🔰مروری کوتاه بر آثار دکتر داود فیرحی
📝#سینا_احمدی🏷دکتر داود فیرحی (۱۳۴۳ – ۲۱ آبان ۱۳۹۹) نظریه‌پرداز و پژوهشگر علوم سیاسی و اندیشه سیاسی اسلام بود. وی دارای دکترای علوم سیاسی از دانشگاه تهران و تحصیلات حوزوی تا سطح عالی بوده و استاد تمام گروه علوم سیاسی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران و استاد مدعو دانشگاه مفید در قم نیز بود. فیرحی کار پژوهشی خود را با نگاه انتقادی و تحلیلی، به بررسی تعامل دین و سیاست در ایران و جهان اسلام آغاز کرد. نخستین اثر وی
«اندیشه سیاسی شیعه در دوره قاجاریه» بود که در آن به اندیشه سیاسی فقیهان مشهور شیعه دوره قاجار و مکاتب مهم فقهی-سیاسی ای که در دوره قاجاریه بسط یافته و در تحولاتی چون نهضت مشروطه و انقلاب اسلامی تأثیرگذار بودند پرداخته است.
🏷فیرحی در اثر تالیفی خود در کتاب
"قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام" کوشش کرد تا نسبت بین نصوص دینی و سنت سیاسی مسلمانان و چگونگی تحمیل این سنت بر نص را شرح دهد . او در این اثر، سازِکار به حاشیه رانده شدن وجوه دموکراتیک نص بوسیله سنت را برملا می‌سازد و نتیجه می‌گیرد که نصوص دینی با سنت فکری-سیاسی مسلمانان انطباق چندانی ندارد و بین این دو ناهمپوشانی دیده می شود و نصوص چیزی بزرگ‌تر از سنت مسلمانان است. فیرحی در آثر بعدی خود پیدایی و تکوین دولت‌های بزرگ اسلامی از خلافت راشدین، امویان و عباسیان تا عثمانی و صفوی را پی می‌گیرد و مسیر تحول آنها را دنبال می‌کند تا نشان دهد چه سبکی از دولت‌های اسلامی به سلطنت ختم شده‌اند و چه نسبتی با سنت حکمرانی ایرانی دارند. او در کتاب
"نظام سیاسی و دولت در اسلام" سعی می‌کند نشان دهد مسلمانان به تدریج تلاش می‌کنند از اندیشه‌های اقتداری فاصله بگیرند اما گویا توان چندانی برای فاصله گیری معنادار پیدا نمی‌کنند و عبور از نظم سلطانی به نظم جدید با تردید و تردد زیادی همراه است.
🏷 فیرحی در کتاب دوجلدی
"فقه و سیاست در ایران معاصر" توضیح می‌دهد که چگونه فقه شیعه درگیر دولت مدرن می‌شود و مسیری نو برای واقعیتی به نام حکومت مشروطه باز می‌کند. در جلد دوم همین اثر توضیح می‌دهد چگونه با بحران و شکست در مشروطه، دوباره گرایش اقتدارگرایی تاریخی و مکنون در فقه حکومت اسلامی، مجال ظهور می‌یابد. او در اثر دیگر خود به نام
"آستانه‌ی تجدد " کوشش می‌کند متن تنبیه الامه و تنزیه المله نائینی را تبارشناسی کند و مشخص کند نائینی چگونه توانسته است مفردات یک فقه دموکراتیک را فراهم آورد.
🏷فیرحی با الهام از سنت اجتهادی فقه دموکراتیک در
"کتاب فقه و حکمرانی حزبی" پس از موضوع شناسی و حکم شناسی فقهی حزب ، به مسئله قانون‌گذاری در حوزه حزب و مشکلات آن در حوزه حکمرانی حزبی می‌پردازد. به باور او طرح "مسئله حزب" در فقه سیاسی امتداد منطقی مواجهه‌ی فقه با دولت مدرن است و با اصل دموکراسی ملازمه دارد نه با پسوند دینی یا سکولار. فیرحی معتقد است تقلیل حزب به یکی از خصایص دموکراسی سکولار خطای فاحشی است که خسارت جبران ناپذیری به حیات سیاسی و سرنوشت جامعه ایران وارد کرده است. او در آثار متاخر خویش به ملازمه حزب و قانون در دولت مدرن می‌اندیشد و در کتاب
"مفهوم قانون در ایران معاصر" به سرشت و سرنوشت قانون از بحران تا فروپاشی نظم سنتی در ایران پیشا مشروطه و سرگذشت طولانی و پرفراز و نشیب‌اش از صفویه تا جنبش مشروطه خواهی و آغاز دولت مدرن در ایران می پردازد. فیرحی پس از سالها پژوهش به دو پارادوکس اصلی جامعه ایران، نخست پارادوکس دین و دولت و دوم پارادوکس ملیت و تجدد تاکید می‌کند. فیرحی در کتاب
"دولت مدرن و بحران قانون" ، چگونگی شکل گیری این دو را به لحاظ تاریخی و عرفی مورد مطالعه قرار می‌دهد و سعی می‌کند راه نوینی برای فرار از این پاردوکس‌ها بیابد.
🏷فیرحی در سالهای آخر حیات علمی خود با الهام از سیره سیاسی پیامبر اسلام ، الگویی از حکمرانی‌های مبتنی بر رضایت و قرارداد را ارائه می دهد. او در
"کتاب پیامبری و قرارداد" که حاصل سه ترم تدریس در دانشگاه تهران است، ایده پیشنهادی خود برای برون رفت از بحرانهای پیچیده و متراکم مطرح می‌کند. او با مقاسیه سیره سیاسی پیامبر اسلام در مدینه به پی‌ریزی الهیات سیاسی تجدد می‌پردازد و شکلی از حکومت قراردادی را پیشنهاد می‌دهد. به طور خلاصه میتوان گفت فیرحی در طول حیات علمی خویش با نگاهی انتقادی به رویه‌های موجود در حوزه دین و سیاست و نقد خوانش‌های اقتدارگرا به بازفهمی دوباره و احیای فهم دموکراتیک از دین و سیاست کمک کرد و با ارائه ادبیات جدیدی در مطالعه دین و تجدد، قصد داشت
راه سومی برای حل مسائل و مشکلات واقعی ایران ارائه دهد. او تلاش کرد با فراهم آوردن بینشی نو از تجدد و دین، امکان اصلاحات بنیادین را پیش روی سیاست‌گذاران ایرانی قرار دهد.
@feirahi🌐https://t.center/majmaqomh
