بیت الله محمودی

🔳سوگواره ای با مرحوم دکتر مهرداد فتح الهی

✍️ بیت الله محمودی/ ۲ دی ماه ۱۴۰۳

▪️مرگ عزیز- دوستی که می رسد، بی شک رنگ و هوای دنیا برایمان عوض می شود. اول داغیم و تنها شوک و گریه است که پل بین دنیای قبل مرگ عزیز و بعد آن است؛ اما چند روزی که می گذرد، می بینی که گریه فقط روکشی ساده بر تغییرات رنگ و هوای دنیای تازه ماست. رنگ سیاه از حالا با تو مأنوس تر می شود و هوای نبودن دوست امانت نمی دهد. چشم که باز می کنی می بینی آه! با رفتنش بخشی از وجودت را با خودش برده است. بالاتر از این، به مرور متوجه می شوی اصلا او چیزی از تو نبرده بود، او بخشی از وجودت بوده و وجود تو چیزی جز انباشتی از وجود خانواده و دوستان تو نیست.

▪️مهردادجان از صبح آن لعنتی- پنج شنبه ای که شنیدم حالت خوب نیست؛ صدای کنده و جدا شدن بخشی از وجودم را از طرفت حس می کردم. سراسر بی تاب و هراسان بودم، ارادی نبود نمی توانستم ازت دور باشم، به خانه که می آمدم هیچ چیزی جز فکر برگشت به بیمارستان آرامم نمی کرد. هی پسر حتما خودت بهتر می دانی که این کنده شدن وجود رو اینجا در دانشکده همکاران و دانشجویان همه حس می کردند و الان اینجا و امروز ما جمع شدیم به سوگ مهرداد – وجودمان که الان پیش تو امانت هست و درست همینجا و الان نظاره گر ماست. وجه اشتراک ما این روزا همان چیزی است که از ما بی خبر و ناگهانی ربودی بی وفا.

▪️اولین خاطره من از تو خیلی یونیک هست و کمتر کسی باورش میشود!. سوای قسمت طنازی آن، آنچه شخصیت تو را برایم ویژه و فوق العاده دوست داشتنی می کرد، همون برخورد بود. جایی که خود خودبودنت جایگاه و اهمیتش را برایم روشن ساخت. تو حتی در بدترین شرایط ها، خودت را فدای موقعیت و رفتارهای ساختگی و پوشالی و تصنعی نمی کردی سالار. بودنت ساده بود و خودمانی. کیفیت بودنت بسیار بالا بود و به همین دلیل زود به هر دلی می نشست چون زلالش کرده بودی.

▪️مهردادجان فضای دلت بنظرم خیلی شبیه فضای ال نود سفیدت بود که همه جور وسیله در آن پیدا می شد. جارو کشیده و رسمی و زمخت نبود، بوی زندگی می داد، بوی کمک و دستگیری و بوی مردانگی، بوی رفاقت و صمیمیت عمیق با دانشجوهایت را می داد، بوی علی هاشمی ها و ایمان کامکارها، عادل بختیاری ها، عاشوری ها و سجاد قاسمی ها و ...

▪️بر خلاف امثال من، درس و کلاس و ترم و مقاله و پایه و ارتقاء و مسولیت، تو رو درگیر خودش نمی کرد، برعکس تو اونا رو به خدمت می گرفتی برای درگیر ساختن دانشجو با بطن زیستن و زندگی. بی هوا و سبک بال و دلسوزانه به اعماق دلمردگی های دانشجویان و همکاران سر می زدی و آرامشان می کردی. می کوشیدی طراوتی ببخشی به زندگی غم زده اشان. آنقدر در قلب و مغزت این غم ها را جا دادی تا بلاخره چهارشنبه شبی فرا رسید و فشار بردباری و سنگ صبوریت تاب نیاورد و مغز رو خونین ساخت و جمعه عصر قلبت بلاخره از غم تکمیل می شود و برای همیشه غم هایی که محملشان بود را رها ساخت و در سینه تک تک ما جا داد.
 
▪️تو مرگ را تجربه کردی و ما تجربه مرگ تو را مهردادجان. تو هیچ وقت جایی که دلت همراهش نبود، نبودی و نمی رفتی. الان هم بهترین جایی که میتونستی باشی هستی، پیش خدای مهربان و شک ندارم آنجا مسروری. غصه ما رفتن تو پیش خدا نیست، غصه ما ماندن خاطراتت در تک تک سلولهایمان است. تو مهرداد بودی و مهر می گسترانیدی، می خواهیم آخرین مهرت را جاودانه کنیم. در آخرین پیامت بهم گفتی می خواهی ماهانه به خیریه دانشگاه مهر بورزی. پویش نذر ماهانه مهرداد که توسط خیریه دانشجویی طبیعت محبوب راه افتاده، میثاق ماندگار بین ما و توست مهردادجان تا به یاد تو دستگیری داشته باشیم از دانش آموزان و دانشجویان محروم این استان. در قالب این پویش قصد داریم "بورس مهرداد" را راه اندازی کنیم و کلیه هزینه های تحصیل چند دانشجوی مستعد و نیازمند منابع طبیعی را پوشش بدهیم.

