فرنگی مآبی سیدحسن
#تقی_زاده:
تقیزاده در شمارۀ اول دورۀ جدید ماهنامه کاوه با خط نستعلیق نوشت:
« ایران باید ظاهراً و باطناً و جسماً و روحاً فرنگیمآب شود و بس».
این سخن هیاهوها برانگیخت که هنوز ادامه دارد. او سالها بعد نظر جنجالی خود را در نامهای که به
#ابوالحسن_ابتهاج نوشته و در سال ۱۳۲۸ منتشر شده، توضیح داده است. این نامه را استاد
#افشار بازنشر کرده است. حتما هنگام ارزیابی نسبت تقیزاده با تمدّن و فرهنگ غرب این توضیحات را هم باید مدّ نظر قرارداد:
👈 «اگر من مردم را در ۲۷ سال قبل به اخذ «تمدّن فرنگی» از ظاهر و باطن و جسمانی و روحانی تشویق کردهام هیچوقت قصد اینگونه تقلید مجنونانه و سفيهانه تجملّی نبوده بلکه قصد از «تمدّن ظاهری» فرنگ، پاکیزگی لباس و مسکن و امور صحّی [= بهداشت] و تمیزی معابر و آب توی لوله و آداب پسندیدۀ ظاهری و ترک فحش قبیح در معابر و تفانداختن به زمین و تقیّد به آمدنسروقت و اجتناب از پرحرفی بیمعنی و بیقیمتی وقت و هزاران اصول و آداب که میتوانم ده صفحه در شرح آنها بنویسم، بوده است و مراد از «تمدّن روحانی» میل به علوم و مطالعه و بنای دارالعلومها و طبع کتب و اصلاح حال زنان و احتراز از تعدّد زوجات و طلاق بیجهت و زناشویی دهساله و پاکی زبان و قلم و احترام و درستکاری و دفع فساد و رشوه و مداخل و باز هزاران (به معنی حقیقی کلمه) امور معنوی و حقوقی و اخلاقی و آدابی دیگر بوده که تعداد آنها هم ده صفحه دیگر میشود.
و اگر جوانان ما مخيّر باشند در اخذ ظواهر بیمعنی یا کممعنی «تمدّن فرنگی» و یا اخذ معنویات و ترک ظواهر، من بدون یک ثانیه تردید، ترجیح میدهم که وکلای مجلس قبای قدک و لباس گشاد هفتاد سال قبل را بپوشند و ریش داشته باشند ولی اگر جلسه ساعت سهونیم اعلان میشود، ساعت پنج نیایند و ششونیم رئیس به تالار جلسه نرود که نیمساعت دیگر برای حصول اکثریت منتظر شود و بیستدقیقه پس از حصول اکثریت باز جمعی برای سیگار و چایی و صحبت بیرون بروند و باز جلسه از اکثریت بیفتد تا آنکه همه ریش و سبیل را بتراشند و یقهآهاری تازهزده، شیک و شنگول، بركلّ آداب اجتماعی پسندیدۀ فرنگی پشت پا بزنند.
بدبختانه ما نه تمدّن ظاهری فرنگستان را گرفتیم و نه تمدّن معنوی آن را. از تمدّن ظاهری جز فحشاء و قمار و لباس میمونصفت و خودآرایی با وسایل وارده از خارجه و از تمدّن باطنی آنها نیز هیچ نیاموختیم جز آنکه انکار ادیان را بدون ایمان به یک اصل و یک عقیدۀ معنوی دیگر، فرنگیمآبان ما آموختند. در این باب سخن آنقدر زیاد است که در پنجاه صفحه هم نگنجد»
👉منبع:
افشار-ایرج ،
#زندگی_طوفانی( خاطرات سیدحسن تقیزاده) صص۶۷۲-۶۷۳
t.center/tarikhdartarazoo 🏛