نقدی بر مطالعات پسااستعماری✍️ #میلاد_روشنیپایان🔢بخش نخست
در اواخر دههی هفتاد میلادی، زمانی که مطالعات پسااستعماری به یکی از شاخههای مد روز در مطالعات فرهنگی بدل شده بود، ادوارد سعید با کتاب شرقشناسی ظهور کرد. هدف شرقشناسی، که اصطلاحی با معنای یکسر منفی بود، نقد نگاه غربی به شرق، یا به بیان دقیقتر، نقد دیدگاه مستشرقان عمدتاً قرن نوزدهمی غرب به فرهنگ شرق بود. چکیدهی این نقد آن بود که غربیها در نگاه به شرق صرفاً دیدگاهی زیباشناسیک و غریبدوست، یعنی نگاهی صرفاً بر پایهی استتیک و اگزوتیسم، داشتند و آن را فقط در خور الهامهای شاعرانه و هنری میدانستند، و نه راهی جدید برای احترام به حقیقتی جدید.
آنچه نظرگاه سعید را مقبول میکرد، تکیهی او بر نگاه عمدتاً نژادپرستانهی این مستشرقان بود. در واقع او دستکم در این مورد به درستی تشخیص داد که این مستشرقان با مشاهدهی فرهنگ عقبماندهی شرق، به ویژه در امور مدنی و سیاسی، به سوی نوعی نژادپرستی ذاتگرایانه در مردمشناسی گرایش یافتند.
اما هدف اصلی "شرقشناسی" این نبود، بلکه هدف مهمتر، که با عنوان "شرقشناسی وارونه" شناخته میشود، ایدهای مطلقاً خطرناک بود که در زمانهی تئوریهای کانستراکتیویستی همچون آواز سیرنها روح یاغی روشنفکران اروپای دههی شصت و هفتاد را به سوی خود خوانده بود. صورتبندی این هدف ساده است: فرهنگ سنتی شرق در تمام شئون خود هویتی ممتاز و برتر دارد که صرفاً با نگاه تخریبگر غربیها بدنام شده است. از این رو وظیفهی روشنفکر عصر جدید که باید روحی در جهان بیروح میدمید، احیای این هویت در پرتو مطالعات پسااستعمارگرایی بود. چنین شد که بلافاصله موجی از ارتجاعیترین و عقبماندهترین ایدهها مشروعیت آکادمیک یافتند. ادامهی منطقی این جریان امکان نوعی فرصتطلبی تفسیری را مهیا کرد تا مهلکترین ایدههای غیرانسانی فرصت دفاع بیابند. این ایدهها در تاریخ غرب نیز حضور داشتند اما در پرتو تئوریهای انتقادی غیرقابل دفاع شده بودند. اما همین ایدهها در شرق، با عذاب وجدان غربی، "فرهنگ متفاوت" نامیده شد.
بر پایهی این نگاه جدید، دیگر نظام کاستی و مطلقاً فاشیستی هندوها همان چیز بدنامی نبود که غربیها معرفی کرده بودند بلکه ریشه در نوعی حکمت کیهانی داشت که از دید غربیها پنهان مانده بود، به همین ترتیب تفاوت فرهنگی مانع میشد تا غربیها جایگاه کنیزها و غلامها در حرمسراهای سلاطین مسلمان، و جایگاه زنان در شریعت را درک کنند. بنابراین تکیهکلام جدیدی به فرهنگ سیاسی در حقوق بینالملل اضافه شد: "باید به تفاوتهای فرهنگی احترام بگذارید"
ادامه دارد
#شرق_شناسی #نسبی_گرایی #فرهنگ
🌎📚 @sociologycenter 📚🌍