به مناسبت ۵ مرداد چهلمین سالروز درگذشت محمدرضا پهلوی محمدعلی #فروغی در دو رویداد اساسی تاریخ سلطنت #پهلوی، یعنی دو انتقال مهم حکومت از قاجار به پهلوی، و از رضاشاه به محمدرضاشاه نقش اساسی داشته است. بسیاری نیز ازهمینرو به ملامت وی پرداختهاند؛ اما باید توجه داشت که فروغی برای اینکه ایران از قافلۀ پیشرفت غرب بازنماند و بتواند با رهایی از نابسامانیها خود را با جهان مدرن همسو سازد و به ثبات و امنیت برسد، براساس شناختی که از ساختار جامعه و باورهای دیرینۀ ایرانیان داشت، مصلحت کشور را در سلطنتی دیگر با ایجاد حکومت مرکزی نیرومند دید و چون میدانست که این کار از احمدشاه قاجار برنمیآید به حمایت از رضاخان سردارسپه پرداخت. هنگامی هم که دید وجود رضاشاه دیگر ضامن نیل به آن اهداف نیست، به دست خود نامۀ استعفای او و تفویض سلطنت به پسرش محمدرضا را نگاشت. فروغی این نکته را باور داشت که مردم پیرو سرانشان هستند (الناس علی دین ملوکهم) و اگر طبقۀ حاکم به خیر و صلاح بگراید، خودبهخود جامعه نیز به سوی راستی و نیکی گام برمیدارد و بهتدریج زمینه برای آزادی و آبادی فراهم میآید؛ اما اگر حاکمان فاسد و جاهل باشند، مملکت یکسره در فساد و جهل فرومیرود. او در آن زمان جامعه را مستعدّ پذیرش دیگرگونی بنیادین سیاسی و آزادی کشورهای غربی نمیدید و بهدور از هیجانزدگی و خیالبافیهای آرمانی، با نگاهی منطقی، جامعهشناسانه و واقعگرایانه به اصلاح تدریجی میاندیشید (و امروز ما بسیار آسانتر از همروزگاران او میتوانیم دربارۀ صحّت این اعتقادها داوری کنیم).
فروغی دربارۀ این عقیدۀ خود در حمایت از رضاشاه (چند سال پس از استقرار حکومت پهلوی) گفته است: «ممکن است اشتباه کرده باشم؛ اما صحیح یا غلط عقیدهام این است... ببینید پستفطرتیِ قاجاریه چهطور رذالت را در ملّت ایران رواج داده است و وجود شاهنشاه پهلوی در همین چهار پنج سال اخیر، با آنکه دورۀ کشمکش و انقلاب بوده، چه تأثیر خوشی داشته است» (برگرفته از کتاب در دستِ چاپِ نامههای فروغی). https://t.center/roshananemehr