مؤسسه امام هادی علیه السلام-قم

🔰 گزارش تصویری هفتمین شب از دوره تخصصی "ده شب در محضر بحارالأنوار" از دوره های کوتاه مدت مؤسسه امام هادی (علیه السلام)

🔻 شب هفتم دوره با عنوان «احادیث فقهی بحارالأنوار» ، باارائه حجت الاسلام والمسلمین محسن مروارید، در روز یکشنبه ۲۹ مهر ماه ۱۴۰۳ ه.ش برگزار گردید.

❖ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ❖

#گزارش_تصویری
#حدیث_شناسی
#دوره_پنجاه
#ده_شب_در_محضر_بحارالانوار
#مروارید

@emamhadi_qom

👈 4) توجه به مذاق شارع
🔸 شخصیتی مانند علامه مجلسی که انس بالایی با روایات اهل بیت علیهم السلام دارد طبعا در تشخیص مذاق شارع نیز می‌تواند دقیق‌تر عمل کند.
🔅 برای نمونه ذیل روایت معروف: عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ لِي يَا مُعَاوِيَةُ لَا تَدَعْ زِيَارَةَ قَبْرِ الْحُسَيْنِ علیه السلام للِخَوْف‏ که با چندین سند نقل شده است علامه مجلسی می‌نویسد: لعل هذا الخبر بتلك الأسانيد الجمة محمول على خوف ضعيف يكون مع ظن السلامة أو على خوف فوات العزة و الجاه و ذهاب المال لا تلف النفس و العرض لعمومات التقية و النهي عن إلقاء النفس إلى التهلكة و الله يعلم‏.
👌 در این بحث علامه مجلسی مطابق ضوابط اصولی می‌بایست عمومات تقیه و نهی از القای نفس در تهلکه را تخصیص بزند اما توجه ایشان به مذاق شارع سبب شده است که دست از تخصیص کشیده و روایت را تاویل ببرد.



#خلاصه
#جلسه_هفتم
#ده_شب_در_محضر_بحارالانوار
#استاد_مروارید
#موسسه_امام_هادی_علیه_السلام


🔸معاونت آموزش🔸

🔰 موسسه امام هادی (علیه السلام) 🔰


@emamhadi_qom

❇️ روش علامه مجلسی در اعتبار سنجی احادیث فقهی

🔸 دو روش برای اعتبار سنجی احادیث وجود دارد.
🔹 در میان قدما نوعا به وثاقت راوی توجه زیادی نداشتند اما پس از علامه حلی شیوه اعتبار سنجی سند محور و تقسیم‌های چهارگانه حدیث رواج یافت و اکنون نیز فقهای معاصر مطابق شیوه اعتبار سنجی سند‌محور که در آن مساله وثاقت راوی نقش کلیدی دارد به اعتبار سنجی روایات می‌پردازند.
🔸 علامه مجلسی در برخی از آثار شیوه خود را گزارش کرده است.
🔅 برای مثال ایشان در ملاذ الاخیار می‌نویسد: و الذي يقوى عندي و أوردت دلائله في الكتاب الكبير، هو أن جميع الأخبار الموردة في تلك الأصول الأربعة و غيرها من تأليفات الصدوق و البرقي و الصفار و الحميري و الشيخ و المفيد، و ما تيسر لنا- بحمد الله- من الأصول المعتبرة المذكورة في كتب الرجال، و قد أدخلت أخبارها في كتاب البحار كلها مورد العمل، و أقوى من الأصول العقلية و الاستحسانات و القياسات المتداولة بين بعض المتأخرين من الأصحاب. لكن لا بد من رعاية أحوال الرجال عند الجمع بين الأخبار و التعارض بينها
🔹 در مرآه العقول نیز ایشان چنین می‌نویسد: خلاصة القول في ذلك و الحقّ عندى فيه: أنّ وجود الخبر في أمثال تلك الأصول المعتبرة ممّا يورث جواز العمل به، لكن لا بدّ من الرجوع إلى الأسانيد لترجيح بعضها على بعض عند التعارض، فانّ كون جميعها معتبرا لا ينافي كون بعضها أقوى‏

📍از کلمات علامه مجلسی دو دلیل برای جواز عمل به روایات به دست می‌آید:
👈 1) روایات منقوله در کتب حدیثی از اصول معتبره اخذ شده است.
🔸 علامه مجلسی معتقد است شواهد فراوان بر این مطلب دلالت دارد و سیره فقهای عصر حضور عمل به روایات منقوله در اصول معتبره (چهارصدگانه) است.