▪️مهردادجان؛ ما بی معرفتیم و فراموش کار، چند روز دیگر آنقدر درگیر بازی روزگار و دانشگاه خواهیم شد که یادمان خواهد رفت چه دوست، استاد و همکار عزیزی رو از دست دادیم. اما تو همچنان با معرفت بمان و ترکمان نکن؛ گهگاهی فرصتی شد با یک نشانه و علامتی از خودت به ما سری بزن و به یادمان بیار که دنیا بی وفاست و ماهم دیر یا زود باید پیش خودت باشیم. روحت شاد عزیز🥀

@beytollahmahmoudi

❇️ دانشگاه در چه افقی می تواند حامی واقعی طبیعت باشد؟!

✍️ بیت الله محمودی - عضو هیات علمی دانشگاه شهرکرد- ۲۴ شهریور ۱۴۰۳

🔹مدتی است به این موضوع فکر می کنم که چگونه دانشگاه های ما در مقیاس رشته های منابع طبیعی در حوزه آموزش، پژوهش و فناوری می توانند در خدمت کمک به طبیعت، محیط زیست و عناصر آن باشند؟. این سوال از آنجا در ذهنم نشأت می گیرد که تا حدود زیادی بر اساس تجربه زیست دانشگاهی مطمئن هستم رشته های منابع طبیعی که در همه مقاطع دانشجو می پذیرند و در همه سطوح پژوهش می کنند؛ چندان در امر خدمت رسانی به طبیعت نه تنها موفق نبوده اند بلکه حتی چنین جهت گیری و چشم اندازی نیز در دستور کار آنها نبوده است.

🔹در واقع جهت گیری محوری و رسالت رشته های منابع طبیعی در بهره گیری از مواهب طبیعت و خدمت رسانی به منافع انسان متمرکز بوده است. رشته جنگلداری برای بهره گیری از چوب جنگل، مرتع داری برای بهره گیری از علوفه مراتع، آبخیزداری برای بهره گیری از منابع آبی و شیلات برای بهره گیری از منابع شیلاتی طراحی و به اجرا درآمدند.
رشته محیط زیست به عنوان جوانترین رشته منابع طبیعی، اگر چه حفاظت از عرصه های طبیعی را در کالبد خود داشته است، اما در روح این حفاظت نیز بهره گیری از طبیعت با رویکرد استفاده پایدار را یدک می کشد و آنچه اهمیت دارد باز منفعت انسان و جوامع انسانی است.

🔹هر چند همسو با تحولات زیست محیطی جهانی، به مرور و با تغییر نگرش ها در رشته های مذکور، بهره برداری مستقیم و تمامیت خواه از طبیعت به نوعی بهره برداری غیر مستقیم و تعاملی بین طبیعت و انسان گسیل پیدا کرده است؛ اما بی تردید نگاه آموزشی و پژوهشی رشته های دانشگاهی به طبیعت همانطور که از تلقی شان با کاربست عنوان "منابع طبیعی" محرز است، یک منبع برای رفع نیازهای بشری شناخته و مطرح می شود.

🔹در چنین اقلیم فکری و دانشگاهی، عناصر و جلوه های طبیعی که نمود خلقت بی همتای سازه های طبیعت از سوی خداوند متعال هستند؛ محصور در سیطره توسعه زیست سرمایه داری و مصرف گرایی، از بین رفته اند و یا آنچنان در ورطه انحطاط اکوسیستمی قرار گرفته اند که بازگشت آنها به فرم متوازن طبیعی خود دیگر امکانپذیر نیست.

🔹در نگاهی واقع بینانه، معتقدم امروز و آینده نیز به دلیل وابستگی تاریخی منافع زیستی انسان به طبیعت، بخشی از فعالیت های علمی و دانشگاهی آنچنان که فرانسیس بیکن شارع انقلاب علمی اشاره داشت به تسلط انسان بر طبیعت از طریق علم، به چگونگی بهره گیری از مواهب طبیعت در کنار حفظ پایداری آن معطوف خواهد بود. اما اینکه همچنان و مستمرا تمام کارکرد دانشگاه در این فضای فکری هزینه شود؛ منطقی نیست و ضروری است فضای آموزش عالی منابع طبیعی، تجربه جدیدی از نوع نگاه به طبیعت اینبار خارج از چارچوب های متعارف آکادمیک را زیست کند. تجربه ای که در آن ارزش های وجودی و معنوی عناصر طبیعت مورد بحث و بررسی باشد.

🔹 یکسویه نگری به طبیعت به عنوان منبعی برای بهره گیری مادی و مصرفی، درهم تنیدگی پیوند ارگانیک و معنوی انسان با طبیعت را بسیار سست و بی رمق کرده است. به گونه ای که حتی حضور و وجود چنین پیوندی در زیست معنوی انسان هم به طور کلی زیر سوال است. برای شناخت ابعاد این پیوند و چگونگی تأثیرگذاری آن در زیست معنوی انسان لازم است نگاه کل گرایانه و وجودی به طبیعت داشت. خلق و توسعه چنین رویکردی به طبیعت نیازمند چشم اندازی فرا رشته ای است که در آن علوم منابع طبیعی باید به شکل محسوسی در علوم انسانی ترکیب شوند.

