شاه فرتوت ابریقستان

‍ درباره مناظره غنی نژاد و علیزاده
(و نگاهی به افت و خیز جامعه مدنی ایران از مشروطه تا به امروز)

✍🏻 #محمدرضا_اسلامی

بگذارید پیش از پرداختن به مباحث مطرح در مناظره #غنی‌نژاد و #علیزاده نگاهی به برخی حواشی این اتفاق داشته باشیم.
گاه حواشی از اصل می‌تواند مهمتر باشد.

۱- مناظره در حوالی نیمه شب به وقت ایران تمام شد. حوالی ساعت سه سحرگاه وب سایت اکو ایران (مربوط به اخبار اقتصادی) ویدئوی دانلود شدۀ این مناظره را در کانال تلگرامش قرار داد. همان حوالی اوقات سحر (به صبح نرسیده) این فایل در کانال یوتیوب اکو ایران هم قرار گرفته بود. نزدیک ساعت چهار سحرگاه کانال تلگرام هفته‌نامه تجارت فردا چندین بُرش ادیت شده از ویدئوهای این مناظره را در کانالش قرار داد.
چه حس می‌شود؟ یک گفتگوی نظری (که شاید موضوعی "حوصله سربر" به نظر برسد) در فضای فعلی جامعه روشنفکری ایرانی تا به این حد دینامیک (به دقیقه و ساعت) دنبال می‌شود و انعکاس می‌یابد.

۲- غنی‌نژاد عمری را در مباحث نظری صرف کرده است. خوانده و تدریس کرده و... ولی از موضعِ هیجان و خشم وارد بحث نمی‌شود. یک شروع شمرده، متین و آرام.
از موضِع نخوت هم وارد گفتگو نمی‌شود. گمان نمی‌کند که من بیش از طول عمر این جوان کتاب خوانده‌ام و مرا با او حرفی نیست. از موضع "بیان" وارد بحثی مهم و نظری می‌شود.

۳- می‌توان با غنی‌نژاد مخالف بود (یا موافق). می‌توان با علیزاده مخالف بود (یا موافق). ولی یک واقعیت نباید فراموش شود:
آیا گفتگویی در این تراز و در این سطح در فضای روشنفکری عربستان شکل می‌گیرد؟ در رسانه‌های عراقی چطور؟ چند سال دیگر باید سپری شود تا محصولات نظام آموزش عالی در افغانستان بتوانند در خصوص مباحث نظری در این تراز به گفتگو/مناظره بنشینند؟ در تاجیکستان امروز آیا چنین مباحثی در رسانه در جریان است؟

بحث، تفاخر به کشورهای اطراف نیست اما ذکر یک واقعیت (fact) است.
غنی‌نژاد خود را ادامه جریان مشروطه می‌داند. و این امری است صحیح.
جریان مشروطه جریانی مبتنی بر #آزادیخواهی و #روشنفکری بود که در ایران صدوپنجاه سالِ پیش شروع شده و غنی‌نژادِ امروز، ادامۀ آن هویت است.

این نکته نباید فراموش شود که سرزمین ایران (با وجود همه افت و خیزهایش) از ۱۵۰ سال قبل تا به امروز مسیری دشوار پیموده، و سالخورده پیری درسخوانده، همچون غنی‌نژاد، نمونه و تمثالی از «ادامه» جریان مشروطه است.

۴- بحث غنی‌نژاد درباره نظریات جان لاک و آدام اسمیت در نُه دقیقه بیان شد. ولی عصاره و فشردۀ یک ترم گفتگوی دانشگاهی را بیان کرد. کاری که به نظر سهل می‌رسد ولی فقط یک معلم پیر می‌تواند اینگونه هنرمندانه بحثی چندصدساله را در ۹ دقیقه با بیانی شمرده بر زبان بیاورد.
تک به تک واژه‌ها و کلمات را دقیق و عمیق انتخاب کرد. (ویدئوی پیوست)

۵- علی علیزاده مخالفان بسیار دارد. موافقان و طرفدارانی هم دارد. ولی یک نکته را درباره علیزاده نباید فراموش کرد. او کسی است که خودش رسانه خودش را ساخته است. این گزاره ممکن است برای مخالفان علیزاده (که بنده هم از جمله مخالفان دیدگاه‌هایش هستم) صعب باشد ولی یک واقعیت است. علی علیزاده می‌توانست با همان مدرک برق شریف روز و روزگار عمر را به کار در یک شرکت مهندسی بگذراند. همچنین می توانست با مدرک فلسفه دانشگاه Middlesex University به تدریس بپردازد. ولی او نه در مسیری که والدینش می‌خواستند گام گذاشته و نه به شغلهای متعارف پرداخته.
او به سمت رسانه رفته ولی "خود" رسانه‌ای برای خودش ساخته.
علیزاده اشتباه‌های بسیار داشته (و دارد) ولی یک نکته درباره او را نباید فراموش کرد: او departed است.

۶- غنی‌نژاد می‌گوید: انسان آزاد است و حق مالکیت انسان، حقی الهی است. او می‌گوید: به «فلسفه آزادی» باید فکر کنیم. با آزاد گذاشتن انسانها (که حق طبیعی انسان است)، عملکرد (Performance)ی از انسان را شاهد خواهیم بود که «سر ریزِ آن آزادی» ثروت بیشتر و رفاه است.

۷- اینکه در تلویزیون جمهوری اسلامی بیان می‌شود که:
«"مدرنیته" از دلِ اندیشه‌های مذهبی مسیحیت بیرون آمده»
شاید نقطه عطفی در طرح مباحث نظری و دینی به حساب بیاید. در صداوسیمایی که سنتور و سه‌تار اجازه به تصویر کشیده شدن نداشت، بیان گزاره‌های مشابه گزاره بالا درباره اندیشه‌های مذهبی مسیحیت، بدیع است.


۸- «صنعت شکلات سازی» تنها صنعتی است در ایران که دولت در آن دخالت نکرده! این مثالی که غنی‌نژاد در سخنانش استفاده کرد، گویای حرفهای بسیاری بود…



ویدئو: فیلم کامل مناظره‌ دکتر #موسی_غنی‌نژاد و #علی_علیزاده در برنامه "شیوه" با موضوع مکتب اقتصادی ایران و ارتباط آن با لیبرالیسم.

#شاه_فرتوت_ابریقستان
@Oldkingofebrighestan