👈 2) مرحوم علامه مجلسی گویا حجیت ظن را پذیرفته بودند و در راه فهم احکام انسان را ناچار از عمل به ظن می‌دانند و از سوی دیگر ظنی که از یک روایت هرچند در کتابی غیر از کتب اربعه (مانند کتب شیخ صدوق) نقل شده است را اقوی از دیگر ظنون می‌دانند.


❇️ خصوصیات و شیوه‌های استنباط علامه مجلسی رحمت الله علیه

👈 1) ابداع احتمالات متعدد
🔹 علامه مجلسی در فهم یک روایت احتمالات متعددی را مطرح کرده و سپس به نقد و اختیار یک احتمال می‌پردازد.
🔅 برای مثال در بحث نماز میت پیرامون جمله: انا لا نعلم منه الا خیرا در صورتی که فرد از میت گناهانی سراغ دارد، چهار وجه ذکر کرده است.
▫️ 1) خواندن این جمله در نماز میت استثنای از حرمت کذب باشد (يجوز أن يكون هذا مما استثني من الكذب سوغ لنا رحمة منه على الموتى ليصير سببا لغفرانهم كما جاز في الإصلاح بين الناس).
▪️ 2) نمازگزار نیت کند که مراد از خیر، خیر اعتقادی است که البته ایشان تردید میان محسن یا مسیء بودن میت بعد این جمله را ناسازگار با آن می‌داند (يخصص الخير و الشر بالعقائد لكن الترديد المذكور بعده لا يلائمه).
▫️ 3) به سبب احتمال توبه یا شمول عفو و شفاعت هیچگاه شر افراد برای شخص معلوم نیست: (إن شرهم غير معلوم لاحتمال توبتهم أو شمول عفو الله أو الشفاعة لهم مع معلومية إيمانهم).
▪️ 4) اختصاص این دعا برای افرادی که انسان از آنان گناه سراغ ندارد.
👈 هرچند این وجه در میان فقیهان طرفدارانی دارد اما علامه مجلسی این وجه را بعید شمرده است.

👈 2) کثرت تتبع در مسائل فقهی
🔸نمونه این تتبع را می‌توان در بحث: تحقيق منتصف الليل و منتهاه و مفتتح النهار شرعا و عرفا و لغة و معناه‏، مشاهده کرد.
🔹 در این بحث علامه مجلسی حدود هفتاد صفحه بحث کرده است و معتقد است روز از طلوع فجر آغاز می‌شود.
🔸 مرحوم صاحب جواهر در این بحث به تتبع علامه مجلسی اشاره کرده و فرموده ایشان حدود 100 روایت در این بحث نقل کرده است.

👈 3) دقت نظرهای علمی
🔹 علامه مجلسی در بیانات خود دقت نظرهای علمی بالایی دارند.
🔅 برای نمونه در بحث صلاه، فعل کثیر به عنوان مبطل نماز شمرده شده است و علامه مجلسی این تعریف را که فعل کثیر عملی است که در نگاه عرف با نماز منافات دارد را نمی‌پذیرد و می‌فرماید: و لا أرى معنى للخروج عن كونه مصليا عرفا فإن الصلاة إنما تعرف بالشرع لا بالعرف فكل ما حكم الشارع بأنه مخرج عن الصلاة فهو ينافيها و إلا فلا.
👌 علامه مجلسی به اصطلاح اصولی می‌فرماید عرف در ماهیات مخترعه شرعیه نمی‌تواند دخالت داشته باشد. 👌👌 این اشکال را بعدا محقق خویی نیز مطرح کرده و پذیرفتند.



ادامه در پیام بعد👇

🔰@emamhadi_qom

#خلاصه
#جلسه_هفتم
#استاد_مروارید

بسم الله الرحمن الرحیم


❇️موضوع این جلسه احادیث فقهی بحار الانوار است.
📍برای آغاز این بحث لازم است چند مقدمه بیان شود:
👈 1) جایگاه فقهی علامه مجلسی
🔸 تتبع اجمالی در آثار فقیهان پس از علامه مجلسی نشانگر توجه فقیهان به علامه مجلسی است.
🔹 باید توجه داشت که عنوان محدث که برخی برای علامه مجلسی بکاربردند به معنی انکار فقاهت ایشان نیست چه اینکه مرحوم بحرانی را نیز محدث دانستند درحالی‌که برخی فقیهان مانند آیت الله خویی از کتاب حدایق ایشان بیش از کتاب جواهرالکلام استفاده کردند.
🔸 بکاربردن تعبیر علامه در یادکرد از ایشان در کلمات وحید بهبهانی، سید بحرالعلوم، صاحب مفتاح الکرامه، صاحب جواهر به چشم می‌خورد.
🔹 محقق کاظمی در کتاب مقابس علامه مجلسی را اینگونه توصیف می‌کند: حلال معاضل الاحکام و مشاکل الافهام.
👌 بی‌تردید این توصیف نشانگر جایگاه رفیع ایشان است.