✅ در سایه چنین نگاهی به طبیعت است که دانشگاه هم در نظر و هم در عمل می تواند یاری گر واقعی طبیعت باشد که به نوعی یاری رسان به موجودیت و زیست معنوی خویش نیز هست.

@beytollahmoudi

❇️ یه روزی تا همین چندسال پیش، وقتی کسی دکتری تخصصی قبول می شد؛ کلی خود و اطرافیان برای چنین موقعیت و موفقیت علمی ذوق و افتخار می کردند و سورها می دادند و بنرها می زدند. امروز یکی از دانشجویان ارشدم رو دیدم بش گفتم راستی دکتری آزمون دادی چی شد؟ گفت قبول شدم. گفتم خبر ندادی و کسی نمی دونه که!، گفت آخه چیز خاصی نیست هر که اومد مصاحبه قبول شد!!!

🔹در حیرتم که چه کردیم با جایگاه عناوین و القاب علمی و دانشگاهی که اینچنین قبولی و تحصیل در بالاترین مقطع دانشجویی سهل و بی اهمیت و بی ارزش شده!!
@beytollahmahmoudi

❇️ ناممکنی آموزش دانشگاهی منابع طبیعی

✍️ بیت الله محمودی- عضو هیأت علمی دانشگاه شهرکرد- ۱۵ شهریور ۱۴۰۳

🔹در آستانه سال تحصیلی جدید و شروع کلاس های دانشگاهی، احساس خوبی از نزدیک شدن به مهر و تدریس ندارم. این احساس ماحصل تلقی ام از فایده مندی، ناکارآمدی و ناممکنی آموزش در حوزه منابع طبیعی است. فایده مندی که اثری ملموس از کارکرد آن در کمک و حمایت از عناصر طبیعی ندیدم و نمی بینم.

🔹سال ۹۸ در یادداشتی در همین کانال از مسله مندی آموزش منابع طبیعی در خلق بحران های زیست محیطی نوشتم. از نقش آموزش و پژوهش منابع طبیعی بعنوان یکی بسترهای خلق بحران در مدیریت منابع طبیعی کشور یاد کردم. اما امروز تصورم این است که خود آموزش عالی منابع طبیعی وارد بحران شده و این بحران به عمیق ترین لایه های شکل گیری و موجودیت آن رسوخ کرده است. به نظر می رسد ناکارآمدی آموزش دانشگاهی در این حوزه، فرایندهای آموزشی را از دورن سست، گسسته و بی رمق ساخته به نحوی که هم یاددهی برای استادان و هم یادگیری این علوم برای دانشجویان به مرز ناممکنی رسیده است.

🔹تکرار پیوسته تکرار شده های سرفصل های درسی در کلاس های دانشگاهی در کنار عدم مشاهده نتیجه آن در کمک و حمایت از عرصه های منابع طبیعی، به مرور نوعی سرخوردگی و ملال تدریس برای استادان مهیا ساخته است. داستان ملال تدریس زمانی بغرنج تر می شود که استادان بعد از سالها آموزش متوجه می شوند آنجه آموزش می دادند نه تنها جایی کاربردی ندارد بلکه مهمتر از آن در بسیاری از موارد آسیب زا نیز بوده و خلق بحران هم کرده است.

🔹اما نمود واقعی این نارکارآمدی آموزشی و ناممکنی یاددهی-یادگیری، در عدم ایجاد پیوند بین استاد، دانشجو و کلاس درس رخ می دهد. جایی که قریب به اتفاق دانشجویان منابع طبیعی هیچ ارتباط موضوعی و حتی فیزیکی با محیط کلاس و آنچه استاد بیان می دارد برقرار نمی کنند. از این رو یادگیری نیز برای دانشجویان به مرز ناممکنی رسیده است و عملا چیز ماندگاری در محیط کلاس فرا نمی گیرند.

🔹از دیگر نمودهای این ناکارآمدی که بسیار هم مخرب است؛ بی تفاوتی و سردی عمده دانشگاهیان منابع طبیعی نسبت به آنچه در عرصه های منابع طبیعی کشور می گذرد است. آنها حتی معمولا کوچکترین واکنشی نسبت به مسائل منابع طبیعی پیرامون دانشگاه و دانشکده های خود نشان نمی دهند چه برسد به اینکه بخواهند برای کلیت منابع طبیعی کشور دلی بسوزانند. اگر نبود کنش های کنشگران خود جوش و غیر متخصص منابع طبیعی و محیط زیست، حال روز عرصه های طبیعی به مراتب وخیم تر از شرایط فعلی بود.

🔹ساختار آموزشی و فرهنگ رشته ای هم اتفاقا در تحقق هر چه بیشتر این ناممکنی فرایندهای یاددهی و یادگیری تلاش می کند. عدم بازنگری موثر دروس و سرفصل ها، ناهمگونی و عدم ارتباط سیستمی واحدهای درسی، تمرکز سبک تدریس جزوه خوانی، از رده خارج نشدن کهنه جزوه ها، حذف شدن غالب بازدیدهای علمی و ضعف مفرط تجهیزات آزمایشگاهی از جمله مواردی است که در عمل کار یاددهی و یادگیری را نه تنها تسهیل نمی کند؛ بلکه آن را پیچیده و ناممکن هم ساخته است.

