در سالروز درگذشت فروغ
#فرخزاد، به گزارش تلفیق شعر و موسیقی تصنیفی با همین موضوع میپردازم. میگویند موسیقی خوب بر اثرگذاری شعر میافزاید. یکی از نمونههای خوب آن تصنیفی است که سامان صمیمی بر شعر «مرگ من» فروغ ساخته و علیرضا قربانی بهخوبی آن را اجرا کرده است.
مرگ من روزی فراخواهد رسید...
در زمستانی غبارآلود و دور...
موسیقی سنتی ایرانی را در تصویرسازی و بیان حالات مختلفی که مثلاً در یک فیلم میبینیم الکن و کمتوان میدانند؛ چون از اساس برای کار دیگری ساخته شده است. این داوری یکسره بیراه نیست؛ ولی میتوان با تمهیداتی در جامهای نو از موسیقی ایرانی نیز برای دستیابی بدین اهداف سود جست. صمیمی با برگزیدن ارکستر زهی (ویلن، ویولا، ویلنسل و کنترباس، از موسیقی جهانی) و دادن نقش سولو به کمانچه (ساز سنتی) توانسته به شکلی ستایشبرانگیز بدین هدف نزدیک شود.
اوج دراماتیک شعر، که شاید در خواندن از روی متن به آن پی نبریم، در تصنیف بهگونهای درخشان تصویر شده است؛ جایی که فروغ از پوسیده شدن قلب خود در خاک گور سخن میگوید و از حسرتی که از دوری قلب خود و قلب یارِ زندهاش دارد:
بيتو، دور از ضربههاي قلب تو
قلب من ميپوسد آنجا زير خاک
آن روز پس از مرگ، من در خاکم و قلبم به قلب تو که در سینهات میتپد نزدیک نیست. فروغ بیآنکه سخنی از هماغوشی بگوید به آن اشارهای ظریف کرده است. در حالتی که دو تن یکدیگر را در آغوش میگیرند قلبشان (از نظر جسمی) به یکدیگر نزدیک میشود.
نکتۀ نهفتۀ دیگر اینکه پوسیدن قلبِ مرده امری طبیعی است؛ ولی بافت شعر به ذهن مخاطب اجازه میدهد علت پوسیدن قلب فروغ را نیز دوری از قلب محبوب بداند.
در مواجهه با این صحنۀ تکاندهنده، فضای موسیقیِ زمینه به شکل ایستا و یخزده درمیآید. وقتی خواننده «بیتو» را میخواند لحظهای همه خاموش میشوند و سپس ارکستر زهی در همراهی با او به کششهای ممتد کمحجم روی میآورد و قربانی بیت یادشده را با دقت بر مخارج حروف و تأکیدی بجا بر صامتهای آغازین واژهها، که هولانگیزی تصویر را تشدید میکند، چهار بار تکرار میکند. این تکرارها نمونۀ آشکار تکرارِ سنجیده و شایسته است؛ زیرا تدریجی بودن پوسیدن در خاک و اندوه و حسرت آن را بهخوبی بازتاب میبخشد. در تکرار سوم بیت، با «ضربههای قلب تو» پیانو وارد میشود و گویی تداعی تپشهای قلب دوست را به عهده میگیرد. نفسگیریهای خواننده عمدی و شگردی آزموده در جهت افزودن بر التهاب مفهومی شعر است و در بار چهارم تکرار بیت، به اوج خود میرسد. پس از خبر پوسیدن قلب عاشق در خاک، کمانچه با لحنی سوگوارانه، که مناسب شخصیت صوتیاش است، بر این درد میموید.
https://t.center/roshananemehr