👈 2) جایگاه فقاهت در نظر علامه مجلسی
🔸 مقدمه دوم پیرامون جایگاه مساله فقاهت در نظر علامه مجلسی است.
🔹 علامه مجلسی خود در بحارالانوار می‌نویسد: أكثر مسائل الفقه تحقيقها و ترجيحها موقوف على مقدمات كثيرة لا يطلع عليها و لا يحققها إلا أوحدي الناس و سائر الناس يرجعون إليه بالتقليد.
👌 این عبارت پاسخ روشنی به کسانی است که در صدد اخباری دانستن علامه مجلسی هستند.

👈 3) جایگاه روایات فقهی در میان سایر روایات
🔸 روایات فقهی از سه جهت از دیگر روایات ممتاز هستند.
▪️ 1) کمیت: روایات فقهی حجم قابل توجهی از روایات را به خود اختصاص داده است.
▫️ 2) کیفیت: بسیاری از روایات فقهی به سبب حضور بزرگان اصحاب در مسیر انتقال آن از جهت سندی وضعیت خوبی دارند.
▪️ 3) اهمیت روایات فقهی این جهت که مستند احکام شرعی قرار می‌گیرد.
🔹 جایگاه روایات فقهی در میان سایر روایت سبب شده است علامه مجلسی با اینکه در اسناد روایات بحار الانوار نام کتاب و نام برخی از افراد را با شیوه اختصار ذکر کرده است اما در احادیث فقهی از این دو اختصار پرهیز کرده است.


❇️ 1) ساختار کتاب شریف بحارالانوار
🔸 از مجلد 79 تا 101 بحارالانوار به مباحث فقهی اختصاص دارد.
🔹 البته در این میان مباحث غیر فقهی که به مناسبت مطرح شده است نیز به چشم می‌خورد.
🔸 همچنین علامه مجلسی در انتهای کتاب السماء و العالم به مناسبت بحث حیوانات حلال گوشت و حرام گوشت و اطعمه و اشربه را قرارداده است.
🔹 با این توضیح روشن شد که ایشان در چینش ابواب از طریقه مرسوم پیروی نکرده است.
🔸 علامه بحث صید و ذباحه که معمولا در انتهای ابواب فقهی جای دارد را در انتهای کتاب السماء و العالم قرار داده است و برخی ابواب غیر فقهی را نیز در میان مباحث فقهی وارد کرده است.

📍 از خصوصیات ابواب فقهی بحار این است که مانند دیگر بخش های بحارالانوار به آیات قرآن و تفسیر آن نیز توجه شده است.

📍 در موارد متعددی ایشان با عنوانی چون تتمیم مباحث فقهی را دنبال کرده است.


❇️ مآخذ علامه مجلسی در گردآوری احادیث فقهی
🔹 در مقدمه بحار علامه مجلسی دو بخش مصادر و توثیق مصادر قرار داده است.
🔸 علامه مجلسی خود تصریح کردند که از کتب اربعه نقل نمی‌کند با این حال در بخش‌هایی چون ایمان و کفر و نیز السماء و العالم از کافی فراوان نقل کرده است لکن در بخش روایات فقهی به وعده در مقدمه عمل کرده و از کتب اربعه کمتر نقل می‌کند.
🔹 عدم نقل از کتب اربعه سبب می‌شود که مراجعه به بحارالانوار فقه پژوه را از مراجعه به دیگر مصادر روایی بی نیاز نکند لکن بخش های مشتمل بر احادیث فقهی بحارالانوار به سبب اشتمال بر آیات مرتبط و تفاسیر آن و نیز بیان‌های فروان علامه مجلسی برای طالبان فقه سودمند است.
🔸 مرحوم افندی صاحب کتاب ریاض العلماء پیشنهادی به علامه مجلسی می‌دهد که کتب اربعه در بحار وارد شود و یا دست کم شرحی بر بحار نوشته و این نقص آنجا جبران گردد.
🔹 مرحوم افندی در این نامه معتقد است دیگر مجامع روایی ما را بی نیاز نمی‌کند و یکی از دلایل خود را را عدم اعتماد به فهم مولفان این کتب از روایات معصومان که طبعا این فهم در چینش و تبویب روایات اثرگذار است، بیان کرده است.




ادامه در پیام بعد👇

🔰@emamhadi_qom