🔹در چنین ساختار آموزشی، انفعال و فرسودگی آموزشی استادان به خوبی مشهود است. آنها برای بقای زیست دانشگاهی خود ناچارند به انجام فعالیت های پژوهشی بی اثر برای منابع طبیعی اما امتیاز آور برای دانشگاه روی آورند. البته که این شرایط مختص به دانشکده های منابع طبیعی نیست و در همه دانشکده ها ساری و جاری است و آموزش و تدریس در کنج آئین نامه ها و مقررات پر طمطراق آموزشی رها گشته است.

✅ اگر چه برنامه تحولی برای بازنگری رشته های منابع طبیعی در سطح وزارت علوم برای مدتی طرح بحث بوده است و سرانجامی هم نداشته است؛ اما به نظرم تغییر موثر در وضع موجود را ابتدا باید در سطح پایین و در بازاندیشی کارکرد یاددهی استادان و یادگیری دانشجویان در نسبت با نیازهای شناختی و مدیریت منابع طبیعی، جستجو کرد. این کارکرد نباید برای همه دانشکده ها، گروه های آموزشی و حتی استادان و دانشجویان مشابه فرض شود و رویه های یکسان و اجباری را تحمیل نماید.

@beytollahmahmoudi

❇️ عده ای از دانشجویان فرهیخته و دغدغه مند در دانشگاه شهرکرد، خیریه دانشجویی(طبیعت محبوب) تأسیس کردند و چند ماهی است برنامه های متنوع یاری رسانی به اقشار نیازمند را در قالب ایفای نقش مسئولیت اجتماعی دانش و دانشگاه پیگیری می کنند. مشوق خیراندیشی آنها باشیم.

🔸آدرس کانال و اینستاگرام کانون خیریه دانشجویی: @sku_charity

@beytollahmahmoudi

❇️ تصرف اراضی به مثابه تصرف کارکردهای دانشگاه

✍️ بیت الله محمودی- عضو هیأت علمی دانشگاه شهرکرد/۱۲ آبان ۱۴۰۲

🔹ماجرای تعرض نیروهای حفاظت اداره راه و شهرسازی به اراضی جنگلی و در ادامه هتک حرمت به دانشگاهیان دانشگاه شهرکرد در تاریخ ۱۱ آبان ماه ۱۴۰۲، موجب جریحه دار شدن افکار عمومی جامعه و به خصوص جامعه دانشگاهی استان و کشور شده است. پوشش خبری و رسانه ای موضوع در ابعاد وسیع خود بیانگر دردناکی و اهمیت پرداختن به آن است. حقیر ریشه این موضوع را در دو مسئله اساسی و دو نگاه به کارکرد دانشگاه و منابع جنگلی می بینم.

🔹فرایند اجتماعی شدن دانش در جامعه ما سرعت خوبی داشته است و امروز نهاد یا وضعیتی را نمی توان در جامعه نام برد که از فواید دانش در امورات خویش بهره نگیرد. این در حالی است که دانشگاه چندان در اجتماعی سازی خود موفق نبوده است. به این معنی که نهاد دانشگاه نتوانسته است موجودیت خود را در لایه لایه نهادهای اداری، اجتماعی و مردمی نهادینه کند.

🔹در واقع اگرچه امروزه در مقیاس بین المللی با دانشگاه نسل چهارم و پنجم که جامعه محوری را ملاک اصلی کارکرد خود می داند مواجهه داریم؛ اما دانشگاههای ما هنوز در نسل های اول و دوم دست و پا می زنند. از یک طرف در اندیشه دانشگاه در چنین نسل هایی هستیم و از طرف دیگر در کلان مسائل دانشگاه نسل اول و دوم غوطه وریم. همین تضاد بین اندیشه و عمل، موجب دور شدن نهاد های اداری از الزامات کارکردی دانشگاه و در نتیجه کم اثر بودن کارکرد دانشگاه در جامعه اداری شده است و لذا این نهادها تصور می کنند ساحت های زیادی از دانشگاه از جمله منابع فیزیکی آن چون زمین بلااستفاده است و باید به دیگر نهادها واگذار شود.

🔹مسئله دوم، نگاه به منابع طبیعی و جنگل در فضای برنامه ریزی و مدیریت سرزمینی ماست. معمولا در نظام برنامه ریزی کالبدی و منطقه ای که در نهاد شهرسازی ما رخته دارد؛ جنگل ها به مثابه اراضی رها شده ای هستند که برنامه ریزان می توانند در جانمایی کاربری های مختلف از آن بهره گیرند. در این نوع نگاه، ارزش وجودی، روانی، زیست محیطی و اجتماعی درخت، فضای سبز و کارکردهای آن نادیده گرفته می شود.

🔹این نادیده انگاری زمانی اسفناکتر می شود که زمینی برای همین کارکردها در قالب فضای سبز شهری، جنگلکاری می شود؛ اما بعد از سالها نگهداری دوباره در اولویت تغییر کاربری قرار می گیرد. این ناپایداری عرصه های جنگلکاری شده به خصوص در محدوده و حریم شهرها به وفور دیده می شود و اینگونه است که سرانه ۱۲ متر مربعی فضای سبز شهری در کشور که نصف استانداردهای جهانی است؛ هر روز کاهش پیدا می کند.

