۳۲۳ در تالار دبستان نظامی دانشکدهٔ افسری با صدای
#غلامحسین_بنان در خیابان استانبول دو شب متوالی برگزار شد. سرود «ای ایران» آنقدر اثر کرد که شنوندگان تکرار آن را خواستار شدند و سه بار تجدید شد. استقبال و تأثیر این سرود باعث شد که وزیر فرهنگ وقت، هیئت نوازندگان را به مرکز پخش صدا دعوت کرد تا صفحهای از آن ضبط و همه روزه از رادیو تهران پخش شود. اجرای دیگر، مربوط به سالهای ۱۳۳۷ تا ۱۳۴۲ در برنامه گلها است که
#غلامحسین_بنان این سرود را خواند. در سال ۱۳۵۰ نیز اُپرای رادیویی این سرود با همکاری ارکستر بزرگ رادیو تلویزیون ملی ایران با رهبری
#فرهاد_فخرالدینی و خوانندگی
#اسفندیار_قرهباغی انجام گرفت. دو اجرای دیگر از این اثر نیز یکی با صدای
#حسین_سرشار و دیگری با صدای
#رشید_وطندوست موجود است.
بعد از انقلاب ۵۷ چند نفر به جرم همکاری در تهیه این سرود زندانی شدند و خواندن آن جرم به حساب آمد اما پس از مدتی از آن برای تهییج سربازان در جنگ ایران و عراق استفاده شد و خواندن آن آزاد گردید.
در سال ۱۳۶۹
#گلنوش_خالقی، دختر
#روحالله_خالقی که برای بیست و پنجمین سالروز درگذشت پدرش در تهران بود، این سرود را با تنظیمی دوباره برای ارکستر، تکخوان و آواز گروهی تنظیم کرد که در آلبوم
#می_ناب توسط انتشارات سروش منتشر شد. تکخوان در این نسخه،
#رشید_وطندوست است
ای ایران ای مرز پرگُهرای خاکت سرچشمهٔ هنر
دور از تو اندیشهٔ بَدان پاینده مانی تو جاودان
ای، دشمن اَر تو سنگ خارهای مَن آهنم
جان من فدای خاک پاک میهنم
مهر تو چون، شد پیشهام
دور از تو نیست، اندیشهام
در راه تو، کِی ارزشی دارد این جان ما
پاینده باد خاک ایران ما
سنگ کوهت درّ و گوهر است
خاک دشتت بهتر از زَر است
مهرت از دل کِی بُرون کنم
بَرگو بی مهرِ تو چون کنم
تا، گردش جهان و دور آسمان به پاست
نورِ ایزدی همیشه رَهنمای ماست
مهر تو چون، شد پیشهام
دور از تو نیست، اندیشهام
در راه تو، کِی ارزشی دارد این جان ما
پاینده باد خاک ایران ما
ایران ای خٌرّم بِهِشت من
روشن از تو سرنوشت من
گَر آتش بارد به پِیکرم
جز مهرت در دل نپرورم
از، آب و خاک و مهرِ تو سِرشته شٌد گِلم
مهر اگر برون شود تهی شود دِلم
مهر تو چون، شد پیشهام
دور از تو نیست، اندیشهام
در راه تو، کِی ارزشی دارد این جان ما
پاینده باد خاک ایران ما
@sazochakameoketab 🌿🍂🌿🍂🌿🍂🌿🍂🌿🍂🌿🍂