#یادداشتهای_تاریخ
🟣بازگشت جزیره هرمز به وطن
✍#رضا_احمدی 🔖اشغال هرمز پس از تصرف قسطنطنیه پایتخت امپراتوری روم شرقی در سال 831 ش (1453 م ) بدست سلطان محمد فاتح مسیر تجارت شرق و غرب ناامن گردید. بازرگانان ونیزی که از این مسیر تجاری سودهای سرشاری می بردند به دنبال راهی برای رسیدن به هندوستان بودند. بسته شدن مسیرهای ادویه که شرق و غرب را به هم متصل کردند. فلفل، میخک، دارچین و جوز هندی از جمله کالاهای پرطرفدار در اروپا بودند و اینها بسیار گران و کمیاب گردید.
تحولات علمی و فنّاوری در قرن پانزدهم موجب گسترش ناوبری شد. دریانوردان ماجراجو بدنبال یافتن راه دیگری به هندوستان بودند. سفرهای دریای گسترش یافت، پرتغالی ها پیشتاز بودند، آنها از مسیر دریای مدیترانه و اقیانوس اطلس آفریقا را دور زدند و به ۱۳ دسامبر سال ۱۵۴۶م به ساحل غربی هند رسیدند و با استفاده از سلاحهای آتشین گجرات را اشغال کردند.
🔖 آلفونسودولبو کرک دریا سالار پرتغالی گفته بود که مراکز اصلی روابط بازرگانی آسیا و هندوستان سه نقطه است؛ یکی تنگه مالاکا، دیگر تنگه عدن و تنگه هرمز، و با داشتن این سه تنگه دولت پرتغال خود را مالک جهان می تواند خواند.
🔖 تغییر مسیرهای تجاری پرتغالی در سال885 ش ( ۱۵۰۷ م) در زمان شاه اسماعیل یکم جزیره هرمز را اشغال کردند و بعد از آن جزیره قشم، مسقط، گمبرون، بحرین و حتی بصره اشغال گردید. پرتغالی در دروازه خلیج فارس مستقر و تجارت منطقه را کنترل می کردند. آنها 115 سال هرمز را در دست داشتند. شاه عباس اول که از تهدیدات عثمانی خلاص شده بود؛ تصمیم به آزاد سازی جنوب گرفت. در قرن اخیر مسیرهای قدیم تجاری تغییر کرده بود و با ورود کشورهای اروپا از مسیرهای دریایی، شاه عباس هم بدنبال گسترش تجارت دریایی بود. بدین خاطر می خواست از راه دریای بهره بیشتری ببرد.و با تجارت بین المللی پیوند بخورد.
🔖 سود سرشار حضور پرتغالی ها در هرمز و تسلط بر خلیج فارس این منطقه به حیاط خلوت آن ها در آورده بود. گذشته از منافع سیاسی و تجاری، منطقه را کنترل می کردند. پرتغالی ها از تجارت ابریشم و اسب با ایران سود سرشاری بدست می آوردند. آن ها اسب ایران را به هندوستان صادر و در قبال آن طلا دریافت می کردند و تا سیصد درصد از این تجارت سود می بردند. نقره، مروارید، مشک، عنبر، میوه جات خشک، غلات و کالاهای دیگر را نیز به هندوستان می فروختند و از هندوستان ادویه جات، دارو و برنج به ایران وارد می کردند. این بخشی از تجارت آن کشور بود.
🔖غفلت صد ساله اشغال هرمز 115 سال طول کشید. گرفتارهای که ایران در مرزها با ازبک ها و عثمانی ها داشت و همچنین دوری این سواحل با مرکز و فقدان نیروی دریای موجب شد که 115 سال هرمز در اشغال قرار گیرد.
آن گاه که شاعباس اول تصمیم گرفت، جزیره قشم را آزاد سازد نیروی دریای، کشتی و زیر ساخت های بنادر نداشت، بدین خاطر دست به دامن انگلیسی ها شد. آن ها علاقه ای نداشتند در این موضوع دخالت کنند.
شاه عباس به الله وردی خان حاکم فارس دستور داد گمبرون را ازاز اشغال پرتغالیها آزاد سازد.امامقلی خان مأمور آزاد سازی مناطق اشغالی شد. ابتدا بحرین و سپس در سال ۱۰۲۲ قمری (۱۶۱۳میلادی) گمبرون آزاد گردید.
🔖 پایان اشغال نیروهای ایرانی به فرماندهی امامقلی خان در جزیره هرمز پیاده شدند و در نبرد سختی با پرتغالیها و متحدان محلی شکست دادند. نیروی دریایی بریتانیا نیز در دریا کشتیهای پرتغالی را به توپ بستند و پس از چند روز قلعه هرمز در ۲۳ آوریل۱۶۲۲ گشوده شد.
🔖 امتیاز دهی امامقلیخان حاکم فارس با اختیار تام مأمور مذاکر با انگلیسی ها شد تا به کمک ناوگان دریای آنها جزیره هرمز را آزاد سازند. بعد از یک سال مذاکره، انگلیس ها با شرایطی حاضر شدند که ناوگان انگلیس در آزادسازی هرمز ایران یاری رساند. انگلیسی ها بیشترین منفعت بدست می آوردند.در (11دی 1000 ش (هشتم ژانویه 1622) قراردادی بین امام قلیخان و نماینده کمپانی هند شرقی به امضاء رسید. ابتدا جزیره قشم که محل تأمین آب شیرین و آذوقه پرتغالی ها را آزاد ساختند.
✔️ غنایم جنگی به تساوی میان طرفین تقسیم خواهد شد.
✔️ تأمین باروت و مواد جنگی به عهده ایران است.
✔️ قلعه هرمز به انگلیسی ها واگذار می شود.
اسیران جنگی مسیحی به انگلیسیها تسلیم خواهند شد.
✔️ در آمد گمرکی جزیره به تساوی تقسیم می گردد.
✔️از این پس کالاهای انگلیسی بدون گمرکی وارد ایران خواهند شد.
✔️ هزینه لشکر کشی را طرفین به تساوی خواهد بود.
✔️ بخشی از ابریشم تولیدی ایران باید به بازرگانان انگلیسی تحویل شود.
🌐https://t.center/majmaqomh