🔹نقش و کارکرد زیست محیطی در دانشگاه نسل پنجم کلیدی است. در واقع دانشگاه در این موقعیت به نیازهای زیست محیطی جامعه بسیار حساس است و لذا کارکردهای آموزشی، پژوهشی، فناورانه، فرهنگی و اجتماعی خود را به گونه ای برنامه ریزی می کند تا قادر به پاسخگویی بخشی از نیاز زیست محیطی جامعه باشد. در همین راستا تصرف اراضی جنگلی دانشگاه (که در حال تبدیل شدن به یک پارک جنگلی آموزشی، پژوهشی و تفرجی است)؛ به بهانه ساخت مسکن که اتفاقا مطابق تبصره ۲ ماده ۹ قانون جهش تولید مسکن چنین عملی ممکن نیست؛ با نقش آفرینی دانشگاه در خلق کارکردهای زیست محیطی منافات دارد.

✅ همت و یکدلی مسئولان، استادان، کارکنان و دانشجویان دانشگاه شهرکرد برای جلوگیری از تصرف و تغییر کاربری ۱۷.۵ هکتار از اراضی جنگلی شرق دانشگاه که متصل به یکی از محلات شهر است، مورد ستایش و تقدیر حوزه عمومی و دانشگاهیان سراسر کشور قرار گرفته است. امیدواریم وزارت عتف و دیگر وزارت خانه های مرتبط با اتخاد تدابیری، زمینه تعرض به اراضی و املاک دانشگاه ها به هر بهانه ای و توسط هر دستگاهی را مسدود نمایند.

@beytollahmahmoudi

❇️ واگرایی زیست علمی از
زیست معنوی

✍️ بیت الله محمودی- عضو هیأت علمی دانشگاه شهرکرد/۱۰ شهریور ۱۴۰۲

🔹همواره یکی از چالش های بنیادین دانشگاه و فرایند علم ورزی در جهان و به خصوص ایران، همبسته یا ناهمبستگی زیستی علم و معنویت بوده است. چالشی مستمر که از یک طرف پیوند این دو را ممکن و لازم و از طرف دیگر ناممکن و غیرضروری تلقی می کند.

🔹تردیدی نیست که برای اغلب زیست مندان علمی غوطه ور در اتمسفر پوزیتیویسم، صحبت از زیست معنوی در فضای عمومی علم، چندان محلی از اعراب ندارد و آن را به لفاظی های ایدئولوژیک منتسب می دانند. اما در کنه فضای خصوصی و وجدانی همین زیست مندان، تلاطم درگیرهای شدید ذهنی در مورد چیستی و چرایی زیستن، همیشه در جریان و البته پیوسته در حال سرکوب شدن است.

🔹از آنجاکه دست علم تجربی، برای پاسخ به سوالات محوری و اساسی زیست معنوی خالی است و یا با پاسخ های بسیار سطحی و اجمالی پر شده است؛ زیست مندان علم چاره ای ندارند که دیواری سترگ بین زیست علمی و زیست معنوی خویش بنا نهند، به گونه ای که این دیوار حصار مهجوریت زیست معنوی را تضمین کند. در چنین شرایطی است که پیوند زیست علمی و زیست معنوی کاملا گسسته و حضور جدی در اقلیم هر یک به نفی دیگری منتهی شده است.

🔹اگرچه در مقیاس جهانی، زیست معنوی در سایه و زیر چتر زیست علمی نهادینه شده است و در لایه های پیدا و عموما پنهان زیستن های علمی جای خود را تثبیت کرده است؛ اما در ایران زیست معنوی با تعبیر مشخص تری به نام زیست مذهبی در تلاش است که جای خود را نه در سایه زیست علمی، بلکه هم عرض و حتی بالاتر از آن تثبیت سازد.

🔹فضای علم زدگی در اکوسیستم شبه علمی دانشگاههای ایران، عاملی تعیین کننده در جداسازی علم و معنویت است. هنگامی که رشد علمی با اصول آفرینی و خدشه ناپذیری گزاره های شبه علمی همراه می شود و فرصت تأمل و بازاندیشی علمی در این گزاره ها فراهم نیست؛ به مرور دیوار بین زیست علمی و زیست معنوی بلندتر خواهد شد. زیرا در چنین فضایی، زیستمندان علمی پاسخ به هر سوالی حتی از جنس معنویت را در همان گزاره های سفت و سخت شده خویش پیدا می کنند و به آنها باورمند می شوند. باوری سست بنیان و لغزنده که آشوب درونی پایداری را نصیب ما کرده است.

🔹علاوه بر علم زدگی، آنچه که به زیست معنوی زیست مندان علمی لطمه جدی وارد ساخته است، فضای سطحی نگری دینی است. خلاصه و تقلیل نمودن دینداری در اجرای صوری و عادات وار احکام مذهبی، موجب شده تأمل و اندیشه ورزی عمیق دینی و مذهبی به حاشیه رانده شود و فرصت چندانی برای اندیشه در مورد چرایی ها و چیستی های زیستن از منظر دین که در هر برهه زمانی نیازمند تأمل به روز است فراهم نگردد.

