گفتوگو
#روزنامه #شهروند 1-9-96 با دکتر «
#مهدی_زارع» استاد و عضو هیأتعلمی پژوهشگاه بینالمللی
زلزلهشناسی و مهندسی
زلزله در رابطه با گسلها و مناطق
زلزله خیز ایران "
#زلزله_در_نمیزند" (بخش-2) پیشبینی نتیجه کار علمی است و هر پدیده طبیعی براساس روش علمی قابل پیشبینی است، بنابراین پیشبینی
زلزله (معرفی زمان، مکان و انداره رخداد مهم بعدی) نیز علیالاصول ممکن است، ولی اکنون پیشبینی زمان و اندازه رخداد مهم بعدی بهصورت قطعی یا با دقت بالا (عدمقطعیت کم) هنوز ممکن نیست. جالب است که بدانید پیشبینی
زلزله یکی از قدیمیترین فعالیتهای انسان
در تمدنهای باستانی (مانند چین) بوده است. درواقع مردمان چین باستان به
زلزله بهعنوان یک چالش نگاه میکردند و میخواستند این چالش را حل کنند.
در دنیای امروز اما نگاه محققان و پژوهشگران به مقوله پیشبینی
زلزله علمیتر شده است. درحال حاضر دادههای لرزهای از نواحی مختلف
در دسترس یکی از پیشنشانگرهای لرزهای است که بر روی آنها مطالعه میشود. روشهای آماری پیشرفته برای مطالعه توزیع
زلزلهها و نرخ لرزهخیزی مناطق مختلف ایران
در کنار اطلاعات تنوع زیستی نیز یکی دیگر از روشهای علمی مطالعه برای پیشبینی
زلزله است.
مکانیزم دفاعی حیوانات چیست که چند ثانیه زودتر از انسان
زلزله را تشخیص میدهند؟
از پویش رفتار موجودات زنده میتوان برای پیشبینی
زلزله بهرهگرفت. درواقع شواهد پیشنشانگری زیستی و شواهد پیشنشانگر براساس رفتار میکروارگانیسمها یکی از ابزارهایی است که امکان پیشبینی
زلزله را فراهم میکند. بنابراین این نشانگرها و رفتارهای جانداران قبل از وقوع
زلزلهها نیز یکی از ابزارهایی است که میتوانیم
در پیشبینی
زلزله از آن استفاده کنیم، البته بهطور قطع این روش باید به شکل علمیتری ساماندهی شود.
میگویند هر چقدر از آخرین
زلزله در مناطق
زلزلهخیز دور شویم، تخریب
زلزله بیشتر میشود. مثلا میگویند چون سالهاست
در تهران
زلزله نیامده اگر بیاید، تخریب بسیار بیشتری خواهد داشت. درواقع
در افکار عمومی
زلزله را شبیه به فنری تصور میکنند که بهتر است زودبهزود آزاد شود تا اینکه سالها بگذرد، چراکه فنر هرچه بیشتر تحتتأثیر قرار بگیرد، آزادسازی آن با شتاب و قدرت بیشتری خواهد بود. آیا این تصور درست است یا صرفا برخاسته از افکار
عامه است؟
بله، این موضوع به نبود لرزهای مربوط است، وقتی یک مدت طولانی زمینلرزهای رخ ندهد و ضمنا گذشته منطقهای به دقت شناخته شده نباشد، همچنین
در این منطقه گسلهای پنهان هم وجود داشته باشد، ممکن است از محل گسلها، دوره بازگشت آنها و میزان انرژی و نبود لرزهای
در آنها اطلاع کافی نداشته باشیم. مثلا
در تهران نقشه گسلها از سالهای دهه ١٣٥٠ شمسی توسط محققان سازمان زمینشناسی کشور از طریق برداشتهای سطحی مطالعه و تهیه شده است. گزارش شماره ٥٦ سازمان زمینشناسی کشور نتایج این بررسیها را تا آن زمان به نمایش میگذارد. بررسیهای نقشههای ژئوفیزیکی و مطالعه خطوارههای مغناطیسی و روندهای لرزهخیزی نمایانگر وجود گسلهای پنهان
در گستره شهر تهران، منطقه بین تهران - کرج و
در گستره کل استان تهران است. این گسلها میتواند بهعنوان گسلهای لرزهزا موجب رخداد
زلزلههای مخرب نظیر
زلزله ١٠شهریور ١٣٤١ بوئینزهرا شود. محققان نشان دادهاند که بالاآمدگی رشته کوههای زاگرس
در حدود ٥میلیون سال اخیر باعث شده دو ورقه عربی و ایران
در این مدت حدود ٣٠درصد کوتاه شوند. بنابراین انتظار رخداد زمینلرزهها روی گسلهای فعال
در بازگشتهای منظم طبیعی است و هرچه این رخداد با وقفه روبهرو شود، با رخداد زمینلرزههای شدید و
در فاصلههای کوتاهتر بعدی میتواند
جبران شود.
کدام قسمتهای ایران بیشترین احتمال
زلزله را دارد؟
بهطور متوسط حدود ١٠درصد از میزان تغییر شکل
در پوسته زمین
در ایران بهصورت رخداد زمینلرزه (و حدود ٩٠درصد بهصورت بیلرزه) خود را نشان میدهد. این میزان
در رشتهکوههای زاگرس
در جنوبغرب ایران حدود ٣درصد بهصورت رخداد زمینلرزه و
در شمال ایران (به ویژه
در ناحیه البرز و کپهداغ) به حدود بیش از ٣٠درصد (حدود ٧٠درصد بیلرزه) و حدود ١٣درصد
در ناحیه لوت
در شرق ایران میرسد. با این توصیف
در رشتهکوههای زاگرس بیشترین رخداد زمینلرزهها وجود دارد که این زمینلرزهها معمولا دیربهدیر رخ میدهند. اما
در شمال و مرکز ایران
زلزله بیشتر رخ میدهد.
پسلرزهها همیشه خفیفتر از
زلزله هستند؟
معمولا بله، مگر آنکه زمینلرزه دیگری بر روی گسل مجاور با بزرگای بیشتر رخ دهد، یا روی همان گسل
زلزله بزرگتری رخ دهد که
در آن صورت به رخداد
زلزله نخست پیشلرزه میگوییم و رویداد بزرگتر بعدی لرزه اصلی است، نه پسلرزه.
این روزها که بحث زیادی
در مورد
زلزله بین مردم وجود دارد باز
در افکار عمومی مطرح شد که ...