🔴 گرامیداشت بیست و ششامین سالروز درگذشت مهندس مهدی بازرگان ـ 4
🔷 نگرش مهندس بازرگان در باره سیاست بر مبنای دین
🔻 امیر طیرانی@iranfardamag🔹يكي از ويژگي هاي جريان نوگرايي ديني كه توسط سيدجمال الدين اسدآبادي پايه گذاري شد دخالت در امر اجتماعي به مثابه يك وظيفه ديني بود . از نگاه قائلان به اين انديشه عدم دخالت در سرنوشت مردم وجامعه از سوي يك فرد مسلمان همانند عدم انجام ساير تكاليف و احكام شرعي به شمار مي رود.
🔹از جمله چهره هاي شاخص و پيشروان اين تفكر در ايران مهندس مهدی بازرگان بود . با اين حال وي بعد از پايان تحصيلات در فرانسه و بازگشت به ايران تا نزديك به دو دهه از ورود به عرصه سياست خودداري كرد . در اين دوران او علاوه بر فعاليت در زمينه دانشگاهي، فعاليت هاي فكري خود را به مبارزه با دو جريان فكري آن روز يعني رواج انديشه هاي ماديگري از يك سو و انديشه بهاييت معطوف ساخت .
🔹بازرگان نه تنها خودتا پايان دهه 1320 ودر دوره حكومت دكتر مصدق در عرصه سياسي حضور نداشت ،بلكه ديگران و به ويژه جوانان را نيز از ورود به اين عرصه برحذر مي داشت . او با نگارش كتاب "بازي جوانان با سياست " تلاش كرد تا آنها را از حضور درعرصه سياسي برحذر دارد.
🔹بازرگان به رغم اين نگرش بعد از کودتای 28 مردا د تغییر عقیده داد و تا پایان عمر از جمله فعالان اصلی عرصه سیاست در ایران شد . ازعلل و دلايل اين تغيير رويه نه بازرگان ونه كساني كه به شرح زندگي او پرداخته اند به روشني سخن نگفته اند ،ولي انچه مسلم است، انگيزه اصلي بازرگان از ورود به دنياي سياست عمل به تكاليف ديني بود.
🔹ورود بازرگان به عرصه سیاست با فعالیت در نهضت مقاومت ملی آغاز شد . وی درباره انگیزه رهبران وفعالان نهضت مقاومت چنین می گوید : " تشکیل دهندگان نهضت مقاومت ملی، با استعانت به یاری خداوند به حکم وظیفه ملی ومذهبی و با آگاهی از مقاصد دشمن ... به پا خاستند و درصدد برآمدند با ادامه مبارزه مقاومت پرچم پرافتخار نهضت ملی را برافراشته نگهدارند . "
🔹مهندس بازرگان که تا آن زمان تلاش داشت تا با تلفیق دین وعلم حقانیت دین را ثابت کند و از افتادن جوانان در دامان مادیگری جلوگیری کند با وقوع کودتا به این نتيجه رسید که به جز ماتریالیسم مانع بزرگ وشاید بزرگتری نیز در مقابل توحید وخداپرستی به نام استبداد وجود دارد.
🔹بازرگان در مدافعات خود دلیل رویکرد به مبارزه سیاسی را چنین عنوان می کند :" ما ... در تلاش تحصیل قدرت واردگود خطرناک سیاست نشدیم.هدف شیطانی در بنده وسوسه این کارها را نمی کرد بلکه هدف رحمانی و درد حق وملت بود ... ما می دیدم آزادی از بین رفته و جای عدالت را ظلم گرفته است وقتی آزادی رفت همه چیز رفته است ."
🔹او استبداد را مانع خداپرستی و بزرگترین مانع در راه ترقی وپیشرفت جوامع می دانست . وی در مدافعات خود دردادگاه نظامی ده اثر زیان بار استبداد را برشمرد واز جمله به تاثیر استبداد بردستگاه قضائی یک کشور اشاره کرد. در بخشی دیگر ، بازرگان به مساله اصلاحات که در آن دوران از سوی رژیم شاه تبلیغ می شد پرداخته وچنین عنوان کرد که در رژیم استبدادی اصلاحات نیز امکان پذیر نخواهد بود.:" استبداد گاه گاه به میل وابتکار خود ویا به فشار واکراه ویا به قصد فرار وفریب دست به اقداماتی می زند که نامش را اصلاحات می گذارد ولی بسیاری این اصلاحات صوری ودلخوش کن است یا برای تقویت مبانی استبداد وتوسعه منافع استعمار است ودرهرحال خالی از حسن نیت وبیشتر موجب افساد است تا اصلاح"!
🔹وی در پاسخ به این سوال که:"آیا در محیط استبدادی خدا پرستیده میشود؟" میگوید:" آنچه در بندهای قبل از آثار بد و زیان های استبداد شروع شد در واقع مظاهر ونتایج همین بند آخر یعنی پرستیده نشدن خدا وجاری نبودن حکم خدا است... اگر امیدی به اصلاح ونجات نیست واگر عشق وعمل رخت بربسته ...تماما برای این است که خدا به حقیقت و واقعیت در کشور ما پرستیده نمیشود."
🔹او درباره تاثیر عقاید دینی در رویکرد به سياست می گوید:"محرک بعضی ممکن است ناسیونالیسم ، بعضی دیگر عواطف انسانی یا تعصب های نژادی و محرک بعضی ها مثلا سوسیالیسم باشد ... ولی برای ما و برای عده زیادی از همفکران و شاید اکثریت مردم ایران محرکی جز مبانی مذهبی اسلامی نمی توانست وجود داشته باشد. نمی گویم سایرین مسلمان نبودند یا مخالفت با اسلام داشتند خیر برای آنها اسلام ایدئولوژی اجتماعی و سیاسی محسوب نمی شد ولی برای ما مبنای فکری و محرک وموجب فعالیت اجتماعی وسیاسی بود ."
🔹در بيانيه تاسيس نهضت آزادي ايران در ارديبهشت 1340 براي نهضت آزادي كه بازرگان تا پايان عمر سمت دبيركلي آن را بر عهده داشت سه ويژگي بيان شده بود ::" مسلمان، ملي و مصدقي"!
ادامه در لینک زیر :
https://bit.ly/3bI8F6K#امیر_طیرانی#مهدی_بازرگان#روشنفکری_مذهبی#نسبت_دین_و_سیاستعکس : زندان قصر ؛ آیت الله طالقانی و مهندس مهدی بازرگان