🔹دین همواره از مراجع اصلی سامان بخشی زیست معنوی بوده است. نقش شکاف و گسست بین علم و دین، در دنیای امروز در گسست پیش آمده بین زیست علمی و زیست معنوی غیر قابل انکار است. هر چند به تعبیری علم فرزند و پرورش یافته دین است و عمده دانشمندان و اندیشمندان بانیان علم دیندار بوده اند؛ اما رشد و جهش سریع و سلطه همه جانبه آن در کلیه ارکان زندگی، باعث شد تا قیمومیت خویش را از مخلوق خود به رسمیت نشناسد.

✅ آنچه موجب پیوند ارگانیک زیست علمی و زیست معنوی در جامعه ما که معنویت با دینداری همزاد است می شود؛ ورود نقادانه و اندیشه ورزانه زیست مندان علمی به گزاره های علمی خلق شده توسط خویش در فضای پسا پوزیتیویسم از یک طرف و ورود تأمل گرایانه به بنیان های معرفتی دین از طرف دیگر است. بازاندیشی هستی شناسانه علم و دین می تواند مرزهای پوشالی بین این دو مرجع معرفت شناسی را در خود حل و زیست علمی در زیست معنوی ترکیب
شود.

@beytollahmahmoudi

🔺به همین دلیل نقد برنامه مدیریتی کاشت یک میلیارد درخت بدون پشتوانه علمی مکتوب، محلی از اعراب ندارد و اتفاقا دانشگاهیان خود مقصر اول خلق چنین برنامه هایی هستند زیرا زمینه شکل گیری آن را ناخواسته فراهم کرده اند و حالا طلبکارانه و باز بدون پشتوانه علمی (یعنی همان چیزی که از دیگران طلب می کنند) آن را نفی می کنند.
 
🔺دلسوزی واقعی برای منابع طبیعی کشور از طرف جامعه علمی زمانی برای عموم جامعه قابل درک و پذیرفته شده است که این دلسوزی در لایه لایه فعالیت های جمعی- آکادمیک دانشگاهیان رویت پذیر شود. چیزی که اکنون خبری از آن نیست و با این روند خبری از آن در آینده هم نخواهد بود.  

@beytollahmahmoudi

❇️نقدی بر مواجهه انتقادی دانشگاهیان با برنامه یک میلیارد کاشت درخت
 
🖊بیت الله محمودی- عضو هیأت علمی دانشگاه شهرکرد- 22 اسفند 1401
 
🔻از علایق شخصی من توجه و تمرکز به نوع نگاه و چشم انداز جامعه دانشگاهی به رخدادهای اجتماعی جامعه است. اینکه دریچه نگاه این نهاد به مسائل مختلف از چه زاویه و دامنه ای نشأت می گیرد و در کدام پایگاه و موقعیت هستی شناختی خویش واقع است که بر اساس آن پایگاه معرفتی، توجه خود را به مسائل نمود عینی و عمومی می بخشند.
 
 🔻یکی از موضوعات پر حاشیه این روزهای جامعه علمی منابع طبیعی و محیط زیست کشور، نقد و نظر در مورد برنامه یک میلیارد کاشت درخت در فاصله 4 سال آتی است. به طور خلاصه و در مجموع بر اساس آنچه در رسانه ها، شبکه ها و اظهارنظرها قابل مشاهده است؛ عموم جامعه دانشگاهی ما از مخالفین این برنامه به شمار می روند و آن را یک رخداد منفی و مخرب برای منابع طبیعی کشور می دانند. اصلی ترین نقد آنها نیز این است که این برنامه، پشتوانه کارشناسی و علمی، مالی، فنی و زیرساختی قابل استنادی ندارد و در نتیجه علاوه بر شکست، صدمات جبران ناپذیری هم بر عرصه های طبیعی کشور وارد خواهد ساخت.
 
 🔻در این یادداشت قصد ندارم در مورد رد یا اثبات این گزاره دانشگاهیان اظهارنظر کنم و صرفا بنا دارم بیان کنم که این گزاره از چگونه محفل و پایگاهی سرچشمه می گیرد و این پایگاه خود در شکل گیری این برنامه و برنامه های شبیه به آن چقدر موثر بوده است.
 
 🔻در جامعه شناسی شناخت کارل مانهایم: "آنچه یک شخص در زمانی مشخص می بیند صرفا یک چشم انداز فردی نیست؛ بلکه محصول رخدادهای گذشته و کنش های متقابل فعلی اوست". بر این پایه تصمیم یک فرد و حتی تصمیم یک سازمان و نهاد، برگرفته شده از مجموع اتفاقاتی است که آن فرد یا سازمان در ارتباط با پدیده های ماقبل خود و پدیده ها و کنش های متقابل بزرگتری که در آن واقع و محصور شده است؛ خلق و عمومیت می یابند.
 
 🔻جامعه دانشگاهی منابع طبیعی و محیط زیست همیشه دیوار بزرگی بین خود و سازمان های اجرایی منابع طبیعی و محیط زیست کشور قائل بوده است. این تلقی حتی با حضور دانشگاهیان بر مسند مدیریت این سازمان ها نیز کم رنگ نمی شود. به طور اجمالی نقد اصلی آنها به علمکرد این دو سازمان این است که تصمیمات علمی و مبتنی بر آموزه های دانشگاهی گرفته نمی شود.
 
