با پژوهشگران گروه واژهگزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی در کشف دوبارۀ زیباییهای زبان و ادبیات فارسی همراه شوید.
سروش: cheshmcheragh
اینستاگرام: _cheshmocheragh_
فیسبوک: Persian Terminology
توییتر: persiantermino1
ایتا: cheshmocheragh2
مادهٔ ۱۰: در قبول یا اصلاح یا وضع اصطلاحات جدید، این ترتیب باید رعایت شود: ۱. اگر در برابر هر اصطلاحی لفظ فارسیِ مأنوسی که متداول و مسلم و معتبر و ریشهٔ آن معلوم و اشتقاق آن درست باشد، بیابند، بر لفظ دیگری ترجیح دهند. ۲. هرگاه چنین لغتی در زبان فارسی یافت نشود، بدین طریق عمل کنند: الف) برای معانی نزدیک به ذهن، الفاظ مأنوس یا مصطلح عربی و یا الفاظ مرکب از عربی یا فارسی اختیار کنند. ب) هرگاه معانی دور از ذهن باشد، اگر کلمات فارسیِ مهجوری به همان معنی یا نزدیک به آن معنی بیابند که در کتابهای لغت یا در استعمالِ زبان عمومیِ مردم کشور یا در یکی از نواحی فارسیزبانِ ایران و خارج از ایران به کار رفتهاست، ترجیح دهند. ۳. در درجهٔ سوم، از ریشهٔ فارسی مطابق قواعد قطعی و حتمی زبان فارسی اشتقاق تازهای بسازند. ۴. اگر از این وسیله هم چیزی فراهم نشد، همان اصطلاح خارجی را، به شرط آنکه اصطلاح بینالمللی بوده و به زبان خاصی منحصر نباشد، اختیار کنند.
«نظامنامهٔ بازبینی در اصطلاحات علمی برای اجرای مادهٔ دوم اساسنامهٔ #فرهنگستان_اول، مصوب ۱۳۱۵». در تاریخ نخستین فرهنگستان ایران، به روایت اسناد. #محسن_روستایی. تهران: نشر نی، ۱۳۸۵، ص ۳۳۲–۳۳۴.
مهمترین خدمت اعضای فرهنگستان ظرف سالهای ۱۳۱۴–۱۳۲۰ این بود که، اولاً، از افراط و تندرویِ کسانی که معتقد بودند تمام لغات عربی را باید از زبان فارسی خارج کرد و زبان نظامی و سعدی و مولوی و حافظ را کنار گذاشت جلوگیری نمودند. ثانیاً، چندصد اصطلاح شیوای فارسی را احیا کردند و چندصد اصطلاح علمی جدیدِ صحیح وضع کردند که همگی آنها مقبولیت عام یافت و امروز در افواه و کتب معمول و متداول است. ثالثاً، طرحهایی تهیه کردند که ازاینپس میتواند مورد استفادهٔ نویسندگان و مجامع علمی و ادبی و فنی قرار گیرد؛ مانند طرح تألیف و تدوین فرهنگ زبان فارسی، طرح پیراستن زبان فارسی از الفاظ نامناسب خارجی، طرح بازبینی در اصطلاحات علمی.
مهمترین خدمت اعضای فرهنگستان ظرف سالهای ۱۳۱۴–۱۳۲۰ این بود که، اولاً، از افراط و تندرویِ کسانی که معتقد بودند تمام لغات عربی را باید از زبان فارسی خارج کرد و زبان نظامی و سعدی و مولوی و حافظ را کنار گذاشت جلوگیری نمودند. ثانیاً، چندصد اصطلاح شیوای فارسی را احیا کردند و چندصد اصطلاح علمی جدیدِ صحیح وضع کردند که همگی آنها مقبولیت عام یافت و امروز در افواه و کتب معمول و متداول است. ثالثاً، طرحهایی تهیه کردند که ازاینپس میتواند مورد استفادهٔ نویسندگان و مجامع علمی و ادبی و فنی قرار گیرد؛ مانند طرح تألیف و تدوین فرهنگ زبان فارسی، طرح پیراستن زبان فارسی از الفاظ نامناسب خارجی، طرح بازبینی در اصطلاحات علمی.
پسوند پرکاربردِ «ـچه» در زبان فارسی معنای کوچک بودن دارد؛ مانند دفترچه، باغچه، گویچه. دو وندِ «ـایزه» و «ـایچه» صورتهای دیگرِ این پسوند هستند و در واژهسازی کاربرد دارند؛ برای مثال، واژههای «گُردیزه» و «کُریچه» را در نظر بگیرید. هر دو این واژهها از مصوبات گروه واژهگزینی زیستشناسی هستند. گُردیزه، که در برابر nephron تصویب شده، از گُرده (مصوب #فرهنگستان اول، بهمعنای کلیه) و پسوند ـایزه ساخته شدهاست. کُریچه نیز اصطلاحی است که در برابر vacuole انتخاب شدهاست. این واژه از پیوستن وندِ «ـایچه» به واژهٔ کُره ساخته شدهاست. #واژهشناسی @cheshmocheragh
از کلمات و لغاتی که #فرهنگستان [اول] تصویب کرده، شاید حدود صدی پنج اصل و ریشهٔ صحیح داشته باشد و قابل پذیرفتن باشد و، بااینهمه، موارد استعمال آنها بسته به نظر نویسنده است و نمیتوان تحمیل کرد. مثلاً فرهنگ، شهربانی، شهرداری، دادگستری، دادسرا، دانشجو، و از این قبیل کلمات هرچند ترکیبی ناخوشآیند ندارد، اما در بهکار بردن آنها باید نویسنده را آزاد گذاشت و اگر توجه دقیقتری بکنیم و تعصب را هم کنار بگذاریم، حتی بهکار بردن چنین لغات بهجای معادل متداول آنها از قبیل معارف، عدلیه، بلدیه و غیره که در تمام شرق میانه و ممالک اسلامی رایج است، چندان لطفی ندارد. #واژه_شناسی https://t.center/cheshmocheragh