 🔻این نقد بنظرم کاملا درست است؛ اما چیزی که این نقد را کاملا بی اثر و بی معنا می کند آن است که رفتار مدیران سازمانی دقیقا منطبق بر نوع رفتار و عملکرد دانشگاهیان در محیط های دانشگاهی است. به این معنی که اگر نقد می شود مدیران سازمان های اجرایی منابع طبیعی و محیط زیست، علمی تصمیم سازی و تصمیم گیری نمی کنند، به این دلیل است که دانشگاهیان نیز عموما در امورات آکادمیک خویش چنین کاربستی ندارند و لذا نمی توان انتظار داشت افراد دانشگاهی وقتی تجربه زیست علمی- اجتماعی در امور دانشگاه را ندارند؛ وقتی بر مسند دستگاه دیگری قرار می گیرند، خالق معجزات علمی باشند.
 
🔻برنامه کاشت یک میلیارد درخت در کشور، مانند بسیاری از برنامه های اجرایی کشور نه یک برنامه علمی بلکه یک تصمیم و برنامه مدیریتی است. برنامه مدیریتی می تواند پشتوانه علمی هم داشته باشد اما الزاما و حداقل در کشور ما ضرورت چندانی برای آن لحاظ نمی شود و اگر هم می شود جنبه صوری و نمایشی دارد.
 
🔻دانشگاهیان منابع طبیعی و محیط زیست تلاش می کنند برنامه مدیریتی کاشت یک میلیارد درخت را با رویکردهای علمی تجربه نشده در محیط خویش مورد قضاوت قرار دهند. آنها ناخودآگاه فراموش می کنند که هرگز تجربه تدوین و اجرای یک برنامه علمی در محیط دانشگاهی خود را حتی در مورد علمی ترین اموری که انجام می دهند ندارند.
 
🔻کدام دانشگاه و گروه آموزشی منابع طبیعی و محیط زیست سراغ داریم که بر پایه یک برنامه علمی و مطالعه مصوب از قبل، امور خویش را برنامه ریزی و مدیریت می کند؟ مگر نه این است که همگی در اتمسفر روزمرگی دانشگاهی و محصور در برنامه های مدیریتی از بالا یا پایین تحمیل شده، زیست می کنیم؟ وقتی ما در یک فضای پوپولیستی آکادمیک خود ساخته سیر می کنیم چگونه انتظار داریم برنامه های کلان کشوری مصون از این فضا نباشند؟!
 
🔻در همین راستا معتقدم نقدهای جامعه علمی از اوضاع اجتماعی نه تنها کارگر نیست بلکه به تشدید و توسعه دوگانگی حرف و عمل حتی در خود محیط دانشگاه منجر می شود و دانشگاه روز به روز جایگاه خود را حاشیه ای تر در فرایند تبیین مسائل کشور خواهد دید و در عمق افسردگی آکادمیک بیشتر دست و پا می زند.
 
🔻اگر امروز جامعه اجرایی منابع طبیعی و محیط زیست از جامعه علمی بخواهد تبینی مبتنی بر آنچه دانشگاهیان پشتوانه علمی عنوان می کنند از وضعیت درختکاری کشور در طول سالیان گذشته ارائه دهد، بی تردید دست او بسیار تهی است.

سلام و تشکر جناب دکتر محمودی عزیز
نقد سازنده موجب می‌شود به واقعیت طبیعت پی ببریم.
با عرض پوزش جنابعالی هم برای رد عرایضم که حاصل یافته ها و دانسته ها از طبیعت است، از این و آن مدد گرفتید، و لذا در نوشته کوتاه خود به من می‌گویید هیچ دانش میدانی ندارید...
بهرحال بحث در مورد جنگل نیاز به شناخت بنیان شکل گیری جنگل است، یعنی
اقلیم ها و نقش آنرا در شناخت جوامع جنگلی بشناسیم و ارتباط آن با عرض جغرافیائی و تفاوت اقلیم ها تا حدی که قادر به شناسائی واحدهای مستقل طبیعی همان سازندگان اکوسیستم های جنگلی باشیم...
که طی نیم قرن خرج عمر در طبیعت ایران زمین ندیدم هیچیک از اساتید خارجی و ایرانی بداند...
به تبع جنابعالی وقتی میتوانی در این بحث بسیار گسترده وارد شوید حداقل موارد فوق را در طبیعت جنگل کسب کرده باشید، در غیر اینصورت شما هم همانند مرحوم ساعی ها و مهاجرها که خرج عمری در دانش میدانی نداشتند، در تداوم بدآموزی علوم جنگل شریک خواهید بود.
و اما علم آنچه گفتید نیست و اقلیم نیز آنچه فرمودید نیست.
بهرحال مشکل امثال جنابعالی با دانش دیکته شده تئوری محور لوث کردن واقعیت طبیعت است، که خوشبختانه مرحوم مهاجر بعد از ده سال به عرایضم توجه و باور کرد و شجاعانه اعلان تنفس جنگل شمال را داشته اند.
ارادتمند خانلری

❇️نقدی بر خوانش دکتر داریوش خانلری از شناخت و مدیریت جنگل های شمال ایران
 
🖊بیت الله محمودی- 28 دی 1401
 
🔶در کتاب "خود مردم نگاری آموزش دانشگاهی در ایران، تجربه تحصیل در جنگلداری" اشاره کرده ام که جنگلداری در ایران با بن بست علمی و عملی روبرو شده است و برای برون رفت از این وضعیت چاره ای جز بازاندیشی انتقادی و ایجاد بستری میان/فرارشته ای برای پیدایش و بازیابی مجدد خویش باقی نمانده است. خوشبختانه چند نفری البته خارج از محدوده های آکادمیک در کشور هستند که به این بازاندیشی و تأمل رو آورده اند.
 
🔶یکی از آنها دکتر داریوش خانلری کارشناس بازنشسته سازمان جنگل ها و مراتع است. که طی دو سال اخیر به طور مستمری در نقد جنگلداری به مثابه یک علم دانشگاهی در فضای مجازی مشغول به فعالیت است. وی تلاش دارد خوانشی انتقادی از جنگلداری و جنگل شناسی را به مخاطب عرضه کند که به برپایه تجارب زیسته او در امر جنگلداری در جنگلهای هیرکانی است. در این خوانش او از مفهومی به نام "دانش بومی جنگل" استفاده می کند و بیان می دارد که دانش آکادمیک جنگلداری در ایران مخرب جنگلهای هیرکانی بوده و امروزه چیزی جز تکرار و بازتولید مفاهیم استادانی که در غرب تحصیل کرده اند و معنای علم را به درستی درک نکرده اند نیست.  
 
🔶دکتر خانلری برای نقد دانش آکادمیک جنگلداری در ایران گریزی هم به مفهوم علم می زند تا کج فهمی جنگلداران دانشگاهی را از این مفهوم به نمایش بگذارد تا جایی که بیان می دارد اساسا واژه علم با قطع درخت منافات دارد. او در همین فضای نقادی خود تغییر اقلیم را یک القای موهوم و بیگانه می داند که اساسا در جنگل های ایران محلی از اعراب ندارد و به جای آن از تنوع اقلیم در شمال صحبت به میان می آورد.
 
🔶همانطور که اشاره شد روحیه نقادی دکتر خانلری به جنگلداری در ایران و آسیب هایی که به جنگل های کشور زده است ستودنی است، اما منطق تحلیل های انتقادی ایشان به شدت مخدوش است تا جایی که اساسا نقدهای بحق ایشان را زیر سوال و محاق برده است.

🔶او می گوید "علم مخالف قطع درخت است"، چون قطع درخت به منزله از بین رفتن یک سیکل زندگی گیاهی  و حذف جزئی از اکوسیستم جنگلی است. در این گزاره ایشان برای علم قداست خاصی قائل است که با از بین رفتن هر موجود زنده ای مخالف است. اما در واقعیت علم نه تنها چنین معصومیتی ندارد بلکه حتی برعکس ابزاری برای تسلط انسان بر طبیعت و ویرانی آن بوده است. از منظر فرانسیس بیکن از بانیان انقلاب علمی "علم بر انسان و جهان تسلط دارد و بر طبیعت نمی‌توان مسلط گشت مگر آنکه از قوانین آن آگاهی یابیم". لذا بر خلاف تلقی خانلری، علم نه تنها با قطع درخت مخالف نیست بلکه اتفاقا روش های قطع آن را هم به انسان آموزش داده است. قطعی بهینه که تأمین کننده مستمر نیازهای چوبی او باشد.
 
🔶خانلری از دانش بومی جنگل های هیرکانی سخن می گوید و آن را در مقابل علم آکادمیک جنگلداری قرار می دهد. تلقی و استفاده ایشان از واژه "دانش بومی" با مفهوم واقعی این واژه همخوانی ندارد. Indigenous knowledge یا دانش بومی به مجموعه تکنیک های محلی برای سازگاری مطلوب با زیستن در محیط های روستایی و طبیعی اطلاق می شود. به همین دلیل کاربست آن در شناخت خرده ویژگی های اکولوژیک جنگل های شمال که مدنظر وی است صحیح نیست.
 
🔶درست است که در جنگل های هیرکانی با تنوع کلان و خرد اقلیمی روبرو هستیم که شناخت و مستندسازی آن هم ضرورت دارد، اما تلقی اینکه چیزی به نام تغییر اقلیم وجود ندارد و این موضوع زائیده علم غرب و نظام سرمایه داری است، بیشتر به داستان توهم توطئه شبیه است. تغییر اقلیم بیش از یک دهه است که نقل محافل علمی در دنیاست و پیامدهای آن در تحقیقات متنوع در رشته های مختلف به اثبات رسیده است، لذا خیلی عجیب است که ما بخواهیم آن را حتی دروغ بپنداریم.
 
🔶دکتر خانلری برای اینکه قادر باشد نقدهای بحق خویش از علم جنگلداری و اجرای آن در ایران را به خوبی تبیین کند، ناگریز است از ابزارهای علمی، تحلیلی و تفسیری مبتنی بر تجربه و آزمایش در بستر تحقیقات محلی، منطقه ای و ملی بهره گیرد. اینکه سراسر بر طبل نفی بی تحلیل دانشگاهیان کوبیده شود، جز جزم اندیشی ایشان چیزی را به ذهن مخاطب دانشگاهی متبادر نمی کند. برای ایشان آرزوی تداوم فعالیت نقادی جنگلداری در ایران را آرزومندم.

@Beytollahmahmoudi